تاریخ اصفهان به روایت درگذشتگان

حمیرا حیدریان
خبر‌نگار
تخت فولاد، نه حال و هوای بهشت زهرا را دارد و نه شباهتی به همه قبرستان‌هایی که رفته‌ایم، انگار به دالانی آرامش بخش و بی‌هیاهو وارد می شویم و به گذشته می‌رویم و سنگ قبرها، بقعه‌ها و کتیبه‌هایی که در این آرامستان 75 هکتاری چشم را به تماشا و ذهن را به تعمق می‌خوانند بی‌شمارند. از چند قبرستان بزرگ دنیا، یکی از آنها تخت فولاد است. وادی السلام ثانی و بی‌نظیرترین مجموعه معماری آرامگاهی جهان.
این مجموعه فرهنگی مذهبی که دومین قبرستان بزرگ جهان به شمار می‌آید و بیش از 2 هزار عالم، فقیه و مجتهد، شاعر، فیلسوف و حکیم بزرگ ایرانی در قلب خود جای داده است، در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. تلفیق هنر اسلامی - ایرانی در بقعه‌ها و تکایای تاریخی و خلق آثار هنری هنرمندان بزرگ، تخت فولاد را تبدیل به موزه -آرامگاهی خاموشی کرده است که می‌توان دوره‌های مختلف تاریخ و هنر ایرانی و اسلامی را با تماشای هر کدام از این بقعه‌ها رصد کرد.  این قبرستان را به سبب وجود عبادتگاه و قبر بابا فولاد حلوایی، عارف قرن دهم هجری به‌نام تخت فولاد می‌شناسند اما لسان الارض و بابارکن‌الدین هم از نام‌های دیگر آن است. آیت‌الله شیخ احمد بید آبادی، آیت‌الله سید ابوالحسن شمس آبادی، آیت‌الله اشرفی اصفهانی، بانو مجتهده امین اولین زنی که در جهان تشیع به مقام اجتهاد رسیده است و صدها چهره برجسته اسلامی و دیگر علما، ادبا و شهدا در این خانه ابدی مدفون هستند.
 همچنین کاروانسرای ملک که یکی از ارزشمندترین بناهای معماری عصر صفوی  است در این مجموعه قرار دارد. مدیر مجموعه فرهنگی، تاریخی و مذهبی تخت فولاد با بیان اینکه این مجموعه به‌عنوان یکی از محورهای مهم گردشگری اصفهان شناخته می‌شود در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: مجموعه تخت فولاد به لحاظ دارا بودن جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و معماری کانون توجه گردشگران است و پیش از شیوع بیماری کرونا، هرساله بیش از 10 هزار بازدیدکننده داشته است. سید علی معرک‌نژاد با بیان اینکه این مجموعه علاوه بر مدفن علما، مفاخر، مشاهیر و شهدا دارای مجموعه گنجینه های عکس، سنگ نوشته‌ها و کتابخانه تخصصی است، افزود: بیش از 400 عنوان تصویر نسخه خطی از مشاهیر و بزرگان مدفون در تخت فولاد و بیش از چهار هزار و 500 عنوان کتاب در بخش‌های تاریخ و رجال و فرهنگ شهر اصفهان در کتابخانه تخصصی تخت فولاد نگهداری می‌شود و واحد پژوهش دانشنامه مجموعه فرهنگی تاکنون حدود 25 عنوان کتاب با موضوع تخت فولاد تألیف و به چاپ رسانده است.
وی با اشاره به تخصیص اعتبارات گذر گردشگری بهشت مجموعه فرهنگی- مذهبی تخت فولاد اصفهان گفت: بزودی شاهد بهره‌برداری از این طرح خواهیم بود.در سال گذشته اعتبار بالغ بر10 میلیارد ریال به این طرح اختصاص داده شده بود که  همین میزان هم در سال‌جاری برای تکمیل این پروژه در نظر گرفته شد.
مدیر مجموعه فرهنگی، مذهبی تخت فولاد اصفهان افزود: طرح جامع عملیاتی این مجموعه با هدف مرمت و ساماندهی برنامه‌ها و طرح‌های فرهنگی، مذهبی بر اساس چشم‌اندازی صحیح و مشخص در مدت ‌زمان دو سال تدوین شد.
معرک‌نژاد ادامه داد: مقرر شد که چهار گذر گردشگری در تخت فولاد اصفهان ایجاد شود که هر یک از این گذرها تعدادی از تکایای تخت فولاد را در مسیر گذر گردشگری «بهشت» قرار می‌دهد.  معرک‌نژاد اظهار کرد: تمامی پهنه ۷۵ هکتاری مجموعه تخت فولاد را می‌توان به‌عنوان یک موزه در نظر گرفت که از جمله بخش‌های با ارزش آن از لحاظ تاریخی و فرهنگی می‌توان به سنگ قبور، کتیبه‌ها، بناها و معماری‌هایی که در دوره‌های مختلف از جمله ایلخانی، صفویه و قاجار انجام شده اشاره کرد.
وی ادامه داد: این ظرفیت‌های بالقوه باعث شده تا تخت فولاد تبدیل به یک سایت موزه شود که این سایت موزه نیاز به تجهیزات و امکانات اضافی ندارد بلکه برای راه‌اندازی سایت موزه‌ها، خواناسازی در سه سطح تخت فولاد، سطح شهر اصفهان و در سطح ملی مورد نظر است. مدیر مجموعه فرهنگی، مذهبی تخت فولاد اصفهان تصریح کرد: تبدیل تخت فولاد به سایت موزه گردشگری معنوی در حوزه جغرافیای ملی و بین‌المللی چشم‌انداز این مجموعه بوده که قرار است با مشارکت‌هایی که صورت می‌گیرد انجام شود. معرک‌نژاد تصریح کرد: با کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) که یک نهاد ملی است تفاهمنامه ملی امضا کردیم تا این نهاد در سطح بین‌المللی مجموعه را در زمینه‌های ارائه خدمات و آشنایی با سطح جهانی موزه‌ها حمایت و پشتیبانی کند. رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» با بیان اینکه امضای تفاهمنامه همکاری‌های مشترک در تخت فولاد به نمایندگی از اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، صورت گرفته است، گفت: پس‌از اقدامات اولیه در جهت ساماندهی، گام دومی که باید برداشته شود، این است که ببینیم چگونه می‌توان از این محل بهره‌های فرهنگی و اجتماعی برد. تعریف پروژه‌ها و برنامه‌های فرهنگی مهم، کار بسیارحائز اهمیتی است؛ چراکه باید با احتیاط جدی و دقت لازم اتفاق افتد و دیگر چندان درگیر آزمون و خطا نشود. وی اظهار داشت: مجموعه تخت فولاد یک موزه است، اما تعریف موزه‌ای که بتواند به گونه‌ای شایسته، درست و با استفاده از ابزارهای نوین مخاطب را جذب کند، کار بزرگی است و از این بابت بسیار خوشحالم که «ایکوم» به این موضوع ورود کرده است. امیدواریم بزودی شاهد یک برنامه‌ریزی درست و شایسته باشیم تا بتوانیم از همه ظرفیت‌های تخت فولاد استفاده کنیم.
الهیاری اضافه کرد: تخت فولاد تنوع و تکثری از حوزه‌های مختلف فرهنگ، هنر، صنعت و غیره است. بحثی که وجود دارد، این است که مفاخر بسیاری از حوزه‌های مختلف در این محل دفن هستند و این می‌تواند بهانه‌ای برای اقدام در جهت برپا کردن موزه‌ها و حرکت‌های مهم فرهنگی، معرفی ظرفیت‌ها و راه‌های جدید باشد.
وی تصریح کرد: با توجه به جایگاهی که مجموعه تخت فولاد در فرهنگ و هنر و میان گورستان‌های جهان اسلام دارد، زمان خوبی است که پس از ساماندهی که تاکنون اتفاق افتاده بتوانیم از طریق فعالیت‌های موزه‌ای و نمایشگاهی فرصتی را برای معرفی و بهره برداری‌های فرهنگی بیشتر و دقیق‌تری از آن ایجاد کنیم.