کیفیت و قیمت نان در مشهد ترازو ندارد

حمیده گودرزی
خبرنگار
بی‌کیفیتی، گرانفروشی و کم فروشی نان عمده اعتراض‌هایی است که این روزها از سوی ساکنان و زائران شهر مقدس مشهد به گوش می‌رسد. تا حدی که بارها شنیده شده تعداد زیادی از زائران هنگام سفر به پایتخت معنوی ایران، نان مورد نیازشان را از شهر خود تهیه کرده و با خود می‌آورند.
یکی از شهروندان مشهدی می‌گوید: «بسیاری از نانوایی‌ها از حجم نان کم می‌کنند و نان سوخته یا خمیر تحویل مردم می‌دهند که این موجب بالارفتن دورریز نان و در نتیجه اسراف آن در خانواده‌ها شده است.»
یکی دیگر از شهروندان نیز بی‌کیفیتی آرد و شاید بی‌مهارتی شاگرد نانوایی‌ها را دلیل آن می‌داند و معتقد است: «بسیاری از نانوایی‌ها به‌دلیل بالا بودن هزینه‌ها نمی‌توانند رضایت کارگران خود را برآورده سازند و این نیز در کاهش کیفیت نان اثر‌گذار است.»
البته این اعتراض‌ها مختص شهروندان مشهد مقدس نیست بلکه نانوایان هم نسبت به کیفیت آرد و گرانی مواد اولیه نان از جمله خمیر مایه نیز گلایه داشته و می‌گویند: «آردی که به نانوایان نیمه یارانه‌ای تعلق می‌گیرد با کیفیت‌تر از آردی است که به نانوایان یارانه‌ای می‌دهند، چراکه تحویل آرد باکیفیت به نانوایان نیمه یارانه‌ای برای کارخانه داران آرد به‌صرفه‌تر است. آنها همچنین مدعی شدند چون مجبوریم مواد اولیه پخت نان همانند خمیر مایه را با قیمت بالایی خریداری کنیم و از سویی دیگر به‌دلیل آنکه تغییری در قیمت تمام شده نان ایجاد نشده مجبوریم یا از مقدار وزن چونه خمیر کم کنیم یا از مقدار خمیر مایه. عده‌ای دیگر هم گرانی و دستمزد شاگردان نانوایی را علت بی‌کیفیتی، گرانفروشی و کم فروشی نانی که به دست مردم می‌دهند، دانسته‌اند.»
نان در مشهد مثل همه جای دیگر
اما با توجه به این اعتراض‌ها مسئولان مربوطه در خصوص بی‌کیفیتی نان در شهر مقدس مشهد سخنی دیگر دارند.
محمود بنا‌نژاد، رئیس اتاق اصناف مشهد و عضو هیأت رئیسه اصناف ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه زمانی می‌توان درباره بی‌کیفیتی نان در مشهد مقدس صحبت کرد که بتوانیم آن را با سایر شهرهای کشور مقایسه کنیم که در این خصوص دستگاه‌های متولی از جمله وزارت بهداشت باید بررسی‌های خود را انجام داده و نظرشان را اعلام کنند، می‌گوید: «اگرچه کیفیت نان چه در مشهد و چه در شهرهای دیگر باهم تفاوت چندانی ندارد، اما از نظر کیفیت ایراداتی هم داریم که یکی از این موارد بحث آرد و گندم است که به قطع اگر کیفیت نداشته باشند برای به‌عمل آوردن نان هم مشکلاتی به‌وجود می‌آید، از این‌رو نانوایان مجبورند به آرد مواد افزودنی از جمله نمک اضافه کنند که از لحاظ سلامتی مردم هم مشکل دارد. مورد دیگر نیز بحث افزایش قیمت مواد افزودنی همانند خمیر مایه است که اخیراً چندبرابر شده و نانوایان هم برای کمتر شدن هزینه‌ها مجبورند مقدار کمی از آن را استفاده کنند که این نیز باعث بی‌کیفیتی نان می‌شود.»
اما از آنجایی که نان جزء ضروریات زندگی مردم است و از سویی دیگر به علت آنکه خمیر به‌عنوان مواد اولیه پخت نان بوده و امکان دارد با پلمب این واحدها مقدار زیادی خمیر خراب شده و بیهوده هدر رود برخورد با متخلفان این صنف نسبت به سایر صنوف دیگر کاری بسیار مشکل است. اما با وجود این، از ابتدای سال تاکنون در شهر مقدس مشهد تعداد زیادی از این واحدهای متخلف شناسایی و اقدام‌های لازم قانونی نیز در این خصوص انجام شده است.
به گفته بنانژاد:«در شهر مقدس مشهد حدود 2400 واحد نانوایی یارانه‌ای و نیمه یارانه‌ای داریم و از ابتدای امسال تاکنون براساس گزارش اتحادیه نانوایان 130 واحد نانوایی که بدون مجوز فعالیت داشتند شناسایی شدند که از این تعداد به 80 واحد اخطار داده شد که 40 واحد پلمب شده و 40 واحد دیگر نیز در دست اقدام است.»
رئیس اتاق اصناف خراسان رضوی با اعلام این خبر که در شورای قیمت‌گذاری به قطع پیگیر اصلاح قیمت نان هستیم، می‌افزاید: «از سال گذشته تاکنون با توجه به تورم و گرانی‌ها تغییر قیمتی در خصوص نان نداشتیم که این نیز باعث اعتراض نانوایان بوده و هست. اما با این حال به نانوایان گوشزد کرده‌ایم که تا زمان اعلام قیمت جدید نان، هیچ تغییر قیمتی نباید صورت گیرد. لذا هم اکنون با واحدهایی که تخلف در خصوص گرانفروشی و کم‌فروشی نان دارند ابتدا اخطارهای لازم به آنها داده می‌شود و در صورت تکرار نیز آن واحد صنفی با حکم قاضی تعزیرات از یک هفته و یک‌ماه پلمب تا تعطیلی به‌صورت دائم و ابطال پروانه کسب و در مواردی نیز پرداخت جریمه برای افراد متخلف درنظر گرفته خواهد شد.»
اما موضوعی که در چند سال اخیر شاهد هستیم متأسفانه در کشور به‌دنبال گران شدن یک کالا بخصوص نان قیمت سایر کالاهای ضروری و غیرضروری نیز افزایش می‌یابد که این به نوعی بر زندگی همه مردم اثر‌گذار است که می‌طلبد قبل از هرگونه تغییر در خصوص قیمت تمام شده نان به این موضوع نیز توجه کافی شود.
بنا‌نژاد که معتقد است با تغییر هر قیمتی نباید سایر قیمت‌ها افزایش یابد، می‌گوید: «به هرصورت نانوایان نیز جزئی از مردم همین سرزمین هستند و همانند سایر صنوف دیگر باید هزینه‌های زندگی خود و خانواده‌شان را تأمین کنند. با یک حساب ساده می‌توانید به عمق موضوع پی ببرید. در حال حاضر حدود 1400 واحد نانوایی با مجوز در مشهد مقدس دارند فعالیت می‌کنند. حال فکر کنید اگر در هر واحد نانوایی حداقل خود نانوا و دو شاگرد نانوا کار کنند می‌شود 4200 نفر که تعداد خانواده‌های آنها را نیز باید به این تعداد اضافه کنیم که فقط روزی‌شان از نانوایی است و این افراد به غیر از هزینه‌های خورد و خوراک باید هزینه‌های دیگر از جمله اجاره خانه و نانوایی و دستمزد کارگر و خرید مواد اولیه برای پخت نان و تحصیل فرزندان و پرداخت هزینه‌های خدماتی از جمله آب و برق و گاز و... را هم بپردازند. حال فکر کنید اگر همین موضوع را در کل کشور برای صنف نانوایان درنظر بگیریم به‌خوبی مشخص است که همین قیمت تمام شده فعلی نان اصلاً برای نانوایان به صرفه نیست.»
همه مسائل به قیمت ختم می‌شود
علی غفوری مقدم، معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان رضوی نیز در خصوص نحوه قیمت‌گذاری نان به «ایران» می‌گوید: «قیمت‌گذاری نان در کارگروه‌های گندم و آرد و نان استان‌ها انجام می‌شود و زمانی کارگروه‌ها می‌توانند نسبت به اصلاح نرخ اقدام کنند که از کارگروه گندم و آرد و نان کل کشور مجوز داشته باشند. آخرین بار هم سال گذشته بود که براساس مجوزی که داشتیم اصلاح نرخ نان در خراسان رضوی انجام شد.»
وی می‌افزاید: «در استان خراسان رضوی دو گروه نانوایی فعالیت می‌کنند. گروه نخست نانوایان یارانه‌ای هستند که از آرد گندم کیلویی 665 تومانی استفاده می‌کنند و گروه دیگر نانوایان نیمه یارانه‌ای می‌باشند که تحت عنوان نانوایی‌های آزادپز فعالیت می‌کردند و هم اکنون آنها هم از یارانه و آرد گندم 900 تومانی استفاده می‌کنند که از ابتدای امسال به‌دنبال درخواست اصلاح نرخ از سوی اتحادیه صنف نانوایان سایر بخش‌ها از جمله سازمان گندم و آرد و حمل‌ونقل نیز درخواست اصلاح نرخ آرد و کرایه حمل‌ونقل را داشتند که تاکنون هیچ تصمیمی در این خصوص گرفته نشده است.»
به گفته غفوری فرد:«در دو هفته گذشته به‌دنبال اعلام گزارش‌هایی مبنی بر افزایش قیمت نان از سوی برخی نانوایان نیمه یارانه‌ای در کارگروه گندم و آرد و نان استانداری و تعزیرات و کارگروه‌های دیگر در استانداری جلسات متعددی برگزار کردیم که در نتیجه تیم ویژه‌ای از همکارانمان در بخش بازرسی، اتاق اصناف و تعزیرات حکومتی تشکیل شد و در حال حاضر با نانوایانی که تخلف کم فروشی یا گرانفروشی دارند، برخورد می‌شود. اما اصل قضیه این است که نانوایی‌ها درخواست افزایش قیمت دارند و مسائلی که در خصوص هزینه‌ها و کارگرشان عنوان می‌کنند نکاتی است که قابل بررسی می‌باشد.»
نکته‌ای که هم اینک در کل کشور شاهد هستیم بحث دونرخی بودن قیمت نان است که شاید همین موضوع علت اصلی گرانی و بی‌کیفیتی نان باشد. غفوری فرد در این باره می‌گوید: «بحث قیمت‌گذاری نان و تک نرخی یا دو نرخی بودن آن در حوزه اختیارات استان‌ها نیست. قیمت نان را کارگروه گندم و آرد و نان کشور تعیین می‌کند. البته بحث تک نرخی شدن نان به لحاظ کارشناسی گزینه درستی است و ما هم موافقیم که نان با یک نرخ به مردم عرضه شود. اما قبل از هر اقدامی باید بررسی‌های لازم انجام شود تا تبعاتی به بار نیاید. به‌عنوان مثال اگر بخواهیم نان تک نرخی شود باید همه واحدهای نانوایی را نیمه یارانه‌ای کنیم. اما از سویی دیگر هستند افرادی که نانشان را از محل یارانه‌ای تأمین می‌کنند و برایشان مهم است که یارانه نان در سبد مصرف خانوارشان باشد. همچنین اگر دولت بخواهد نان نیمه یارانه‌ای را حذف کند باید گندم یارانه‌ای بیشتری در اختیار نانوایان قرار دهد که آن هم برای دولت بار مالی دارد. با وجود این به نظر می‌رسد که در کارگروه گندم و آرد و نان کشور موضوعات مختلفی در دست بررسی است.»
اما برخی از مردم و نانوایان مشهد مقدس در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» اظهار داشتند، علت بی‌کیفیت بودن نان، واردات گندم بی‌کیفیت است. حال با توجه به اینکه در کشور زمین‌های قابل کشت برای گندم داریم سؤال اینجاست که چرا باید وابسته به واردات گندم نامرغوب آن هم با قیمتی گزاف باشیم که معاون امور بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صمت خراسان رضوی با تکذیب این موضوع می‌گوید:«حمایت از کشاورز یکی از اهداف اصلی دولت و وزارت کشاورزی است. کما اینکه در سال‌جاری قیمت تضمینی خرید گندم بسیار مناسب اعلام شد. در سال گذشته هم تلاش بر این بود که قیمت گندم به‌گونه‌ای اعلام شود که کشاورزان تشویق به کشت گندم شوند. درواقع هدف و برنامه دولت رسیدن به خودکفایی است که تا حدودی نیز این امر محقق شد. اما هرگاه در کشور نیاز به واردات گندم داشتیم، به قطع گندم باکیفیت وارد شده است، چرا که در بخش آرد و نان بحث فنی تحت عنوان اختلاط گندم داریم. به عبارتی ساده‌تر معمولاًروش کار اینگونه است که گندم‌ها با کیفیت‌های مختلف به استان‌ها منتقل و باهمدیگر مخلوط می‌شوند تا گندم با کیفیت به‌ دست آید. اما از آنجایی‌ که در هر منطقه از کشور گندم با روش‌های مختلف کشت می‌شود امکان دارد کیفیت آنها مرغوب یا نامرغوب شود. درواقع اگر کیفیت گندم در استانی پایین باشد از استان‌های دیگر گندم باکیفیت وارد می‌شود تا با اختلاط این گندم‌ها با یکدیگر گندم باکیفیت به‌دست آید. لذا به‌همین منظور گندم باکیفیت وارد می‌شود تا کیفیت گندم داخلی بالا رود.»