سیاسی‌کاری در فضای اقتصادی علت افزایش قیمت کالاها

علی شریعتی
عضو اتاق بازرگانی
همه می‌دانیم بخشی از افزایش قیمت کالا ناشی از خروج امریکا از برجام و تأثیر آن بر نرخ ارز است. اما سیاسی‌کاری‌ها و پافشاری بر اجرای قوانین موازی یا قوانینی که به مصلحت نیست، بر تغییرات قیمتی روزانه کالاها، بیشتر اثر دارد.
با افزایش قیمت ارز، دولت تصمیم گرفت به منظور کنترل قیمت‌ها، ارز دولتی یا همان ارز 4200 تومانی را برای تأمین برخی کالاها بویژه کالاهای اساسی یا مواد اولیه اختصاص دهد. بعد از مدتی از اجرای طرح، چندنرخی شدن ارز موجب انحراف طرح شد و کالاهایی که با ارز 4200 تومانی وارد شد با قیمت ارز آزاد به دست مردم رسید. نمونه آن گوشت قرمز بود که با وجود افزایش واردات با ارز دولتی، قیمت آن حدود دو برابر شد و علاوه بر آن صف‌های طویل برای دریافت گوشت وارداتی با قیمتی مناسب‌تر شکل گرفت. این مشکلات موجب شده تا دولت ارز 4200 تومانی را فقط برای واردات کالاهای ضروری مانند نهاده دامی یا دارو اختصاص دهد و به این ترتیب ارز 4200 تومانی برخی کالاها مانند گوشت، حبوبات، کره و... قطع شد. با قطع ارز دولتی، این کالاها رشد قیمتی را داشتند. می‌توان گفت بخشی از افزایش قیمت این کالاها به‌خاطر حذف ارز دولتی است اما انتظار داریم در بازار این کالاها ثبات برقرار شود و دیگر شاهد رانت‌خواری با استفاده از ارز دولتی و فروش کالا با ارز آزاد نباشیم.
بنابراین، تغییرات قیمتی برخی اقلام غذایی که در آمارهای مرکز آمار شاهد آن هستیم به دلیل تغییر تعرفه ارز 4200 تومانی است. اما افزایش قیمت برخی کالاها مانند روغن، با اینکه همچنان ارز 4200 تومانی برای واردات آن پرداخت می‌شود، ناشی از مسائل تأمین و عرضه و نظارت بر بازار است. با اینکه دولت برای واردات مواد اولیه کارخانجات روغن و همچنین خوراک دام ارز 4200 تومانی می‌پردازد اما قیمت روغن، مرغ و تخم مرغ افزایشی است. آشفتگی بازار نهاده دامی و نوع توزیع آن، همچنین نظارت بر مراکز فروش و تولیدی‌ها علت افزایش قیمت این کالاهای پرتقاضا با وجود حمایت‌های یارانه‌ای ارزی است. نرخ ارز متغیر مهمی در بازار ایران است که رشد قیمت آن بر قیمت کالاها اثرگذار است. می‌توان گفت بخشی از رشد قیمت ارز ناشی از جو روانی و سیاسی است. متأسفانه اخذ برخی تصمیمات که خارج از حوزه‌ اقتصاد است موجب افزایش قیمت دلار و ایجاد جو روانی و رشد دوباره قیمت‌ها است. اینکه کالاهای وارداتی، لوکس و خارجی به‌خاطر تحریم، افزایش قیمت داشته باشد، طبیعی به نظر می‌رسد اما رشد قیمت کالاهای اساسی که ارز 4200 تومانی دریافت می‌کنند فقط به‌خاطر سیاسی‌کاری در فضای اقتصادی است.
بعد از برجام و گشایش‌هایی که حاصل شد شاهد ثبات قیمتی در بازارها بودیم. اکنون نیز احتمال مذاکرات برای بازگشت دوباره امریکا به برجام و ایجاد جود روانی مثبت و امید در بازار، موجب کاهش قیمت دلار شد و شاهد بودیم در یکی دو هفته این امید و جو روانی مثبت بر قیمت مسکن یا خودرو اثرگذار بود و در این بازارها شاهد کاهش قیمت‌ها بودیم. همچنین تسهیل‌گری در برگشت ارز صادراتی به اقتصاد هم بر کاهش قیمت دلار مؤثر بود. اما متأسفانه تصمیماتی که خارج از حوزه تخصصی اقتصاد است و بر افزایش قیمت ارز اثر دارد، موجب رشد دوباره قیمت دلار شده که دیروز آن را در بازار مشاهده کردیم. مشخص نیست چرا تمام مشکلات به برجام گره زده می‌شود و خروج از آن مدام زمزمه می‌شود؟ کسانی از این موضوع سودهای چندین میلیاردی می‌برند. می بینیم که اخبار منفی سیاسی، گمانه‌زنی‌ها و حتی اخباری که جعلی است به سرعت در سایت‌های اعلام قیمت ارز منتشر می‌شود. مشخص است که برخی به دنبال ایجاد ناامنی و ناامیدی در جامعه هستند چون با ناامنی بازار بی‌ثبات و سودهای آنچنانی نصیب محتکران کالا می‌شود. باید بپذیریم برای کنترل قیمت‌ها و ایجاد ثبات در بازارها به جو روانی مثبت و ایجاد امید در جامعه نیاز داریم.