توافق هسته‌ای جان می‌گیرد

گروه سیاسی/ طرف‌های مذاکره کننده در وین اگر چه به دشواری کار برای رسیدن به یک راه حل مورد رضایت اذعان دارند، اما تأکید دارند که گفت‌وگوها در مسیر درستی پیش می‌رود و نسبت به احیای برجام خوشبین هستند.
روز گذشته مصادف بود با سومین سالگرد خروج دولت وقت امریکا از توافق هسته‌ای. 18 اردیبهشت سال 97 دونالد ترامپ بالاخره وعده خود برای خروج از برجام را عملیاتی کرد و مقابل دوربین‌ها با امضای سندی اعلام کرد که از توافق به زعم خود ننگین خارج شده است. بلافاصله سیل جدید تحریم‌های مختلف به بهانه‌های واهی از سوی کاخ سفید علیه کشورمان آغاز شد. تحریم‌هایی که در نهایت به جنگ تمام عیار اقتصادی یا فشار حداکثری تعبیر شد. استراتژی ایران اما برخلاف برخی توصیه‌های غیر کارشناسی و هیجان زده مبنی بر خروج همزمان از این توافق نبود چنان که عده‌ای از نمایندگان مجلس دهم نیز سند نمادین برجام را به همراه پرچم امریکا در صحن علنی مجلس به آتش کشیدند. موضع ایران اما «صبر استراتژیک» بود که در چارچوب آن فواید سیاسی و حقوقی ماندن در برجام بر خروج از آن ارجحیت داشت. در این میان البته وعده‌ها و تلاش‌های اروپایی‌ها نیز برای جبران مافات اقدامات امریکایی‌ها راه به جایی نبرد. محور‌های مهم این استراتژی کشورمان از یک سو مقاومت ملی در برابر فشار حداکثری بود و از سویی دیگر پیشبرد دیپلماسی فعال علیه اقدامات ترامپ در عرصه‌های سیاسی و حقوقی. چنان که دولت وقت امریکا در پی همین تحرکات دیپلماتیک و حقوقی در چند جلسه شورای امنیت نتوانست به خواسته ضد ایرانی خود دست یابد. در ادامه اما وقتی بی عملی اروپایی‌ها هم عیان شد، جمهوری اسلامی ایران در مقابل بی تعهدی طرف‌های برجام دست به کاهش تعهدات برجامی خود زد. بر اساس همین اقدامات قرار بود از 5 اسفندماه سال گذشته اجرای پروتکل الحاقی از سوی ایران متوقف شود و همزمان دسترسی‌های بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران هم دستخوش محدودیت‌هایی بشود. اما در سفر مدیر کل آژانس بین‌الملل انرژی اتمی به تهران توافق سه ماهه‌ای انجام شد تا این بخش از کاهش تعهدات ایران به تأخیر بیفتد. این مهلت اوایل خردادماه پایان می‌یابد.
حالا اما در سومین سالگرد خروج دونالد ترامپ از توافق هسته‌ای، مذاکرات کمیسیون مشترک برجام در وین در حال برگزاری است و نمایندگان امریکا هم البته به صورت غیر مستقیم آن را از نزدیک دنبال می‌کنند. خیلی از امریکایی‌ها اذعان کرده‌اند که سیاست فشار حداکثری علیه ایران راه به جایی نبرده است. تمایل دولت جدید امریکا برای بازگشت به برجام هم خود حکایتگر این مهم است. به هر روی دیپلمات‌های کشورمان به پشتوانه همین سه سال مقاومت مردمی حالا در گفت‌وگوها شرکت دارند و مواضع طرف‌های حاضر در مذاکرات بیانگر عزم جدی برای احیای توافق هسته‌ای است.
سید عباس عراقچی رئیس هیأت ایرانی در وین روز جمعه و بعد از نشست مشترک برجام گفت که شواهد و خبرها نشان می‌دهد که امریکایی‌ها هم برای بازگشت به توافق هسته ای  جدیت دارند. همزمان جو بایدن  رئیس ‌جمهوری امریکا در پاسخ به سؤال یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا ایران در مذاکرات وین جدی است، گفت: «بله؛ اما اینکه آنها تا چه حد جدیت دارند و آماده انجام چه کارهایی هستند، داستان متفاوتی است. ما همچنان در حال گفت‌وگو [به‌صورت غیرمستقیم] هستیم.»
وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه امریکا  هم با اشاره به مذاکرات ایران و ١+٤ برای بازگشت امریکا به برجام گفت که پیشرفت‌هایی در این مذاکرات حاصل شده است اما هنوز راه درازی پیش‌رو است. به گزارش ایسنا، وی افزود: من امیدوارم که بتوانیم به یک فهم مشترک برسیم تا توافق فنی ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را که در ماه مه منقضی می‌شود، تمدید کنیم. امیدوارم ما بتوانیم به پیشرفت‌های کافی دست یابیم که تا برگزاری انتخابات ایران در ماه ژوئن پایدار بماند. جان ساکی سخنگوی کاخ سفید هم گفته است که داشتن تعامل دیپلماتیک با ایران هر چند به صورت غیرمستقیم، نشانه خوبی است. ساکی با بیان اینکه در این مذاکرات پیشرفت‌هایی حاصل شده است، گفت که هر دو طرف ایده بهتری دارند که برای حرکت به جلو، چه کاری باید انجام شود؛ امریکا چه گام‌هایی باید بردارد و ایران برای پایبندی به تعهداتش چه کارهایی انجام دهد. نماینده اتحادیه اروپا در کمیسیون مشترک برجام نیز روز جمعه در پیامی توئیتری گفت که به باور او در پیشبرد مذاکرات احیای برجام، فوریتی احساس می‌شود. انریکه مورا نوشت: «چهارمین دور مذاکرات وین را برای احیای برجام آغاز کردیم. هیچ ضرب الاجلی وجود ندارد اما به عنوان هماهنگ کننده وجود فوریتی را احساس می‌کنم. گذر زمان به نفع ما نیست. خوشحالم که می‌بینم تمام هیأت‌ها از جمله ایران و امریکا می‌گویند که آنها هم چنین چیزی را احساس می‌کنند». در پایان نشست روز جمعه کمیسیون مشترک اعلام شد که کار نگارش پیشنویس‌ها برای تفاهم آغاز شده و کارشناسان هیأت‌های کشورها به رایزنی‌های خود ادامه می‌دهند.
سه سال بعد از امضای تاریخی دونالد ترامپ برای خروج از برجام، حالا اما خوشبینی‌ها جای خود را به تهدیدها و تحریم‌های روزانه امریکا علیه ایران داده و احیای توافق هسته‌ای و بازگشت امریکا در دسترس است. مقاومت مردم و دیپلماسی هوشمندانه به ثمر می نشیند.