درماندگی آدم‌ها برای داشتن زندگی بهتر

نرگس عاشوری
خبرنگار
صبور وموقر اما مقتدر؛ چهره‌اش تمام حس زنانگی و مادرانگی را دارد. همین خصوصیات است که نقش چالش‌برانگیز «شهربانو» با حضور فرشته صدرعرفایی باورپذیر و برای سازندگانش کم‌دردسر می‌شود. فرشته صدرعرفایی از آن دست بازیگرانی است که در سکوت و بدون حاشیه، خوش درخشیده، آنقدر که درک ظرافت‌ و دقت اجرایش در نقش، بدون نگاه تیزبینانه منتقدانه هم مشهود است. از «بادکنک سفید» و «کافه ترانزیت» تا همین «شبی که ماه کامل شد» با آن گریم عجیبش، هر نقشی که بازی کرده به دل نشسته است. نامزدی دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش دوم زن برای فیلم «بادکنک سفید»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر زن برای «کافه ترانزیت»، سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمل زن در «شبی که ماه کامل شد» در دوره‌های مختلف جشنواره فیلم فجر و تندیس زرین بهترین بازیگر زن برای «کافه ترانزیت» در نهمین جشن خانه سینما، دیپلم افتخار برای «حوض نقاشی» در جشن انجمن منتقدان سینمای ایران و تندیس زرین و دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش مکمل زن برای فیلم «کوچه بی‌نام» در هجدهمین جشن خانه سینما بخشی از جوایز بازیگری‌اش است که در کارنامه کاریش کمتر از 20 فیلم ثبت شده است. با این بازیگر گزیده کار درباره «شهربانو» گپ و گفتی کوتاه داشته‌ایم.
بیش از سه دهه است که سینما را انتخاب کرده‌اید و جلوی دوربین هستید. این مسیر را اگر چه پیوسته اما آهسته طی کردید به این تعبیر که در کارنامه کاری شما به جای آمار و اعداد، سلیقه و نگاه شما در انتخاب نقش نظرها را جلب می‌کند. به نظر می‌رسد به‌دنبال نقش‌های خاص هستید اما نقش‌های خاص سینمایی برای زنان کم است. با توجه به فضای این روزهای سینما و بخصوص فعالیت فیلمسازان زن، چقدر خوش بین هستید که پیشنهاد نقش‌های متفاوت تداوم داشته باشد؟
بله امیدوارم که در آینده بیشتر به مسائل و مشکلات زنان پرداخته شود؛ زنانی که نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند و علاوه بر حضور اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی، بار فرزندآوری و تربیت آنان را هم به دوش می‌کشند و از تبعیض در قوانین جامعه مردسالار رنج بیشتری را متحمل می‌شوند.
  پس از حضور در «شبی که ماه کامل شد» - که از غمناز به‌عنوان یکی از شاه‌نقش‌های شما یاد می‌شد- و همین طور تجربه همکاری با اصغر فرهادی در «قهرمان» پیش‌بینی‌ می‌شد که کم‌کارتر و گزیده‌کارتر این مسیر را ادامه بدهید. احتمالاً شهربانو برایتان خیلی ترغیب کننده بود. چه شاخصه‌هایی شما را جذب نقش کرد؟
البته فیلم «شهربانو» در سال ۹۸ تولید شد و فیلم «قهرمان» پس از آن در سال ۹۹. ولی حتی اگر اینگونه نبود فیلمنامه «شهربانو» و حضور کارگردان با استعداد و با انگیزه‌ای مثل خانم بهرالعلومی برای پذیرش بازی در فیلم کافی بود.
 بیشتر نقش‌هایی که از شما در سینما دیده‌ایم نقش‌هایی هستند که مسیری را طی می‌کنند و به تحول می‌رسند. در عین حال یکی از خصوصیات نقش‌های انتخابی شما اقتدار و جدی بودن نقش است. خودتان از چنین شخصیت‌هایی استقبال می‌کنید یا پیشنهادها در همین راستا است؟
 نمی‌دانم شاید هر دو!
 خودتان چه تصویری از شخصیت «شهربانو» داشتید؟ اهل پژوهش و کنکاش راجع به نقش‌ها هستید و برای رسیدن به نقش تلاش می‌کنید. برای رسیدن به شهربانو چه مسیری را طی کردید.
اگر فیلمنامه به تنهایی کمک زیادی به شناخت نقش نکند و لازم باشد برای کمک به فیلمنامه و نقش تحقیق خواهم کرد. ولی اگر فیلمنامه کفایت کند، برای درک و اجرای کاراکتر حتماً تحقیق و مطالعه خواهم کرد. در این مورد هم از کسی که تجربه زندان داشت راهنمایی‌هایی گرفتم.
 بزرگ‌ترین چالش‌تان برای رسیدن به نقش چه بود؟ چقدر فضای فیلمنامه و ادبیاتی که در کارهای پژمان تیمورتاش دیده‌ایم مسیر باورپذیری نقش شهربانو را تسهیل کرد؟
 آقای تیمورتاش فیلمنامه را به خوبی نوشتند و در جلساتی که با حضور ایشان و کارگردان داشتیم به سؤالات و ابهامات در مورد فیلمنامه و نقش پرداختیم. به دلایل اجتماعی و اقتصادی است که منجر به این‌گونه عملکرد از سوی شهربانو که آرزویی جز خوشبختی فرزندانش ندارد، می‌شود.
 در «شهربانو» شخصیت مادر در خانواده به چالش کشیده می‌شود. با مادری متفاوت از کلیشه‌های سینما مواجه هستیم. برای مخاطبی که به تماشای این فیلم می‌نشیند مواجهه با چه چیزی را در اولویت می‌دانید؟
مواجهه با نواقصی که وجود دارد. اقتصادی که مولد نیست. درماندگی آدم‌ها برای داشتن زندگی بهتر و راه‌هایی که اقتصاد بیمار جلو پایشان نهاده است.
 شما در این فیلم با بازیگرانی همبازی شدید که هر کدام تجربه‌های متفاوتی را نسبت به شما و سابقه‌ای که در سینما دارید، پشت سر گذاشته‌اند؛ یک طرف بازیگرانی مثل بهناز جعفری و گلاره عباسی که بازی‌های خوبی از آنها در سینما شاهد بودیم، یک طرف بازیگرانی که بیشتر نوع دیگری فیلم بازی کرده و یک طرف دیگر هم بازیگری که حضور پررنگی در سینما نداشته است. این فضای متفاوت برای شما سخت نبود؟
خوشبختانه تعامل و همکاری خوبی با تک تک بازیگران داشتم و امیدوارم باز هم سعادت همکاریشان نصیبم شود. امیدوارم من هم برایشان همبازی قابل قبولی بوده باشم.