«گوره- جاسک» آغازگر توسعه شرق تنگه هرمز

فریدون مجلسی
کارشناس بین‌الملل اقتصاد سیاسی
ایران در هفته گذشته به صورت رسمی به بازار جهانی نفت اعلام کرد که از این پس می‌تواند نفت را از شرق تنگه هرمز صادر کند و نیازی به عبور از تنگه هرمز و بارگیری در سواحل خلیج فارس برای خرید نفت ایران نیست. این اقدام با بهره‌برداری رسمی از خط انتقال نفت «گوره-جاسک»، پایانه صادراتی جاسک و تأسیسات ساحلی و فراساحلی این طرح رقم خورد که سوت آغاز آن با  ظرفیت روزانه 300 هزار بشکه نفت زده شده است. اما این تمرکززدایی از پایانه صادراتی نفت ایران، تمام ماجرای «گوره- جاسک» نیست.
شاید نقطه آغازین اجرای پروژه «گوره-جاسک» که محور آن یک هزار کیلومتر خط لوله مقاوم در برابر خوردگی از منطقه گوره از توابع شهرستان گناوه در استان بوشهر تا پایانه صادراتی جاسک، همین مسأله بی نیازی از انتقال بخشی از نفت ایران از تنگه استراتژیک هرمز باشد. به هرحال عربستان و امارات متحده عربی سال‌ها قبل ریسک عبور از تنگه هرمز را با ایجاد پایانه‌های صادراتی در دریای عمان و دریای سرخ برای خود فراهم کرده‌اند. ما نیز با این آینده‌نگری که مبادا جنگی رخ دهد؛ تنگه بسته شود و ناتوان در صادرات نفت خود شویم، این طرح را اجرا کردیم و اکنون به بهره‌برداری رسیده است. البته تنگه هرمز گلوگاه خروجی تنها نفت ایران نیست و کشتی‌های دیگر نیز از این مسیر تردد دارند. اما مسأله اجرای پروژه «گوره-جاسک» می‌تواند ظرفیت‌هایی فراتر از صادرات نفت ایران را فراهم کند که باید مورد توجه قرار بگیرد.
به تعبیری دیگر، اگر این خط لوله و تأسیسات تکمیل شود و مورد استفاده در صنایع انرژی‌بر قرار بگیرد، خود می‌تواند سرآغازی برای شرق تنگه هرمز باشد. به عبارتی ظرف یک مدت معین به واسطه این خط می‌توان چهره مناطق بکر و مستعد توسعه ایران را در شرق تنگه هرمز تغییر داد که این مهم در صورت تحقق، اهمیتی ویژه برای توسعه ایران خواهد داشت.
اگر یک برنامه اصولی طراحی شود و این خط انتقال نفت ایران را متوجه اهمیت توسعه بنادر دریای عمان کند که دریایی عمیق، دروازه ورود به اقیانوس و در بخش خالی‌تر ایران است، اتفاقی شگرف در مسیر ترقی ایران رقم خواهد خورد. ما در 50 سال گذشته بارها به توسعه بندر چابهار اشاره کرده‌ایم که متأسفانه به سبب جنگ دائمی فرصت توسعه آن فراهم نشد اما اگر توسعه این منطقه با بهره‌برداری فاز اول پروژه «گوره-جاسک» شروع شود، این مسأله حتی بیش از صادرات نفت برای آینده ایران اهمیت خواهد داشت.
از این رو لازم است که فرآورده نفت، توسعه زنجیره‌های پایین دستی این صنعت و حتی صنایع انرژی‌بر دیگر در ادامه طرح «گوره-جاسک» دیده شود. چه بسا در آینده نیازمند خطوط لوله بیشتری برای تأمین انرژی این منطقه شویم. چرا که برای ایران خشک و کم آب، توسعه در سواحل عمان اهمیت ویژه‌ای دارد و باید به این مهم توجه شود.
این اقدام در صورت تحقق، با ایجاد اشتغال فراوان در نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و استفاده از روش‌های مدرن شیرین کردن آب و بهره‌گیری از انرژی‌های نو از جمله خورشیدی می‌تواند چهره توسعه‌ای کشور را تغییر دهد. به عبارتی می‌تواند پروژه «گوره-جاسک» زمینه‌ساز انتقال جمعیت به سواحل کلیدی کشور باشد و با ایجاد اشتغال، مدیریت صحیح منابع آبی کشور و توسعه صنعتی و ایجاد ارزش افزوده آینده ایران را تغییر دهد. لذا به ثمر رسیدن این طرح را که ایده‌اش از سال‌های جنگ ایران و عراق نشأت می‌گیرد، باید به فال نیک گرفت و برای استفاده از مزیت‌های نسبی ایران آستین بالا زد.