مروری بر تازه های نشر مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس

مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس در چهلمین سالگرد دفاع مقدس با اهتمام پژوهشگران و راویان و کارشناسان مرکز هر هفته از آثار تحقیقاتی و اسنادی منحصربه‌فردی که در اختیار دارد به‌عنوان سرمایه‌های جنگ رونمایی می‌کند؛ در ادامه به معرفی چند اثر از این مجموعه که در هفته‌های گذشته رونمایی شده‌اند، می‌پردازیم.

«طبیب زندان دوله‌تو»، روایتی از نقش پزشکان در سال‌های دفاع مقدس
 در بخشی از کتاب «طبیب زندان دوله تو» به موضوعات تخصص بهداری در جنگ مانند بهداشت در جنگ، مواجهه با عوامل ناشناخته شیمیایی، درمان مصدومان شیمیایی و تحقیقات برای کمک به مجروحان جنگ پرداخته ‌شده است. توجه به تاریخچه تشکیل و توسعه دانشگاه علوم پزشکی حضرت بقیه‌الله(عج) و نقش دکتر مسعود خاتمی در تأسیس این دانشگاه و توسعه بیمارستان‌های وابسته به آن و نقش مرکز تحقیقات بیولوژیک در شناسایی شهدا از دیگر موضوع هایی است که در این کتاب مطرح شده است.

«با نوای کاروان»، نگاهی به تجلیل و تکریم نقش مداحان و ذاکران در جبهه ها
کتاب تاریخ شفاهی حاج صادق آهنگران با عنوان «با نوای کاروان» اثر دیگری است که در سال 1399 توسط انتشارات مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است. مجری تاریخ شفاهی حاج صادق آهنگران، حجت‌الاسلام‌والمسلمین محمدمهدی بهداروند است. معرفی ابعاد شخصیتی و نقش مهم راوی در دفاع مقدس، تجلیل و تکریم از نقش مداحان و ذاکران در آن سال‌ها و تأکید بر نقش خانواده ایشان در همراهی و همسنگری با وی از نکات مهم و با اهمیت است که در این کتاب به آنها پرداخته‌ شده است. محتوای کتاب شامل شش بخش اصلی است؛ بخش اول از تولد تا آغاز جنگ تحمیلی، بخش دوم دوره رشد و بالندگی در بستر جنگ تحمیلی، بخش سوم گونه‎شناسی و مناسبت‎شناسی نوحه‌‏ها، بخش چهارم از شخصیت‏‌های تأثیرگذار در مسیر زندگی ایشان، بخش پنجم فعالیت‏‌های فرهنگی برون‏‌مرزی و بخش ششم شخصیت و عملکرد حاج صادق آهنگران از منظر مسئولان تبلیغات جبهه و جنگ آن دوره است؛ در انتهای کتاب نیز آلبوم تصاویر حضور ایشان در جبهه اضافه شده است.

اطلس «لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در دوران دفاع مقدس»، خلاصه‌ای از عملکرد آفندی لشکر
اطلس «لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در دوران دفاع مقدس» نیز اثری است که به بررسی نقش و عملکرد این لشکر و حماسه‌آفرینی رزمندگان و فرماندهان آن در طول هشت سال دفاع مقدس می‌پردازد. لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در طول هشت سال دفاع مقدس در 17 نبرد مستقیم، سه نبرد تحت امر و 28 عملیات پدافندی در جبهه‌های شمال‌غرب و جنوب، نقش مؤثری ایفا کرد؛ در این کتاب که توسط نادر زارع‌زاده در هفت فصل نوشته شده، خلاصه‌ای از عملکرد آفندی لشکر در هشت سال دفاع مقدس به تصویر کشیده شده است.
 در فصل‌های اول و دوم با عنوان‌های «تولد و تکامل» و «تمرین نبرد»، به چگونگی تأسیس و تولد یگان پرداخته ‌شده است در فصل سوم با نام «شکوفایی یگان»، گسترش یگان از عملیات محرم تا عملیات والفجر ۴ بیان شده است. فصل چهارم با عنوان «شکوه فرماندهی»، به عملکرد لشکر 17 علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در عملیات‌ خیبر، بدر، عاشورای 2 و والفجر ۸ می‌پردازد و در فصل پنجم با نام «اوج قدرت»، کارنامه موفق لشکر در عملیات‌ کربلای 1 تا 5 به تصویر کشیده شده است. «ادای تکلیف» عنوان فصل ششم است که به مأموریت‌های لشکر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) در عملیات‌ کربلای 8، والفجر 10 و مرصاد می‌پردازد. فصل پایانی هم «روایت حماسه» نام دارد که به فعالیت‌های پس از جنگ لشکر اشاره شده است.

بررسی جنگ شهرها و تشدید بمباران‌ها در«بازتاب جهانی کربلای 5»
اثر بعدی جلد دوم از روزشمار چهل و ششم جنگ ایران و عراق با عنوان «بازتاب جهانی کربلای 5» است که شامل 609 گزارش درباره جنگ و موضوع های مربوط به دوره زمانی 4/ 11/ 1365 تا 30/ 11/ 1365 است.
 ابوالقاسم حبیبی و سعید حصاری نویسندگان این کتاب کوشیده‌اند به موضوع های مختلف در حوزه ادامه عملیات کربلای 5؛ جنگ شهرها و بازتاب‌های خبری و تفسیری آن، مواضع و اقدامات دولت‌ها، شخصیت‌ها و محافل سیاسی و بین‌المللی در مورد جنگ؛ رویدادهای مهم داخلی و خارجی دو کشور درگیر جنگ؛ تحولات منطقه‌ای و جهانی تأثیرگذار بر روند جنگ بپردازند. اصلی‌ترین موضوع های کتاب عبارت‌اند از: روند حوادث پس‌از توقف عملیات کربلای 5، جنگ شهرها و تشدید بمباران‌ها، مقاومت مردم در برابر بمباران با ساخت پناهگاه، آوارگان جنگ، عملیات کربلای 5 در نگاه رسانه‌های بین‌المللی، اجلاس سران کشورهای اسلامی در کویت، تلاش‌های بین‌المللی برای برقراری صلح، اعزام نیرو به جبهه و تشکیل سپاه یکصد هزار نفری حضرت مهدی، کمک‌های مردمی به جبهه، پیامدهای افشای ماجرای مک فارلین، روابط ایران با کشورهای خارجی، قاچاق سلاح به ایران، گروگانگیری اتباع کشورهای غربی در لبنان، محاصره اردوگاه‌های فلسطینیان در لبنان از سوی جنبش امل.

«اتحاد شوم؛ اسناد رسمی همکاری امریکا با رژیم صدام در جنگ تحمیلی» از پشت پرده حامیان ارتش عراق در جنگ با ایران می‌گوید
 کتاب دیگر تازه منتشر شده در مرکزاسناد و تحقیقات دفاع مقدس «اتحاد شوم؛ اسناد رسمی همکاری امریکا با رژیم صدام در جنگ تحمیلی (سال‌های 1980 تا 1984 میلادی)» به نویسندگی خانم جویس بتل است و توسط مجید کریمی از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده است. در این مجموعه اسناد، کوشش نگارنده بر آن بوده که هر سند را در سه دسته‌بندی موضوعی جای دهد؛ ترجمه اصل متن، توضیح خانم جویس بتل و توضیح نگارنده کتاب است به‌طوری‌که این توضیحات مبتنی بر مدارک و اسناد مکمل و برای نشان دادن اهمیت سند اضافه‌ شده است؛ با بررسی مجموعه اسناد این کتاب، پژوهشگران درک بهتری از پشت پرده حامیان ارتش عراق در جنگ با ایران به دست خواهند آورد و البته مناسبات سیاسی ظالمانه و ریاکارانه امریکا را نیز آشکار می‌گرداند.
اسناد گزیده آرشیو ملی امریکا نشان می‌دهد که چرا و چگونه امریکا و عراق به یکدیگر نزدیک شده و ایران و امریکا نیز همزمان از هم دور شدند. اسناد آرشیو ملی امریکا می‌تواند منبع خوب و تازه‌ای برای روشن شدن زوایای مبهم جنگ ایران و عراق بویژه بررسی کاربرد سلاح‌های شیمیایی در جنگ توسط عراق باشد. نکته مهمی که از روح کلی این اسناد دریافت می‌شود، اینکه امریکا هرگز چه در اوایل جنگ و چه در میانه و سرانجام پایان جنگ بی‌طرف نبود و برخلاف ادعاهای خود بر پایه این اسناد در مواجهه با رویدادهای جنگ ایران و عراق در شورای امنیت بی‌طرفی را نقض کرد.‌