مخالفت مسکو با توافق جدید به جای برجام

گروه سیاسی/ با انتخاب جو بایدن نامزد دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری امریکا و شکست دونالد ترامپ‏ حالا فرجام برجام به موضوع مهمی در تحلیل‌ها و گزارش‌های رسانه‌ای و محافل سیاسی داخلی و خارجی بدل شده است. بایدن حدود دو ماه دیگر در کاخ سفید مستقر می‌شود و در اولین موضع خود بعد از انتخابات گفته است که اگر ایران به تعهدات برجامی خود پایبند باشد امریکا هم به توافق هسته‌ای بازخواهد گشت. گذشته از اختلاف‌نظرهای داخلی بر سر اینکه تغییر قدرت در کاخ سفید فرصتی برای ایران هست یا اینکه تفاوتی میان بایدن و ترامپ وجود ندارد‏ کشورهای طرف برجام هم هر چند از احیای دوباره این توافق هسته‌ای استقبال کرده‌اند اما برخی اظهار‌نظرهایی نیز مطرح شده که به نظر می‌رسد اجرایی شدن این توافق را به تعبیر بایدن دشوار می‌کند. تأکید بر اینکه برخی موضوعات دیگر محل اختلاف باید در مذاکرات جدید مرتبط با برجام دیده شود یا اینکه برخی کشورهای همسایه ایران نیز ابراز تمایل کرده‌اند که در جریان مذاکرات باشند و البته این موضع آلمان که گفته برلین به دنبال یک جایگزین و توافق هسته‌ای گسترده‌تر با ایران است. هایکو ماس در گفت‌و‌گو با «اشپیگل» مدعی شده: شکلی از «توافق هسته‌ای پلاس» نیاز است که مطابق با منافع ما است. ما از ایران انتظارات روشنی داریم: نبود سلاح هسته‌ای و همچنین نبود هیچ برنامه موشک بالستیک که کل منطقه را تهدید می‌کند. ایران همچنین باید نقش دیگری در منطقه بازی کند. البته وزارت خارجه آلمان در ادامه در بیانیه‌ای مواضع خود را تعدیل و اعلام کرد: در حال حاضر باید به مفاد توافق هسته‌ای ایران پایبند باشیم و بعداً پیشنهادها را بررسی کنیم.
با این وجود زمزمه‌ها و اعلام تمایل برخی کشورها برای مذاکره دوباره بر سر برجام موضوعی است که به زبان آورده می‌شود. موضوعی که دستگاه دیپلماسی کشورمان مخالف آن است و نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین هم مخالفت مسکو با چنین پیشنهاداتی را اعلام کرده است.
سفیر و نماینده دائم روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین با مخالفت با توافق هسته‌ای جدید به جای برجام با ایران تأکید کرد که هرگونه توافق هسته‌ای جدید با ایران سال‌های زیادی به طول می‌انجامد. به گزارش ایرنا، میخاییل اولیانوف روز یکشنبه در توئیتی نوشت: «برخی تحلیلگران خواهان توافق بهتر با ایران هستند. آنها این اصل را از یاد برده‌اند که تکامل خوب است اما، بازگشت به توافق هسته‌ای اولیه (حالت اولیه برجام) موضوع سختی است. هرگونه تلاش برای بهبود بخشیدن به آن (توافق هسته‌ای با ایران) نیاز به سال‌های طولانی مذاکره بدون تضمین برای دستیابی به نتایج مثبت دارد.»
او پیش از این هم گفته بود که «بدون مذاکره جدید، می‌توان «برنامه جامع اقدام مشترک» (برجام) را به حالت قبل و شرکت مجدد امریکا در آن بازگرداند.
اظهارات مقام‌های ایرانی در این مورد قابل توجه است که تصریح می‌کنند امکان بازگشت خودکار و بدون هرگونه مذاکره وضعیت (پیرامون برجام) را به شرایطی که در دوره اوباما قرار داشت، ممکن می‌دانند. به این ترتیب امریکا به اجرای مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بازمی‌گردد و تحریم‌ها را لغو می‌کند و تهران اجرای کامل برجام را از سر می‌گیرد.»
اشاره نماینده روس به اظهارات مقامات ایران به مصاحبه چندی پیش محمدجواد ظریف با روزنامه ایران بر‌می‌گردد که وزیر خارجه در آن اعلام کرده بود برای اجرایی شدن تعهدات برجامی نیازی به مذاکره دوباره نیست بلکه امریکا با استناد و پایبندی به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل هم می‌تواند تحریم‌های وضع شده علیه کشورمان را رفع کند و در آن‌صورت تهران هم روند کاهش تعهدات برجامی خود را پایان می‌دهد. ظریف البته روز شنبه در واکنش به درخواست همتای آلمانی خود هم یادآوری کرده بود که طرف‌های برجام به جای شرط‌گذاری برای ایران بهتر است مانع از توقف برجام شوند. او در اینجا هم قطعنامه 2231 را یادآور شده و گفته بود: «آلمان باید به تعهداتش در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پایبند باشد و نقض برجام را متوقف کند.»
تأکید و یادآوری قطعنامه یاد شده آن‌گونه که از مواضع قبلی ظریف در گفت‌و‌گو با «ایران» بر‌می‌آید تکمیل‌کننده این نظر است که اجرای تعهدات برجامی از طرف همه اعضا و حتی امریکا نیازمند گفت‌و‌گوهای دوباره نیست و اعلام پایبندی به قطعنامه 2231 خود تضمین کننده اجرای توافق هسته‌ای است.
ظریف البته دغدغه‌های غیرهسته‌ای دیگر کشورها درباره ایران را رد نکرده اما توضیح داده که آن موضوعات ربطی به برجام ندارد چنانکه در گفت‌و‌گوهای منتهی به توافق هسته‌ای هم اگر چه بحث‌های مفصلی درباره آنها شده اما غربی‌ها در برابر انتظارات ایران حرفی برای گفتن نداشتند: «همین موضوع موشکی و منطقه‌ای موضوعاتی نبود که در مذاکرات براحتی کنار گذاشته شدند. در این موضوعات امریکایی‌ها و غربی‌ها حرفی برای گفتن نداشتند. مثلاً درباره سلاح، آیا امریکایی‌ها حاضر بودند صدها میلیارد دلار سلاحی را که به منطقه می‌فروشند کم کنند؟ آیا حاضر بودند برد موشک‌های رژیم صهیونیستی را کم کنند؟ یا او را به پذیرش معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای وادار کنند؟ آیا حاضر بودند درباره اقدامات خود در سوریه و لبنان، اقدامات رژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین، اقدامات عربستان در یمن و سایر اقداماتی که وجود دارد صحبت کنند؟ همه اینها در جلساتی پر تنش چند بار بحث شده است. این‌طور نبوده که آرام از آنها عبور شده باشد.»
با این توصیف موضع ایران روشن است‎‎؛ احیا و اجرای برجام در گرو مذاکرات منتهی به توافق جدید نیست و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل می‌تواند تضمین‌کننده انجام تعهدات طرفین باشد حتی امریکایی که از برجام خارج شده است. موضوعات دیگر محل اختلاف، گفت‌و‌گوهای دیگری می‌طلبد البته وقتی برجام اجرایی شد.