ضرورت توجه به نیازهای افراد دارای معلولیت در شرایط کرونا

علی همت محمودنژاد
مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق معلولان
اندکی بیش از یک سال از زمانی می‌گذرد که وزارت بهداشت رسماً وجود بیماری کووید19 را در ایران تأیید کرد. در این مدت بیش از یک میلیون نفر بر اساس اطلاعات قطعی به این بیماری مبتلا شده و نزدیک به 60 هزار نفر جان خود را از دست داد‌ه‌اند، هرچند که به‌نظر می‌رسد آمار واقعی بیش از این باشد. به‌گفته متخصصان، این بیماری بخصوص کسانی را دچار مشکل می‌کند که دارای بیماری‌های زمینه‌ای هستند. معلولان به‌خودی خود امکان ابتلای بیشتری به این بیماری ندارند، اما شماری از معلولیت‌ها به گونه‌ای است که فرد مبتلا را در معرض دچار شدن به بیماری‌های زمینه‌ای قرار می‌دهد و یا از ابتدا بیماری زمینه‌ای دارد در نتیجه احتمال مبتلا شدن وی را به کووید19 افزایش می‌دهد. به علاوه، اعمال سیاست‌های محدودیت تحرک اجتماعی تأثیر بیشتری بر معلولان می‌گذارد که در حالت عادی میزان نسبتاً اندکی در فعالیت‌های اجتماعی مشارکت دارند. همچنین برخی فعالیت‌های اقتصادی که معلولان به آن مشغول هستند، از پیامدهای اقتصادی شیوع این بیماری همه‌گیر مصون نبوده‌ است. مجموعه این عوامل ایجاب می‌کند سیاستگذاران نسبت به وضعیت معلولان نگاه ویژه‌ای داشته باشند.
طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، در ناحیه شرق مدیترانه که ایران نیز در آن قرار می‌گیرد، بیش از 100 میلیون نفر دچار معلولیت هستند و این آمار در کشور ما براساس آمار رسمی سازمان بهزیستی یک میلیون و پانصد و بیست هزار نفر و به طور غیررسمی قریب به 3 میلیون نفر می‌باشد. همین آمار حاکی از آن است که حدود 50 درصد از این افراد در حالت عادی از عهده مخارج بهداشتی ناشی از معلولیت خود بر نمی‌آیند. افزوده شدن هزینه‌های ناشی از ابتلای احتمالی به کووید19 بار مضاعفی بر دوش این قشر از جامعه می‌گذارد که به‌طور تاریخی و در تمام کشورها از نظر اقتصادی جزو اقشار دهک‌های پایین محسوب می‌شوند. برخی معلولیت‌ها همراه با برخی بیماری‌های زمینه‌ای رخ می‌دهد و این امر این دسته از افراد دارای معلولیت را در معرض خطر ابتلای بیشتری قرار می‌دهد. به‌طور مثال، ضعف دستگاه ایمنی در آن دسته از افراد دارای معلولیت که کم‌تحرک هستند، آنان را در برابر کووید19 آسیب‌پذیر می‌کند. افراد دارای معلولیت بخصوص در مناطق کمتر برخوردار باید دست‌کم به اندازه همتایان سالم به خدمات بهداشتی بخصوص آزمایش کووید19و داروهای مورد نیاز دسترسی داشته باشند. همچنین ضروری است که افراد دارای معلولیت در زمره افراد آسیب‌پذیر در برابر این بیماری طبقه‌بندی شوند و اکنون که تدریجاً اقشار پرخطر واکسن دریافت می‌کنند، افراد دارای معلولیت نیز با اولویت و به‌صورت رایگان در نظر گرفته شوند و یا ملاحظات، عدم استفاده از ماسک برای ناشنوایان با توجه به انحصار برقراری ارتباط تصویری با لب خوانی با افراد جامعه و کاهش فاصله اجتماعی در بین این گروه از افراد دارای معلولیت ضرورت انجام واکسیناسیون در اسرع وقت را کاملاً مشهود می‌نماید.
همچنین، با محدودیت‌های اعمال شده از جانب دستگاه‌های اجرایی بر تحرک اجتماعی، افراد دارای معلولیت بیش از دیگر افراد از پیامدهای این اقدامات متأثر شده‌اند. یکی از مشکلات افراد دارای معلولیت در حالت عادی همواره پایین بودن سطح مشارکت آنان در فعالیت‌های اجتماعی است. محدودیت‌های جاری اثر بیشتری بر زندگی معلولان می‌گذارد و آنان را بیش از پیش در چارچوب خانه محصور می‌کند. از این رو، شایسته است تدابیری در نظر گرفته شود که ضمن توجه به نیازهای افراد دارای معلولیت، امکان استمرار فعالیت اجتماعی آنان از جمله در بستر محیط مجازی با رایگان شدن بسته‌های اینترنتی و دسترسی به‌ وسایل هوشمند از قبیل گوشی و تبلت فراهم شود.
ملاحظه سوم توجه به آثار آسیب دیدن کار و کسب افراد دارای معلولیت از پیامدهای اقتصادی شیوع این بیماری است. گروهی از افراد دارای معلولیت دارای کسب و کارهایی هستند که عموماً به نوعی خدماتی محسوب می‌شوند که در این همه‌گیری، دچار خسارت‌های مالی شده‌اند. این دسته از افراد دارای معلولیت باید سهمی مناسب از تسهیلات مالی که برای کاهش زیان‌های اقتصادی صاحبان کسب و کار خصوصی طراحی شده است، داشته باشند تا به ورطه فقر شدید نیفتند.
آسیب‌پذیری مضاعف گروهی از افراد دارای معلولیت در برابر کووید19، پیامدهای محدودیت‌های تحرک اجتماعی برای آنان و نیز زیان‌های اقتصادی افراد دارای معلولیت که صاحب کار و کسب خرد هستند، از نکات مهمی است که دستگاه‌های سیاستگذار باید به آن توجه کنند. افراد دارای معلولیت همچون دیگر اقشار آسیب‌‌پذیر هر جامعه‌ای حق دارند از امتیازاتی در تدابیر در نظر گرفته شده برای مقابله با آثار اجتماعی و اقتصادی کووید19 برخوردار شوند. از آنجا که متأسفانه عموماً فقر و معلولیت دو روی یک سکه محسوب می‌شوند، رسیدگی مناسب به مشکلات افراد دارای معلولیت در شرایط حاضر می‌تواند از درغلتیدن عده زیادی از آنان به ورطه فقر شدید جلوگیری کند.