سوسیالیسم برای ثروتمندان، کاپیتالیسم برای بقیه مردم

توماس ال فریدمن؛ تحلیلگر سیاسی نیویورک تایمز
‌مترجم: وصال روحانی
دونالد ترامپ در سه سال نخست زمامداری‌اش در امریکا با کسر بودجه‌ای مواجه شد که نظایر آن فقط در جریان بحران‌های بزرگ اقتصادی و یا جنگ‌های جهانی مشاهده شده است. او حتی این بهانه را نداشت که کرونا سبب‌ساز این نقصان شده است زیرا در آن زمان هنوز این بیماری مهلک راه خود را به جهان نگشوده بود. ولی امروز که جو بایدن جانشین ترامپ تمرکز خود را روی چیدن بال‌های کرونا گذاشته، او و سایر دموکرات‌ها می‌پرسند با کسر بودجه‌ای از این دست و بسط اجباری آن به ایام فعلی چگونه می‌توان به اقتصادی پویاتر و اجرای اهداف اجتماعی و سیاسی نایل آمد. بر اثر جولان «کووید19» اضافه بر مرگ و میرهای گسترده، شمار زیادی از امریکایی‌ها شغل و درآمد خود را هم از دست داده و حتی صنایع سنگین و کارخانه‌های تولید انبوه به حالت نیمه تعطیلی درآمده‌اند. اگر بایدن این واحدهای کارگری را تا حدی احیا کند و مهاری نصف و نیمه هم بر کرونا بزند، اولین و مهم‌ترین سؤال پیش ‌روی او در اواسط و اواخر 2021 احیای صنایع و تجارت‌هایی خواهد بود که تأثیرات منفی کرونا در 14 ماه اخیر چیز زیادی از آنها باقی نگذاشته است.
 تردیدهای اساسی
دموکرات‌ها مدعی‌اند بسیار بهتر از جمهوریخواهان می‌توانند کرونا را کم‌تأثیر سازند اما در اینکه بتوانند در ترمیم صنایع بیمار امریکا همان‌قدر موفق باشند، تردید اساسی وجود دارد. واقعیت امر این است که بر اثر سیاست‌های ترامپ و اسلاف وی جامعه امریکا از ثروتمندانی شکل گرفته که هر روز می‌توانند بر سرمایه‌های خود بیفزایند و همچنین از مردم متوسط و کمی مرفه که هرچه می‌کوشند راهی به چرخه‌های زندگی پررونق کاپیتالیست‌ها بیابند، آن را پیدا نمی‌کنند. اینک با کشوری روبه‌رو هستیم که 10 درصد از مردم آنچنان ثروتمند هستند که 80 درصد از اوراق بهادار و سایر ثروت‌های شخصی امریکا را در ‌اختیار خویش دارند و هر سال هم بر حجم آن افزوده‌اند ولی طبقه متوسط چنان به زندگی‌های روزمره و معمولی خود تکیه دارند که هر معامله کوچک‌شان نیز لزوماً چیز زیادی را بر دارایی اندک‌شان نمی‌افزاید. شاید در بازار آزاد و عرصه‌های تجاری متعدد آن با هر میزان ریسک‌پذیری بتوانید به سطحی بالا برسید اما اینها فقط ظاهر امر است زیرا سرمایه‌گذاری‌های آنان به سبب گستره کوچک آن و نداشتن پشتوانه‌هایی که فقط در کارخانه‌های بزرگ می‌توان آن را یافت، معمولاً راه به جایی نمی‌برد و شبیه به کارهای کم‌ثمری است که از تاجران سوسیالیست در شرق اروپا سرمی‌زد و بیشتر یک دلخوشی و دکور بود تا کاری که ویرانه‌ها را آباد کند.
 ارقام عجیبی که همچنان بالا می‌روند
بایدن باید این ابهام و سؤال بزرگ را هم ریشه‌یابی و پاسخگویی کند که چگونه و چرا در هنگامه تأثیرگذاری عظیم کرونا بر مردم و مشخصه‌های اقتصادی امریکا، بهای اوراق بهادار و معاهده‌های تجاری کلان همچنان در حال بالا رفتن است.برخی می‌گویند این‌گونه اوجگیری‌ها و گران شدن‌ها و رونق‌ها فقط ظاهری است و به مثابه فیل هوا کردن است که طبعاً آخر و عاقبتی جز سقوط و ویرانی ندارد. ولی روچیرو شارما، کارشناس ارشد اقتصادی شرکت مورگان استنلی در دومین ماه از سال 2021 می‌گوید: «اینکه پول‌ها با حجمی فراوان صرف سرمایه‌گذاری در حرفه‌هایی شدند که به خودی خود خاموش‌اند، یک کار ریسکی و بسیار نامطمئن است. شما می‌توانید پول‌هایتان را بسیار آسان به حساب شرکت‌ها و صنایعی بریزید که پیشتر پررونق بوده‌اند اما چون اینک زمانه بی‌ثباتی‌ها است، احتمال دارد این معامله به ظاهر مطمئن فرجام بسیار تلخی داشته باشد و نه تنها پول اضافه‌ای را به شما پس ندهد، بلکه اصل پولتان را هم به هدر بدهد. از نظر کارشناسان این‌گونه شرکت‌ها و صنایع فقط در ظاهر وضعیت مطمئنی دارند و از درون پوک شده‌اند و پیش از آنکه متوجه شوید، محل سرمایه‌گذاری‌تان به یکی از کمپانی‌های راکد مانده امریکا اضافه شود.»
 اشتباه بزرگ ترامپ
دولت ترامپ در سال‌های قبل از کرونا به بسیاری از شرکت‌های خصوصی علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های دولتی وام داد و این در دوره‌ای بود که اقتصاد امریکا واقعاً دوران خوبی را پشت‌سر می‌گذاشت و نرخ بیکاری کاهش یافته و تخصص ترامپ در مسائل تجاری و شغل‌زایی جوانان بسیاری را به صحنه‌های تجاری وارد کرده بود. مشکل ترامپ نه رها کردن پروسه‌های این فرآیند بلکه کوچک انگاشتن «کووید19» و داشتن این باور نادرست بود که هرچقدر هم که قربانیان این بیماری زیاد شوند، بر صنایع رونق گرفته در دوره او تأثیر منفی چندانی نخواهند داشت. وزارت اقتصاد امریکا حتی در به راه‌اندازی استارتاپ‌ها و کمک به کمپانی‌های نیمه‌تعطیلی که می‌خواستند از کمک‌های دولتی برای احیای خویش بهره گیرند، موفق عمل می‌کرد اما هرچه از عمر نفوذ کرونا بیشتر گذشت و آسیب‌ها فزون‌تر شد، کمک به این‌گونه شرکت‌ها و رونق استارتاپ‌ها هم کاهش یافت تا امریکا به بن‌بست فعلی رسید، جایی که شمار شرکت‌های فعال و موفق در امور اقتصادی در امریکا به نصف ارقام چهار سال پیش رسیده است و شرکت‌های تعطیل نشده هم حیاتی صوری دارند و خدمه خود را گاه تا یک‌چهارم گذشته کاهش داده‌اند.
 با مونوپولی شدن کاری از پیش نمی‌رود
در تضاد با ایده‌های شارما شاید برخی کمپانی‌ها و صنایع بزرگ امریکا هنوز هم بارور و شکوفا باشند اما این ابتدا به سبب کمبود رقابت بین شرکت‌ها و تعطیلی و ورشکست شدن بسیاری از آنها است و یک اقتصاد سالم محتاج رقابت بین شرکت‌ها و کارگاه‌های متعدد است و نه با مونوپولی شدن چند کارخانه و صنایع خاص و دومی فقط یک شکوفایی صوری تلقی می‌شود.
امروز اقتصاد موفق چین و بازارهای پررونق مالزی، سنگاپورو حتی تایوان محصول رقابت نزدیک تولیدی‌ها و کارخانه‌هایی در این کشورها است که به تولید انبوه وسایل خانگی و صنایع سبک مشغول‌اند و اگر قرار بود مثل امریکا به صنایع و کارخانه‌های کم‌شماری متکی باشند که بر اثر تعطیلی سایر کمپانی‌ها اوج گرفته‌اند، رونقی برایشان متصور نبود و این‌گونه امریکا را در منگنه فشار خود قرار نداده و ترامپ و بایدن را به اتخاذ سیاست‌های ضد چینی در صحنه‌های اقتصادی وادار نکرده بودند. هنر شرق آسیایی‌ها تمرکز درست روی نقاط قوت‌شان و تولید انبوه وسایل و متاع‌هایی است که با کرونا و بی‌کرونا در سطح جهان پول‌سازند و لباس‌های شیک و ضروریات خانه و مواد شوینده و نرم‌افزارهای الکترونیکی چیزهایی است که مارک‌های چینی، تایوانی و تایلندی آنها در بازارهای امریکا بسیار ارزان‌تر و البته بهتر از مشابه‌های امریکایی آن است و به همین سبب در فضای کابوس‌آمیز کرونایی فعلی امریکا بیشتر و بهتر از هر چیزی به فروش می‌روند.
شبیه‌سازی‌های غیر‌ممکن
کارشناسان اقتصادی دولت بایدن مدعی‌اند می‌توانند یک شبیه‌سازی موفق از روی سیستم‌های کاری شرق آسیایی‌ها صورت بدهند و بازار عرضه و تقاضای امریکا را از استیلای شرق آسیایی‌ها رها سازند اما مسأله این است که صنایع سنگین زمین خورده در امریکا، کسر بودجه‌های به ارث رسیده از دوران سیاه ترامپ و البته اختصاص یافتن اکثر سرمایه‌های دولتی به امر مهار کرونا اجرای موفقیت‌آمیز اهداف تیم اقتصادی رئیس جمهوری جدید امریکا را بسیار سخت و نزدیک به غیر‌ممکن کرده است.
* منبع: New York Times