انتخاب‌های سؤال برانگیزی که تمامی ندارد

 مریم شهبازی
خبرنگار
با اینکه چند روزی از اعلام نتیجه نوبل ادبی سال 2020 می‌گذرد، اما برخلاف سال‌های گذشته شاهد اظهارنظرهای چندانی از سوی اهالی کتاب  درباره «لوییز گلوک»، برگزیده این دوره نیستیم. البته نه اینکه فکر کنید این انتخاب در دیگر نقاط جهان واکنش‌های زیادی را به دنبال داشته، ظاهراً این‌طور نبوده و این شاعر امریکایی در عرصه جهانی نیز آنقدرها که انتظار می‌رود شناخته شده نیست؛ حداقل نتیجه نظرسنجی سایت نوبل از کاربران که این طور نشان می‌دهد!
بازهم انتخابی غافلگیرکننده
پنجشنبه، هفدهم مهر ماه نتیجه انتخاب آکادمی نوبل اعلام شد؛ آن هم در شرایطی که نام «لوییز گلوک» در هیچ کدام از پیش‌بینی‌های اهالی ادبیات و نشریات در عرصه جهانی به چشم نمی‌خورد. پیگیر خبرهای حوزه ادبیات که باشید به خاطر دارید که هر ساله بعد از اعلام نتیجه، از نویسندگان و مترجمان آشنا با عرصه جهانی ادبیات گرفته تا منتقدان فعال در عرصه کتاب مان درباره برگزیده نوبل اظهارنظر می‌کنند، اینکه چقدر انتخاب مذکور به نظرشان درست است یا نه. اتفاقی که امسال شاهد آن نبودیم؛ البته شاید بگویید که این بی‌توجهی در نتیجه همزمانی اعلام نتیجه آکادمی نوبل با انتشار خبر درگذشت استاد محمدرضا شجریان بوده است. هر چند که تا حدی نمی‌توان منکر اثرگذاری این خبر به سبب اهمیت ملی‌اش برای ما ایرانیان شد؛ با این حال ایسنا، گزارشی به نقل از سایت نوبل منتشر کرده که گویای وضعیتی مشابه حتی در سطح جهانی است! آن‌طور که در بخشی از این گزارش آمده، بر اساس نظرسنجی‌ای که سایت نوبل ادبیات انجام داده است، ۸۸ درصد از کاربران این سایت تاکنون هیچ شعری از «لوییز گلوک» نخوانده‌اند و تنها ۱۲ درصد با آثار او آشنایی داشته‌اند. عجیب‌تر اینکه حتی خود «لوییز گلوک» نیز در مصاحبه اخیرش عنوان کرده انتظار کسب جایزه نوبل را نداشته و از اینکه آنها یک شاعر امریکایی سفیدپوست را انتخاب کرده‌اند، مبهوت شده است. از اشاره به گزارش ایسنا که بگذریم، نام «گلوک» در حالی به عنوان شانزدهمین زن برنده نوبل ادبیات در تاریخ این جایزه ثبت شده که این نخستین انتخاب دور از تصور این آکادمی مشهور و هرازچندی حاشیه ساز نیست. حاشیه‌هایی که طی سال‌های اخیر به اوج خود رسیده، از ماجرای رسوایی اخلاقی و جنبش مشهور #me_too که به آکادمی نوبل هم رسید و لغو نوبل ادبی برای سال 2018 را به دنبال داشت تا انتخاب «پیتر هاندکه» اتریشی‌ در سال گذشته میلادی که اعتراض‌هایی جهانی را سبب شد. انتخاب هاندکه در حالی برپاکنندگان نوبل ادبیات را با نقدهای مختلفی روبه‌رو کرد که بعد از ماجرای جنبش #Me_Too که سر از آکادمی این جایزه درآورد، انتظار انتخاب معقول‌تری می‌رفت. آن هم در شرایطی که اتهامات مختلفی که متوجه «ژان کلود آرنو» از چهره‌های فرهنگی مطرح و همسر «کاتارینا فراستنسون»، عضو آکادمی شد به وقفه‌ای یک ساله در اعطای جایزه و استعفای برخی اعضا انجامید.
انتخاب حامی کشتاری تاریخی
با این حال سال گذشته، وقتی برگزیدگان دو سال 2018 و 2019 اعلام شد، اعتراضاتی برای انتخاب هاندکه متوجه آکادمی نوبل شد چرا که او در میان افکار عمومی به حمایت از نیروهای صرب در کشتارهای جنگ بوسنی برخاسته بود؛ هاندکه از صرب‌هایی که در دهه ۹۰ میلادی ۸ هزار مرد و پسر در شهر سربرنیتسا را قتل عام کرده بودند دفاع کرد، کشتاری که از آن به عنوان دومین نسل کشی بزرگ اروپا بعد از جنگ جهانی اول یاد می‌کنند. اما همانگونه که اشاره شد حاشیه‌های برگزارکنندگان نوبل ادبی تنها به این موارد محدود نمی‌شود. سال 2016 هم آکادمی با اعلام نام «باب دیلن» خواننده امریکایی موجی از اعتراضات را متوجه خود کرد؛ البته اینجا بحث مسائل سیاسی درمیان نبود، منتهی همگان اذعان داشتند که دیلن موسیقیدان است و نه یک شاعر یا نویسنده! حالا بگذریم که خود دیلن هم در قبول این جایزه طاقچه بالا گذاشت و در نهایت وقتی که تصور می‌رفت بر اساس گفته‌های خود از قبول این جایزه سرباز بزند آن را پذیرفت. باید منتظر ماند و دید که آکادمی نوبل ادبیات برای سال آینده میلادی هم همچنان به شگفت زده کردن جهانیان ادامه می‌دهد یا انتخاب معقول‌تری انجام خواهد داد.