دمی با کاتبان رؤیا

صابر محمدی/ مبارک‌شان باشد روز جهانی نویسنده. همین عنوان پرمناقشه نشان می‌دهد که آنها نعماتی بزرگ در روزگار کوچک‌شده ما هستند. همین که وقتی می‌گوییم «نویسنده»، یعنی هر آن کس که به نویسش دست می‌یازد. حالا چه درباره کرونولوژی تاریخ بنویسد، چه رمانی عاشقانه بپردازد و چه درباره عملکرد گیربکس در اتوماسیون‌های کارخانه‌ای. همین شمولیت فراوان، نشان می‌دهد عملی که آنها مرتکب می‌شوند، عجالتاً مهم‌تر از محصولی است که از نوشتن به دست می‌دهند. اما شما هم خوب می‌دانید که عنوان «نویسنده»، طی اختلالی زبانی ـ فرهنگی، دچار تقلیل‌یافتگی شده و امروز صرفاً به کسانی اطلاق می‌شود که داستانی می‌نویسند یا رمانی را خلق می‌کنند. راستش را بخواهید امروز، روز همه کسانی است که با قلم سر و کار دارند؛ مگر نه این است که شعر را هم «می‌نویسند». مگر نه این است که هر شاعری، نویسنده شعر است؟ در این چند روز آیا دیدید کسی برای دوست شاعرش یا فیلسوفش یا دوستی که کتاب‌هایی مفید درباره حوزه‌‌های مختلف علم از جمله همان گیربکس می‌نویسد، پیام تبریکی بفرستد؟ نه! م. مؤید شاعر دل‌به‌مذهب‌سپرده گیلانی باری از قول بزرگی می‌گفت پایم را سمت کلمه دراز نمی‌کنم، ولو درباره ماتریالیسم باشد.
با این حال اجازه بدهید در این چند صفحه پیش‌رو، ما هم، با همان عنوان تقلیل‌یافته نویسنده که صرفاً به داستان‌نویس‌ها و رمان‌نویس‌ها اطلاق می‌شود سر و کار داشته باشیم. امروز به اتاق کار آنها سرک کشیده‌ایم. در اتاق کار کوچک آنها گاه بزرگ‌ترین رخدادهای بشری روی داده‌اند؛ تولستوی جنگ و صلحش را در اتاق کوچک کلبه معروفش نوشت و جهان ادبیات داستانی را متحول کرد. همین‌طور داستایوفسکی، همین طور لویی فردینان سلین و پیش از آنها سروانتس و هنری فیلدینگ و لارنس استرن. در این اتاق‌ها چه می‌گذرد؟ هر اتاقی مرکز جهان است و اگر این اتاق، اتاق کسی باشد که از آنجا کلمه صادر می‌کند به جهان، آن اتاق هم مرکز جهان است و هم نقطه ثقل آن. نگویید که نفس‌شان از جای گرم بلند می‌شود. نگویید در این وانفسا، کلمه قرار است برای انسان چه کند. نگویید... اگر در همین وانفسا، کلمه برای انسان کاری نکند، پس چه کار کند؟
اتاق صاحبان کلمات جهان، محفل راز است؛ چه رازهایی؟ در صفحات پیش‌رو به این پرسش از چند زاویه پاسخ گفته‌ایم. ابراهیم افشار، پیشکسوت ما که باعث افتخار است کنارش قلم می‌زنیم، از برخی عادات نوشته و البته اگر با قلمش آشنا باشید می‌دانید که محدود و محصور به یافتن پاسخی برای پرسش امروز نمانده است. دیگر همکارمان فرحناز دهقی، سراغ چند عادت معروف و در عین حال عجیب چند نویسنده رفته و آنها را فهرست کرده است. در عین حال با ابوتراب خسروی نیز در این باره گفت‌وگو کرده‌ایم؛ رمان‌نویسی که برسازنده شمایل کاتب/نویسنده در رمان ایران بوده و بر استقرار آن در شیوه کارش اصرار ورزیده است. حرف‌های او درباره عادات و آداب نوشتنش خواندنی است. جدای از اینها از آن سوی ماجرا هم به آن نگاه کرده‌ایم؛ آنها که تحویلش می‌گیرند با آن چه می‌کنند؟‌