چگونه طالبان به کمک فناوری مخالفان خود را شناسایی می‌کند

میثم لطفی
خبرنگار
به قدرت رسیدن طالبان سبب شده است که هزاران شهروند افغانستان از کارمندان دولت سابق گرفته تا نمایندگان کشورهای خارجی را با مشکل مواجه کند و در حالی که طی یک هفته گذشته هزاران نفر از این افراد، خاک افغانستان را ترک کردند اما هنوز تعداد زیادی از آنها تلاش می‌کنند به کشورهای همسایه پناه ببرند.
 ارتش امریکا طی چند روز گذشته بیش از 30 هزار امریکایی و شهروند غیرنظامی مستقر در این کشور را به محل امن انتقال داد و این در حالی است که در سند محرمانه‌ای که پنجشنبه گذشته به‌ دست خبرگزاری فرانسه رسیده است مشخص شد طالبان لیست اولویت‌بندی شده افرادی را که با ارتش امریکا همکاری می‌کردند یا در رأس سازمان‌های دولتی افغانستان بودند تهیه کرده است تا آنها را دستگیر کند. این گزارش که توسط سازمان ملل متحد منتشر شده است نشان می‌دهد که طالبان تلاش گسترده‌ خود را برای شناسایی این اشخاص و دیگر افرادی که با نیروهای امریکایی و ناتو همکاری داشتند آغاز کرده است و برای یافتن افراد مورد نظر از «اطلاعات بیومتریک» و دستگاه‌های هوشمند به جا مانده از ارتش امریکا بهره می‌برد.
اطلاعات بیومتریک در دست طالبان
فناوری بیومتریک که این روزها بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد به‌روش‌های هوشمند تشخیص یا تأیید هویت افراد از طریق مشخصه‌های فیزیولوژیکی یا رفتاری گفته می‌شود و بنابراین بیومتریک می‌تواند مجموعه‌ای از فناوری‌ها برای شناسایی افراد را شامل شود. این سیستم اطلاعات منحصر به فرد مربوط به هر شخص را شناسایی می‌کند و همچنین احراز هویت و کنترل دسترسی به افراد مورد نظر را آسان می‌سازد.
 «پیر کایرنان»، عضو سابق سازمان فرماندهی عملیات ویژه دریایی امریکا در تازه‌ترین مصاحبه خود اعلام کرد در جریان فرماندهی چندین عملیات نظامی در افغانستان، سیستم‌های بیومتریک را برای ثبت‌نام ساکنان روستاها مورد استفاده قرار می‌داده است و هم اکنون تمام داده‌های این سیستم به دست نیروهای طالبان افتاده است.
 او گفت: «برای ثبت‌نام روستاییان این کشور و دیگر افرادی که قصد همکاری با ما را داشتند یک نمایشگر هوشمند به ابعاد 12 در 6 اینچ در اختیار داشتیم که اثر انگشت و چشم افراد را اسکن می‌کرد و از آنها عکس می‌گرفت. این دستگاه تمامی اطلاعات هویتی هر فرد را به دقت ذخیره می‌کرد و هم اکنون طالبان به تمامی این اطلاعات دسترسی دارد.»
تهیه فهرست اولولیت‌بندی شده طالبان برای شناسایی و دستگیری افراد مورد نظر مهم‌ترین اتفاقی محسوب می‌شود که نگرانی کارشناسان را به‌وجود آورده است. سازمان ملل متحد در گزارش ویژه خود که با همکاری یک مؤسسه غیردولتی نروژی تهیه کرده است اظهار می‌کند که داده‌های وسیع بیومتریک که طی سال‌های گذشته توسط ارتش امریکا و دولت افغانستان از ساکنان این کشور جمع‌آوری شده است یک خطر بالقوه محسوب می‌شود و طالبان به‌صورت ویژه روی این داده‌ها متمرکز شده است.
«کریستین نلمان» مدیر مؤسسه نروژی که وظیفه ارزیابی حوادث مختلف جهانی و تدوین گزارش برای سازمان ملل را برعهده دارد اعلام کرد، افغانستانی‌هایی که با نیروهای امریکایی همکاری کردند و اطلاعات آنها در سیستم‌های بیومتریک ذخیره شده است در معرض خطر جدی قرار دارند. در این میان یکی از مقام‌های بلندپایه افغانستان نیز دسترسی طالبان به زیرساخت‌های بیومتریک را تأیید کرده است و البته هنوز بدرستی مشخص نیست که اعضای این گروه دانش فنی لازم برای بهره‌برداری از این اطلاعات را داشته باشند.
لازم به ذکر است که بجز ارتش امریکا، دولت افغانستان نیز در چند سال اخیر سیستم‌های بیومتریک را به‌صورت گسترده به کار گرفته است.
اداره ملی آمار و اطلاعات افغانستان پیش از سقوط کابل در آخرین گزارش خود اعلام کرده بود بیش از شش میلیون درخواست برای صدور شناسنامه بیومتریک را پردازش کرده است و اطلاعات مختلف افراد متقاضی از جمله اثر انگشت، اسکن چشم و عکس چهره را در اختیار دارد. علاوه بر این در سال 2019 میلادی در جریان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نیز سیستم‌های بیومتریک برای ثبت‌نام رأی دهندگان و تشخیص هویت آنها مورد استفاده قرار گرفت و دولت افغانستان در پروژه‌های دیگر از جمله ثبت مشاغل، اطلاعات مربوط به معلمان، زندانیان سیاسی و... نیز این سیستم را مورد استفاده قرار داد.
دستگاه‌های بیومتریک ویژه ارتش امریکا در افغانستان که با نام HIIDE شناخته می‌شود داده‌های مربوط به تمام مأموریت‌های دیپلماتیک و نظامی و همچنین نیروهای ائتلاف بین‌المللی که در جنگ افغانستان همکاری کردند را هم در خود جا داده است و به همین خاطر طالبان بدون دردسر کلیه مشخصات مربوط به‌ دشمنان خود را در اختیار دارد.
شبکه‌های اجتماعی و افغانستان
با قدرت گرفتن طالبان بسیاری از کارشناسان حوزه امنیت سایبری در مورد ردگیری تاریخچه اقدامات دیجیتالی مردم و بررسی نحوه فعالیت آنها در پلتفرم‌های آنلاین ابراز نگرانی کردند. از این‌رو شبکه اجتماعی فیس بوک این هفته با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد که به‌صورت موقت، جست‌وجو در بخش دوستان مربوط به صفحات اجتماعی کاربران این کشور را غیرفعال کرده است و همچنین امکان مشاهده فهرست علاقه‌مندی‌ها و سابقه فعالیت‌های اینترنتی این کاربران نیز وجود ندارد. این شبکه اجتماعی همچنین قابلیتی را برای این کاربران ارائه کرده است تا در صورت تمایل تنها با یک کلیک بتوانند حساب کاربری خود را قفل کنند تا کاربران غریبه که در جمع دوستان آنها نیستند، دسترسی به اطلاعات و پست‌های قدیمی‌ آنها را نداشته باشند.
شبکه اجتماعی توئیتر نیز با انتشار بیانیه‌ای توضیح داد همکاری‌های گسترده‌ای را با سازمان‌های مدنی و اجتماعی آغاز کرده است تا مردم افغانستان را مورد حمایت قرار دهد. این پلتفرم آنلاین در بیانیه خود توضیح داد: «با گروه‌های مختلف مستقر در افغانستان وارد گفت‌وگو شدیم و شرایطی را فراهم کردیم تا به درخواست‌های مستقیم برای حذف توئیت‌های آرشیو شده توسط مردم افغانستان بسرعت رسیدگی کنیم. آن دسته از کاربران که در حساب‌های کاربری خود اطلاعاتی را منتشر کرده‌اند که ممکن است جان آنها را به خطر بیندازد می‌توانند صفحه خود را به‌صورت موقت به حالت تعلیق دربیاورند تا امکان دسترسی به محتوای حساب کاربری آنها وجود نداشته باشد.»
شرکت توئیتر همچنین مدعی شد که به‌صورت مرتب تمامی صفحات متعلق به سازمان‌های دولتی را مورد بررسی قرار می‌دهد تا در صورت انتشار اطلاعات شخصی کاربرانی که ممکن است جان آنها را به خطر بیندازد، این داده‌ها را حذف کند. شبکه اجتماعی لینکدین نیز در یک اقدام مشابه توضیح داد صفحات تخصصی مربوط به کاربران این کشور که هویت کاری آنها را مشخص می‌کند معلق کرده است تا از مشترکان خود حمایت کند. این پلتفرم همچنین همکاری‌هایی را با خبرنگاران و فعالان مدنی آغاز کرده است تا از انتشار هرگونه اطلاعاتی که ممکن است جان مردم افغانستان را به خطر بیندازد، جلوگیری کند.
براساس آخرین تحقیقات صورت گرفته، میزان استفاده مردم افغانستان از اینترنت برای جست‌وجوی اخبار از 3 درصد در سال 2013 میلادی به 14 درصد در سال‌جاری رسیده است و در حالی که حدود یک پنجم ساکنان این کشور به‌صورت دایم در اینترنت حضور دارند، نزدیک به 70 درصد آنها در شبکه‌های اجتماعی عضو هستند و شمار کاربران فعال در شبکه‌های اجتماعی تا پایان سال 2020 میلادی بیش از 3.6 میلیون نفر گزارش شده است که این رقم حدود 10 درصد جمعیت این کشور محاسبه می‌شود.