گفت‌وگو حلقه‌ مفقوده فرهنگ

مجید ابهری
آسیب شناس و متخصص علوم رفتاری
امروزه الزام نگاه فرهنگی در جامعه ما بیش از هر زمان دیگر به چشم می‌آید و ضروری‌ است تا در رفتارهای اجتماعی خود توانایی تعامل با دیگران را غنی‌تر و قوی‌تر و با نظر بخشش و عیب‌پوشی به دیگران نگاه کنیم؛ در واقع باید سعی کنیم افراد را با وجود تفاوت‌هایی که دارند بپذیریم و به تک‌تک انسان‌ها به یک میزان احترام بگذاریم.
پایه اساسی در روابط اجتماعی سالم و مودت‌آمیز، تساهل و تسامح و مصلحت‌اندیشی دیگران با ما و ما با دیگران است و متأسفانه در جامعه امروز آنچه کمتر به چشم می‌خورد، تاب‌آوری و توانایی مقاومت در مقابل کاستی‌ها و دشواری‌ها و البته هنر گفت‌وگو است. بنابراین برای رسیدن به یک جامعه مطلوب و منطق محور باید تاب‌آوری و پذیرش یک‌دیگر را به‌عنوان دو اصل تربیتی، سرلوحه کار قرار دهیم و کوشش کنیم بیش از پیش سعه صدر خود را در زندگی روزمره وسعت ببخشیم و زنجیره مودت و یاری را در سنین مختلف افراد جامعه ادامه دهیم.
اگر چنین نشود جامعه به‌سمت شکاف‌های عمیق اجتماعی، سیاسی و اقتصادی کشانده می‌شود و این مرگ یک جامعه خواهد بود. با این همه خطی فرضی در این میان وجود دارد که در آن شکلی از محافظه‌کاری مذموم نیز به‌چشم می‌آید.
این دو، ضد یکدیگرند و در برابر هم قرار می‌گیرند. به این معنی که محافظه‌کاری یعنی رعایت مصلحت مادی خود و ترجیح دادن آن بر منافع سایر افراد در جامعه؛ در حقیقت محافظه کاری در میدان سیاست یعنی رعایت اصول اولیه اجتماعی و سیاسی در مدارا حتی با دشمنان تا وقتی از آنها ضعیف‌تر هستیم، اما به محض قوی شدن دیگر مراعاتی در کار نیست.
تفاوت اصلی پذیرش دیگران در برابر محافظه‌کاری در این است که آنچه بر خود می‌پسندیم بر دیگران نیز بپسندیم اما در محافظه‌کاری اینچنین نیست و فقط باید به منافع خود فکر کنیم، منافع و احتیاجات دیگران را نادیده بگیریم و حتی روی آنها سرپوش بگذاریم‌. الگوهای زیادی در دوره‌های مختلف در جوامع مختلف داشته‌ایم که زندگینامه آنها می‌تواند راه و رسم رواداری را بخوبی به ما نشان بدهد خواندن کتاب هایی که به مخاطب این مسائل را یاد بدهد مفید است؛ رهبرانی که جان و عمر خود را صرف و گاهی فدای منافع ملی کرده‌اند و بدون رعایت شرایط فردی خود و نزدیکان، به جناح دشمن حمله برده‌اند. در نظر گرفتن پذیرش مخالف در زندگی روزمره یعنی رعایت حقوق دیگران و گاه ترجیح دادن منافع ضعفا و نیازمندان بر منافع خود که می‌تواند در خانواده شروع شود، در مدرسه ادامه یابد و تمرین شود و در جامعه به اجرا درآید. در دنیای امروز با تسلط ماشین بر عواطف و احساسات، عده‌ای به اشتباه خیال می‌کنند که در عصر تکنولوژی، صفات انسانی و مخصوصاً رواداری باید به مسلخ تمدن کشیده شود. درحالی که در دنیای امروز، پذیرش و شنیدن نظر مخالف و منتقد، تنها داروی درمانگر دردهای تکنولوژی‌زدگی است؛ پس باید کوشش کنیم و دست‌دردست یکدیگر این فرهنگ را نهادینه کنیم و گسترش دهیم و اجازه ندهیم چنین عنصر با ارزشی از جامعه فرهنگی ما رخت بربندد.‌