ساختارها و نهادها مانع به نتیجه رسیدن سیاست های اقتصادی می شوند

مرتضی عزتی
استاد دانشگاه تربیت مدرس
سیاست‌های اقتصادی در بستر نهادها و سازوکارهایی که در جامعه وجود داردعمل می کنند. اگر نهادها و سازوکارها متناسب با پیشرفت و توسعه طراحی و اجرا نشده باشند نمی‌توان انتظار داشت سیاست‌ها آنطور که می‌بایست نتیجه بدهد. یکی از اساسی‌ترین مشکلاتی که در راه توسعه وجود دارد، نهادهای غیرتوسعه‌ای است که ایجاد شده است. اجرای این نهادها برای توسعه مناسب نیست. بخش عمده ای از این نهادها، در اختیار دولت و یا طراحی شده توسط دولت و حکومت هستند، مانند مقررات و قوانین، شرایط و ضوابط برای فعالیت‌ها و سرمایه گذاری و ..این مجموعه نهادها که بخشی از آن فضای کسب و کار را می سازند برای کسب و کارهای توسعه ای مناسب نیست. بنابراین حتی اگر سیاست‌های خوبی هم طراحی و اجرا کنیم این سازوکارها و نهادها مانع اجرای درست یا به نتیجه رسیدن سیاست‌ها می شود. بخش قابل توجهی از چارچوب نهادی که در کشور وجود دارد، حاصل طراحی  شرایط خاص انقلابی بوده، بخشی هم حاصل نگاه نادرست طراحان این نهادها بعد از انقلاب یا به انحراف کشاندن نهادها، در دوره بعد از انقلاب بوده است. نهادهایی مثل قوانین و مقررات، نهادهایی مثل فرهنگ تولید، فرهنگ کار، فرهنگ مصرف، فرهنگ سرمایه داشتن و مشابه اینها ،طوری در ایران شکل گرفته که با ساختارهای لازم برای توسعه ناسازگارند. سرمایه گذاری تولیدی و اساساً داشتن سرمایه امری منفرد قلمداد می شود. اگر سرمایه منفی باشد، تولید با سرمایه منفی انجام می شود،سرمایه نابود می شود و به تبع آن تولید نابود می شود. اعضای نهادهایی که در ساختارها شکل گرفته اند، مانع از سرمایه گذاری درست می شوند. سرمایه گذاری بزرگتر منجر به تولید بیشتر، شتاب رشد اقتصادی بیشتر و بهبود سطح توسعه کشور می شود.هرچه سرمایه ها بزرگتر باشد سرعت رشد اقتصادی بالاتر می رود. نهادها مانع افزایش سرمایه‌های بزرگ هستند، در کنار آن تفکرات غلط و توجیهات نادرست هم وجود دارد.در کنار اینها، نکته مهم در سیاست های کلی کشور، این است که توسعه اقتصادی و بهبود وضعیت اقتصادی هدف یا آرمان اصلی نیست، چون نیست، اهداف دیگر در برخورد با توسعه، اولویت پیدا می کنند و باعث می‌شوند توسعه را کنار بگذاریم و به سراغ اهداف دیگر برویم و اهداف سیاسی اولویت پیدا می کند. درست است که اهداف سیاسی در جایگاه خودشان اهداف خوبی هستند، اما در شرایطی که در آن قرار داریم، به عنوان موانع توسعه در کشور عمل می کنند. از کشوری که این همه مانع و این همه نهادها و سازوکارهای مزاحم توسعه دارد، نباید انتظار داشته باشیم اگر سیاست درستی اعمال شد نتیجه مطلوبی داشته باشد. نمی گویم همه سیاست ها، سیاست های درستی بوده اما مانع اصلی در کشور، مجموعه ساختارها و نهادها هستند که تا درست نشوند، سیاست های درست هم به نتیجه دلخواه منجر نمی‌شود.