فروش مجازی آثار هنری در نگارخانه‌های مشهور رونق دارد

مریم سادات گوشه
خبرنگار
نزدیک به یک سال است که اپیدمی بیماری کرونا کسب و کار فرهنگ و هنر را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کرده است. بسته شدن گالری‌ها و نمایشگاه‌های عمومی در شرایط قرنطینه از یک سو و نیز مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم‌ها و کم شدن قدرت خرید مردم برای خرید کالای فرهنگی از سویی دیگر بازار هنر را با شرایط سختی مواجه کرده است.
با این حال هنرمندان و گالری دارها تلاش کردند تا در فضای مجازی با به نمایش گذاشتن آثار هنرمندان، مخاطبان بیشتری جذب کنند و نیز بتوانند با فروش اینترنتی اثر تا حدی به رونق بازار هنر کمک کنند. اما در این بین کدام گالری‌ها موفق هستند و با مشکل فروش آثار مواجه نمی‌شوند؟ در ایام قرنطینه بسیاری از هنرمندان تجسمی با بحران رکود بازار کار مواجه بودند و البته بعضی‌ها هم از فروش آثارشان راضی بودند.

سرازیری سیل تقاضای خرید
لیلی گلستان مدیر گالری گلستان که گالری اش از 15 اسفند 98 تاکنون تعطیل بوده است، از آن گالری دارانی است که در این ایام بسیار موفق عمل کرده است. او در مورد فعالیتش می‌گوید: «در سه چهار ماه اول گیج و درمانده بودیم و نمی‌دانستم تا چه وقت باید گالری بسته بماند.از همه مهم‌تر نگران هنرمندان جوانی بودم که از دو سه سال پیش وقت نمایشگاه گرفته بودند. خوشبختانه همه‌شان هنرمندان فهیمی بودند و وضع را پذیرفتند. مرداد ماه که طی سی سال گذشته نمایشگاه صد اثرصد هنرمند را برگزار می‌کردیم، رسید و فراخوان دادم و نمایشگاه را در کمال ناامیدی به‌صورت آنلاین برگزار کردم. ناگهان سیل تقاضاهای خرید به سویم سرازیر شد. قرار بود مثل همیشه یک ماه برگزار شود اما تا چهار ماه تمدید شد! نمایشگاه خیلی موفق بود و حدود دویست و چند جوان هنرمند را خوشحال کردم.مسأله مالی قضیه آنقدر مهم نبود که موفقیت و فروش عجیبش برایمان جالب بود. بعد به چند هنرمند پیشنهاد دادم که نمایشگاه شان را آنلاین برگزار کنم؛ موافقت کردند و نمایشگاه آنلاین آرمان یعقوب‌پور را که دو سه سال است خیلی محبوب شده برگزار کردم. صد وسه اثر کوچک و ارزان یعنی هراثر یک میلیون تومان و سی اثر بزرگ با قیمت‌هایی از هجده میلیون تا سی و پنج میلیون. روز اول شصت و هفت اثر فروخته شد.»
قطعاً فروش آنلاین آثار مزایای دیگری هم دارد. اینکه تمام دنیا می‌توانند سایت گالری را ببینند و حتی انتخاب و خرید کنند. گلستان در ادامه سخنانش می‌گوید: «در نمایشگاه صد اثر صد هنرمند حدود 10 اثر به‌خارج از کشور فروختیم و در نمایشگاه یعقوب‌پور فقط روز اول شش اثر به پاریس و به لندن فروخته شد؛ البته تمام خریداران خارج از کشور ایرانی بودند.»
این گالری دار اما از یک تجربه لغو نمایشگاه هم صحبت کرد که مجبور شده دو نمایشگاه عکس و خوشنویسی از محمد احصایی با نمایشگاه گردانی بهزاد حاتم گرافیست معروف را لغو و به وقت دیگری موکول کند. آن هم به‌دلیل شلوغی تماشاگرها. لیلی گلستان با اینکه در فروش آثار و کارش موفق است معتقد است: «کرونا ضربه سختی به تمام مشاغل زده ولی یک شیوه‌هایی از زیست را به‌وجود آورده که قبل از آن نداشتیم. کسانی که دست به دهان هستند می‌توانند تمام مایحتاج شان را آنلاین بخرند و بیرون از خانه نروند! اما یادمان نرود که کسبه و دستفروش‌ها و مشاغل کوچک به کل دارند نابود می‌شوند. خیلی از گالری‌ها در ملک اجاره‌ای هستند و آینده مبهمی دارند.»

 اعتماد مردم به نگارخانه‌های معتبر
موفقیت گالری لیلی گلستان یک سوی ماجراست. سوی دیگر گالری‌دارهایی هستند که با مشکلاتی همچون اجاره گالری و البته فروش آثار مواجه شده‌اند. بهارک بی‌گناه از آن گالری دارانی است که برای کمک به هنرمندان بخشی از خانه‌اش را تبدیل به گالری کرده است، از هنرمندان هم ورودی نمی‌گیرد اما در این مدت با اینکه مثل بعضی از گالری دارها اجاره گالری نمی‌دهد، اما با مشکلات فروش آثار مواجه شده است. او می‌گوید: «اکثر نگارخانه‌ها که فروش آنلاین نداشتند تصمیم گرفتند فروش آنلاین را طراحی و باز کنند. البته این شرایط برای یکسری از نگارخانه‌های معروف که سالیان سال کار کرده و مجموعه داران خود را داشتند چندان فرقی نکرد. اما یکسری از نگارخانه‌ها کار اصلی شان زمانی بود که نمایشگاه را برگزار می‌کردند. از هنرمند مبلغی برای ورودی می‌گرفتند و کار را یا می‌فروختند یا فروش نمی‌رفت. هنرمندان معروف اکثراً به نگارخانه‌های خاص می‌روند نه نگارخانه‌های کوچک و معمولی. بنابراین نگارخانه‌های متوسط طرفدار ندارند، حتی افرادی که گذرا از کنار تماشاخانه رد می‌شدند و گاه گداری هم از آنجا خریدی می‌شد، دیگر این اتفاق نیفتاد و نمایشگاه های آنلاین شان هم چندان موفق نبود.»
او در مورد دلایل دیگر موفق نشدن نمایشگاه های متوسط می‌گوید:«مشکل دیگری هم که پیش آمد این بود که هنرمند آثارش را در چند جای مختلف به نمایش می‌گذاشت؛ یعنی اثرش را با قیمتی در گالری ما می‌گذاشت و بعد همان اثر را در گالری معروف تر با قیمت پایین‌تر گذاشته بود و این باعث شده بود که خریدار گیج شود و اعتماد به ما از بین می‌رفت.»
بی‌گناه در مورد برخی صفحات نامعتبر در فضای مجازی توضیح می‌دهد:«در فضای مجازی صفحات بسیاری باز شد. بعضی از آنها اعتبار ندارند و و آثاری را می‌فروشند که هویت شان مجهول است و معلوم نیست که کیفیت دارند یا نه؛ چون ما قانون کپی رایت و نظارت بر فروش آنلاین نداریم، باعث می‌شود که عده‌ای سوءاستفاده کنند؛ حتی گاهی کار را از صفحات سایرین برداشته‌اند و در صفحه خودشان فروخته‌اند. به خاطر این اتفاقات مردم سراغ گالری‌های بسیار معروف و معتبر می‌روند تا چنین مشکلاتی برایشان پیش نیاید.»

 نبودن تصویر درستی از گالری دار
حسین محسنی مدیر گالری آرتیبیشن در مورد وضعیت بازار هنر در ایام کرونا به «ایران» می‌گوید: «متأسفانه در سال 98 اتفاقات متعددی بر بازار هنر تأثیر منفی گذاشت و همچنین سال 99 نیز با کاهش ارزش ریال و افزایش هزینه‌های جاری شروع شد که این جدا از تأثیر کرونا بر بازار اقتصادی بود. بنابر این رشد بورس و افزایش دلار در ابتدای سال از جذابیت سرمایه‌گذاری و خرید آثار هنری کاست و باعث شد مجموعه داران و سرمایه‌گذاران از بازار هنر دوری کنند. همچنین با آمدن کرونا و تعطیلی خیلی از کسب و کارها، خریداران آثار هم دچار تردید شدند. و تأثیر آن علاوه بر فروش آثار داخلی بر بازار خارج از کشور هم مشهود است و با نگاهی به نتایج فروش آثار هنری ایرانی در حراج‌های بین‌المللی می‌توان به افت بازار پی برد.»
محسنی با اشاره به چالش جدی امرار معاش هنرمندان تصریح کرد:«به ‌رغم عددهای بالایی که در هر گالری و حراج شنیده می‌شود، اکثر هنرمندان از آن بهره کمی بردند و سال خوبی برای هنرمندان نبود. البته در هر جریان اقتصادی ملتهب، فروشنده آثار با قیمت جذاب برای خریداران و مجموعه‌داران وجود دارد که این برای خود ما در آرتیبیشن درآمدزا و پر مخاطب بوده است که البته جریان اصلی بازار هنر را از این بخش باید جدا کرد.»
این گالری دار در پاسخ به اینکه آیا فضای مجازی توانست مردم را با هنر تجسمی آشتی دهد، گفت: «برای آشتی مردم با هنر تجسمی به نظر می‌رسد فعالیت‌های بیشتری باید کرد. هنر تجسمی نسبت به دیگر شاخه‌های هنر خاص‌تر و کم مخاطب‌تر است و نیازمند تعمق و تفکر بیشتر است. اما ناگفته نماند رسانه و دولت در این بخش کاملاً نقش دوست را نداشتند. در فیلم‌ها هنرمندان و مجموعه‌داران چه قدر حضور دارند؟ در این ماه‌ها مخاطب در رسانه‌ها خریداران آثار هنری را بیشتر افراد ناسالم اقتصادی می‎‌بینند که بی‌دلیل و بی‌جهت بابت آثار هنری پول صرف می‌کنند! مخاطب با تصویر درستی از هنرمند یا مجموعه‌دار و گالری‌دار در رسانه‌های دیداری و نوشتاری‌ مواجه نیست. جهت توسعه و افزایش مخاطب هنر تجسمی باید خیلی بیشتر و هماهنگ‌تر کار کرد و گالری یکی از ارکان این اتفاق است و نقش دولت و رسانه باید خیلی پررنگ‌تر باشد.»