یک راهنــمای فیلم مختصــر و مفیـــد

سید حسام فروزان
منتقد فیلم
از حق نگذریم، سی‌وهشتمین دوره جشنواره جهانی فیلم فجر در شرایط حساس و شکننده‌ای برگزار می‌شود. این اولین جشنواره‌ای بود که سال گذشته با همه‌گیری کرونا و اولین قرنطینه سراسری برخورد کرد و قرار شد با چند ماه تأخیر برگزار شود.خطر کرونا هنوز هست و برگزاری جشنواره به هر شکلی مخالفانی دارد که در این شرایط برپا بودن آن را نادرست می‌دانند. در یک سال اخیر برخی از جشنواره‌های جهانی به‌صورت حضوری، مجازی و برخی هم نیمه‌حضوری و با میهمانانی اندک برگزار شده‌اند. متولیان این دوره جشنواره معتقدند باوجود مشکلات و محدودیت‌ها نباید سینما تعطیل شود، بهتر است با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی جشنواره‌ای حداقلی داشته باشیم تا چراغ سینما روشن بماند. ضمن اینکه در این دوره مراسم افتتاحیه و اختتامیه به رسم معمول برگزار نمی‌شود. تماشای فیلم در سالن روباز (سینما تابستانی) از تجربیات متفاوت این دوره خواهد بود. اگر تصمیم گرفته‌اید سری به جشنواره بزنید این چند فیلم پیشنهادی را مدنظر داشته باشید.

بخش کلاسیک‌های بازسازی شده
اگر علاقه‌مند جدی سینما باشید و فیلم‌های کلاسیک تاریخ سینمای ایران و جهان را هم دوست داشته باشید حتماً می‌دانید که یکی از بخش‌های بی‌نظیر و خاطره‌انگیز سال‌های اخیر همین بخش مرمت فیلم‌های کلاسیک است. در دوره‌های قبل نمایش نسخه‌های باکیفیت فیلم‌هایی مانند گاو، خانه خدا، باد صبا و... بسیار به مذاق سینمادوستان خوش آمد. امسال ۱۵ فیلم ترمیم شده در این بخش به نمایش درمی‌آید که اگر فقط چندتایشان را هم بتوانید ببینید هم فال است و هم تماشا. «کودکی ایوان» ساخته آندری تارکوفسکی، «نان روزانه ما» ساخته کینگ ویدور و «سفر هوایی من به ایران» ساخته والتر میتل هولتسر از سوئیس از عناوینی هستند که نمی‌شود از آنها گذشت.
ایران، پرشیای نوین / استیفن ناینمن: به احتمال زیاد یکی از شگفتی‌های این دوره باشد؛ فکرش را بکنید اولین فیلم رنگی که در سال 1325 خورشیدی تولید شده است، با تصاویری درجه یک و دیده نشده از ایران آن زمان. استیفن ناینمن در 1322 از طرف امریکن فایننشیال برای مأموریتی سه ساله به ایران سفر می‌کند. او با آرتور پوپ در پروژه تحقیق روی هنر ایران نیز همکاری  و اولین فیلم‌های خبری را  در ایران تولید می‌کند. سه فیلم «هنر پرشیا»، «ایران، پرشیای نوین» و «بافتن یک قالیچه ایرانی» حاصل سال‌های اقامت او در ایران است.
400 ضربه / فرانسوا تروفو: اگر مثل من عاشق سینمای فرانسه باشید، تماشای هیچ فیلمی از این سینمای غنی و حیرت‌انگیز را روی پرده از دست نمی‌دهید، خصوصاً اگر پای فرانسوا تروفو وسط باشد! تماشای نسخه مرمت شده اولین فیلم تروفو برای مشتاقان این جادوگر یاغی غنیمتی است. او ۴۰۰ ضربه را در ۱۹۵۹ ساخت که موفقیتی بزرگ و آغازگر «موج نو» سینمای فرانسه بود. فیلم، داستان آنتوان دونل دوازده ساله است که در مدرسه بشدت تنبیه شده است و تکالیف زیادی به او داده شده که تا روز بعد در خانه انجام دهد... . درونمایه اصلی فیلم‌های او را می‌توان عشق، زنان، خاطرات کودکی و ایمان در نظر گرفت.
سینمای سعادت
سینمای سعادت یکی از بخش‌های رقابتی جشنواره است و ۳۰ فیلم کوتاه و بلند در آن به نمایش در خواهد آمد. در این بخش فیلم‌های «جزیره دروغ» ساخته پائولا کونس از اسپانیا و «نور طبیعی» ساخته دنیس ناگی از مجارستان و البته «بهداشت اجتماعی» ساخته دنی کوت از کانادا هم کنجکاوی‌برانگیز هستند.
عوامل انسانی / رونی تروکر: رونی تروکر فیلمسازی آلمانی است که در جشنواره‌ها خوش درخشیده است. اولین فیلمش «تارکان دنیا» در جشنواره ونیز نمایش داده شد. عوامل انسانی دومین فیلم بلند تروکر است که در جشنواره‌های ساندنس و برلین از آن استقبال شد؛ یک درام خانوادگی اسرارآمیز با درونمایه اختلاف زبانی و فرهنگی در کشورهای اتحادیه اروپا و روابط انسانی در عصر غلبه رسانه‌ها. فیلمساز، بحران در ارتباطات و عواطف انسانی را در خانواده‌ای از طبقه متوسط اروپای امروزی نشان می‌دهد.
معجزه / بیونگ هون مین: سینما و تلویزیون کره جنوبی در عرض یکی دو دهه اخیر متحول شده است. امروز دیگر بخشی از درآمد صادراتی کره جنوبی از محل فروش انبوه سریال‌هایش است. پس از موفقیت خیره‌کننده فیلم «انگل»، حالا در هر جشنواره‌ای یک یا چند فیلم از کره جنوبی حضور دارد؛ چیزی شبیه موقعیت سینمای ایران در دهه 90 میلادی! بیونگ هون مین متولد 1969 و دانش‌آموخته سینماست. با اولین فیلمش «پرواز زنبور عسل» به جشنواره‌های جهانی راه پیدا کرد. فیلم‌های او درام‌های انسانی هستند با شخصیت‌هایی که در چالش‌های عاطفی و اخلاقی محک می‌خورند. آخرین فیلم او «معجزه» درامی تأثیرگذار است با داستانی که به رفاقت و اعتماد می‌پردازد.
جشنواره جشنواره‌ها
در بخش جشنواره جشنواره‌ها فیلم‌هایی را تماشا می‌کنیم که در دیگر جشنواره‌های جهانی جایزه برده‌اند یا مورد استقبال تماشاگران قرار گرفته‌اند. در این بخش می‌شود فیلم‌هایی را صید کرد که معمولاً امکان دیدنشان فقط در جشنواره‌ها میسر می‌شود. خوراک عزا / رئیس چلیک: اکثر فیلم‌های رئیس چلیک نویسنده و کارگردان اهل آناتولی در رویدادهای بین‌المللی پذیرفته شده اند؛ از جمله قصه‌های ناسازگاری (2004)، پناهجو (2007) و شب سکوت (2012)که برنده جایزه خرس بلورین جشنواره برلین شد. خوراک عزا فیلمی است استعاری و خوش ساخت در باب سنت و فرهنگ و موسیقی. در خلاصه داستان فیلم آمده: در دوران خشکسالی آناتولی شرقی در دهه 1960، پسر نوجوانی آرزو دارد عاشیق (نوازنده تار سنتی) شود؛ در عین حال که سعی دارد به عشق زندگی اش نیز برسد.
کم پیدایی / پیر فیلمون: پیر فیلمون  نویسنده و کارگردانی فرانسوی (متولد 1970) برای فیلم های برخورد نزدیک با ویلموس زیگموند(2016)، بابا مرده است (2014) و سکوت (2003) شناخته شده است. خط داستانی آخرین فیلمش شبیه سه‌گانه عاشقانه ریچارد لینک‌لیتر (بخصوص «پیش از غروب») است: ماریون و گرگور 9 سال پیش، رابطه عاشقانه کوتاهی داشتند. حالا آنها به‌طور تصادفی، در یک ایستگاه قطار، بین دو سفر، با هم ملاقات می‌کنند. گرگور آمده و ماریون در حال ترک آنجاست. آنها هشتاد دقیقه فرصت دارند تا زندگی خود را دوباره ارزیابی کنند و با حقایق، حسرت‌ها و خاطرات خود روبه‌رو می‌شوند. این آخرین فرصت آنهاست.
پس از مرگ / پیتر برگندی: پیتر برگندی کارگردان مجارستانی متولد 1964، در رشته روانشناسی تحصیل کرد و پایان‌نامه‌‌اش را با موضوع روان‌شناسی فیلم‌های ژانر وحشت نوشت. اولین فیلمش «جلوی مامان ترزا را بگیرید!» نام داشت؛ کمدی رمانتیکی که برایش شهرت جهانی به ارمغان آورد. فیلم دومش «امتحان» در جشنواره شیکاگو برنده جایزه شد. فیلم بعدی اش «گاوصندوق» اولین فیلم مجارستانی است که نامزد جایزه امی شد. برگندی در سال 2020 به‌خاطر خدمات ارزنده‌اش به هنر و سینما برنده جایزه بلا بالاژ شد. «پس از مرگ» در واقع اولین تجربه سینمای مجارستان در ژانر وحشت است. در پی ویرانی حاصل از جنگ جهانی اول و همه‌گیری آنفلوانزای اسپانیایی، ارواح بیشماری در دنیای ما گرفتار شده‌اند. توماس عکاس سرگردانی است که از صحنه کالبدشکافی جسدها عکس می‌گیرد. در زمستان سوزان سال 1918، او پس از برخورد با دختر یتیم ده ساله‌ای (آنا) به دهکده‌ای بلازده قدم می‌گذارد. توماس پس از تجربه پدیده‌های عجیب و فراواقعی تصمیم می‌گیرد از قصد و نیت اشباح سر در بیاورد...
جلوه‌گاه شرق
جلوه‌گاه شرق هم از بخش‌های رقابتی جشنواره است که امسال ۲۲ فیلم در آن به نمایش در می‌آید.
در میان سایه‌ها / اردم تپه گز: اردم تپه گز متولد 1982 است و در مدرسه فیلم پراگ کارگردانی خوانده است. او برای ساختن فیلم‌های مستند به سراسر جهان سفر کرده. اولین فیلم او یعنی «ذره» در 30 کشور نمایش داشته و 23 جایزه برده از جمله بهترین فیلم در سی و پنجمین جشنواره فیلم مسکو. منتقدان سینما رویکرد رئالیسم اجتماعی در سینمای این کارگردان را بسیار تحسین کرده‌اند. «درمیان سایه‌ها» دومین فیلم بلند اوست. فیلم ویران‌شهری (دیستوپیا) را نشان می‌دهد در زمان و مکانی نامعلوم که تحت سلطه تکنولوژی اولیه‌ای است و گروهی از افراد توسط سیستم نظارتی فراگیر و همیشگی کنترل می‌شوند. وقتی یکی از این افراد دچار بیماری اسرارآمیزی می‌شود، سعی می‌کند با مقامات تماس بگیرد. او راجع به نظامی که او را به خدمت گرفته دچار شک و تردید می‌شود. این فرد با زیر سؤال بردن سیستم، متوجه اعماق وحشتناک آن می‌شود و درمی یابد که سیستم از آنچه می‌پنداشت هم تیره‌تر است.
سگ‌ها دیشب نخوابیدند / رامین رسولی: سینمای افغانستان حالا پس از گذر از سال‌های پر تب و تاب حکومت طالبان و اشغال کشور توسط امریکایی‌ها فرصت رشد پیدا کرده است. رامین رسولی در سال 1356 در هرات افغانستان به دنیا آمده است. این دومین فیلم بلند اوست و پیش از این فیلم «لینا» را به‌عنوان محصول مشترک ایران و افغانستان ساخته بود. در «لینا» امیر آقایی و همایون ارشادی بازی داشتند. «سگ‌ها دیشب نخوابیدند» در دسته فیلم‌های اجتماعی می‌گنجد که روی اثرات جنگ و ویرانی در زندگی و سرنوشت شخصیت‌ها تمرکز دارد. در روستایی دورافتاده در افغانستان، داستان زندگی دختری چوپان، یک پسر پرنده‌باز و معلمی عزادار پس از سوختن مدرسه‌شان با هم تلاقی می‌کند. دختر چوپان در پی سقوط هلیکوپتری خطر می‌کند و جان یک سرباز زن امریکایی را نجات می‌دهد؛ پسر با پرنده‌ها و موسیقی غیرمجازی که دوست دارد در تانکی پناه می‌گیرد و معلم محزون به‌دنبال انتقام گرفتن از کسی است که باعث کشته شدن شوهرش شده...