خانه‌های امن از واقعیت تا توانمندی زنان

مونیکا نادی
فعال اجتماعى
خشونت خانگی یکی از انواع آسیب‌های اجتماعی است که به تجربه انواع خشونت فیزیکی و جسمی، جنسی، روانی، محدودیت‌ها و محرومیت‌ها در خانه منتهی می‌شود. دوران کرونا ابعاد جدیدی از خشونت خانگی را در جامعه آشکار کرد. آمارها از افزایش خشونت خانگی در این دوران حکایت دارد. خشونت‌هایی که ناآگاهی خانواده‌ها در تاب‌آوری در کنار یکدیگر در شرایط خاص را آشکار می‌سازد. پیامدهای گسترده تداوم خشونت در خانواده بر همگان آشکار است. آثار نامطلوب این نوع خشونت بر جامعه نیز مثل هر آسیب اجتماعی دیگری قابل پیش‌بینی است. مهم‌تر از آن ناآگاهی قربانیان از چگونگی مواجهه با این آسیب است. جدایی موقت خشونت گر و قربانی مسکن کارآمدی است که در بسیاری موارد به تداوم رابطه کمک می‌کند ولی خیلی از افراد نمی‌دانند در این مواقع باید چه عکس العملی نشان دهند.
خانه امن به‌عنوان امکانی برای مراجعه و اسکان موقت زنان و کودکان تحت خشونت چند سالی است که پیش‌بینی و تأسیس شده است؛ البته همچنان خیلی از افراد حتی اسم خانه‌های امن را نیز نشنیده‌اند. خانه‌های امن که اقامتی ایمن را برای زنان فراهم می‌کند تا از تداوم حضور زن در محیط پر خشونت بکاهد؛ ولی در اینکه تا چه حد از وجود چنین خانه‌هایی و چگونگی پذیرش در آن آگاهی وجود دارد، تردیدهای جدی وجود دارد. انگار هنوز عزم جدی برای معرفی این خانه‌ها وجود ندارد و از طرف دیگر فرهنگ مراجعه زنان خشونت دیده به چنین مراکزی نیز همچنان در جامعه درونی نشده است. بعضی از زنان در سکوت و بدون آگاهی از خشونت در نقش قربانی فرو می‌روند و حاضر به ترک خانه و محیط خشونت زا نیستند و جامعه نیز آنان را از ترک خانه حتی به‌صورت موقت منع می‌کند در حالی که این موضوع و تداوم باقی ماندن در شرایط خشونت‌آمیز در طول یک زمان مشخص، برگشت به زندگی عادی و سالم را در خانواده دشوارتر می‌کند و آسیب‌های روانی بیشتری و بعضاً آسیب‌های جسمی غیرقابل برگشتی را تحمیل می‌کند که می‌تواند بنیاد خانواده را برای همیشه از بین ببرد.
پیش‌بینی خانه امن به‌عنوان مکانی برای حضور زنان آسیب دیده اقدام مطلوبی ارزیابی می‌شود. اینکه امکانات حمایتی روانی، درمانی و حقوقی در مکانی ایمن به زنان آسیب دیده ارائه شود و زنان به سمت توانمندی در امور مالی پیش روند و شرایط جسمی و روحی بهتری را تجربه کنند، مسیری قابل اعتماد است. اما از طرف دیگر پذیرش و ورود به این خانه‌های امن دشوار است و نه تنها اطلاع‌رسانی صحیحی در مورد آن وجود ندارد، بلکه تعداد خانه‌های امن موجود هیچ مطابقتی با آمار خشونت خانگی و تعداد قربانیان ندارد. خانه‌های امن که ورود به آنها نیز تابع قواعد پیچیده و تأیید مقام قضایی است و تنها تعداد محدودی از زنان را برای مدت معین می‌پذیرند. بنابراین تعداد زیادی از زنان از پذیرش در خانه‌های امن بازمی‌مانند. گسترش تعداد خانه‌های امن به‌عنوان راهی برای درمان موقت خشونت خانگی کمک به حفظ و حمایت از بنیاد خانواده می‌کند. از سوی دیگر هنوز تا وضعیت مطلوب ارائه خدمات در خانه‌های امن که منجر به توانمندی زنان در بازگشت به خانه و خانواده شود و علل تداوم خشونت در خانه را درمان کند فاصله زیادی داریم. کمبود امکانات و بودجه شاید اولین دلیل باشد. اما در کنار آن فعالیت در خانه امن با پیچیدگی های بسیاری از حیث ارائه خدمات به آسیب دیدگان در شرایط ویژه روبه‌رو است و لازم است برنامه‌ریزی و خدمات پزشکی، روان شناسی و حقوقی ارائه شده از کیفیت ممتازی برخوردار باشد. زنانی که به خانه‌های امن پناه می‌آوردند اغلب در شرایط جسمی و روحی نامناسبی هستند و فرزندان آنها نیز تجربه متفاوتی از زندگی داشته‌اند که همه اینها لزوم بهره‌مندی از تخصص در ارائه دهندگان خدمات را افزایش می‌دهد.
افزایش تعداد خانه‌های امن، گسترش آگاهی‌رسانی در خصوص وجود این خانه‌ها، فراهم آوردن امکان دسترسی آسان و سریع زنان به خانه‌ها، افزایش کیفیت ارائه خدمات تخصصی و تمرکز در مقابله با عوامل وجود خشونت در خانه می‌تواند به کارآمد کردن چرخه مقابله با خشونت خانگی و کاهش آن در جامعه کمک کند.