وضعیت قرمز امنیتی در فرودگاه کابل

زهره صفاری/ مرگ دست‌کم 7 شهروند افغان در هجوم جمعیت هزاران نفری به فرودگاه کابل، تنها گوشه‌ای از واقعیت دردناکی است که با گذشت تنها یک هفته از سلطه طالبان بر افغانستان، این کشور و مردمانش را فراگرفته است. بحرانی که حتی امریکا و هم پیمانانش را نیز به هراس انداخته تا مجبور شوند در پروسه شتابزده خروج از افغانستان برای حفظ جان شهروندانشان تدابیر امنیتی جدیدی اتخاذ کنند.
به‌گزارش «یو‌اس‌ای‌تودی»، در شرایطی که بنا به اعلام مقامات امریکایی تاکنون دست‌کم 17 هزار خارجی و افغان‌های واجد شرایط توسط 6 هواپیمای نظامی سی-17 و 32 هواپیمای چارتر از مرزهای افغانستان خارج شده‌اند و همچنان 3800 نفر دیگر با‌وجود داشتن ویزا موفق به خروج نشده‌اند، هر روز هزاران نفر از مردم افغان خود را به فرودگاه کابل می‌رسانند و برای سوار شدن به هواپیماها بدون ویزا و پاسپورت تلاشی بی‌ثمر دارند. گرچه هنوز جزئیات چگونگی حادثه مرگبار روز شنبه در فرودگاه کابل مشخص نشده است اما بنا به‌گزارش خبرنگار «اسکای نیوز» که در صحنه حاضر بوده، کشته‌ها و مجروحان در هجوم مردم زیر دست و پا مانده‌اند و شماری نیز توسط نظامیان انگلیسی نجات یافته‌اند. بنا بر گزارش برخی منابع محلی، از صبح یکشنبه نیروهای طالبانی با وضع قوانین جدید اقدام به برقراری نظم در ورودی فرودگاه به زور اسلحه و حتی ضرب و شتم مردم داشته‌اند تا از هرج و مرج بیشتر جلوگیری کنند.
هشدار امنیتی امریکا
شرایط نابسامان فرودگاه کابل برنامه‌های غربی‌ها برای خروج را بشدت به هم ریخته است. به‌طوری که سفارت امریکا در کابل با هشدار به شهروندانش در افغانستان، از آنها خواسته است تا از حضور در فرودگاه خودداری کرده و تنها براساس دستورالعمل‌های تعیین شده که به آنها اعلام می‌شود عمل کنند. اما در این میان به نوشته «یو‌اس‌ای‌تودی»، فارغ از اتفاقات مرگباری که هجوم جمعیت در فرودگاه رقم خواهد زد، تهدید حمله داعش به فرودگاه نگرانی‌ها را چند برابر کرده است. موضوعی که «جو بایدن»، رئیس جمهوری امریکا نیز در نشست امنیتی شنبه با «کاملا هریس»، «آنتونی بلینکن»، «لوید آستین»، «مارک میلی»، «جک سالیوان» و «آوریل هاینز» تلویحاً به آن اشاره داشت و نسبت به آن هشدار داده بود. از طرف دیگر به‌گفته مقامات امریکایی علاوه بر انتقال پناهجویان موضوع استقرار آنها نیز مدنظر قرار دارد که با توجه به پرشدن ظرفیت کشورهایی مانند قطر مشکلاتی به وجود آمده است. گرچه در این میان به نوشته روزنامه افغانستانی «صبح کابل»، «آنتونی بلینکن» از موافقت 13 کشور برای پذیرش پناهجویان افغان خبر داده است اما با توجه به اینکه این توافق به‌صورت اقامت موقت است نگرانی‌ها درباره سرنوشت مهاجران همچنان باقی است. بنا به اعلام وزیر خارجه امریکا، تاکنون آلبانی، کانادا، کلمبیا، کاستاریکا، شیلی، کوزوو، مقدونیه شمالی، مکزیک، لهستان، قطر، اوگاندا، رواندا و اوکراین پذیرش موقت پناهجویان را به عهده گرفته‌اند و 12 کشور از جمله بحرین، آلمان، ایتالیا، ترکیه، قطر، امارات و... به‌عنوان محل ترانزیت همکاری داشته‌اند. به‌نوشته «بی‌بی‌سی»، علاوه بر امریکا، سایر کشورها نیز نسبت به‌خطرات بالقوه در فرودگاه کابل هشدار داده‌اند. دولت آلمان فرودگاه را در شرایط فوق خطرناک توصیف کرده و وزارت خارجه سوییس نیز شرایط امنیتی و تأخیر پروازهایش را با توجه به شرایط جدید پیش‌بینی کرده است. اما با توجه به نزدیک شدن به 31 آگوست، تاریخی که «جو بایدن» برای تخلیه نیروها از افغانستان اعلام کرده بود، نگرانی‌ها درباره وضعیت خروج نیروها با توجه به سلطه طالبان دو چندان شده است. «ینس استولتنبرگ»، دبیر کل ناتو در این باره گفت: «بسیاری از کشورها خواستار تمدید این زمان هستند تا بتوانند شهروندان خود را در سلامت کامل از افغانستان خارج کنند.» «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز معتقد است که روند خروج کامل از افغانستان روی کاغذ نیز تا 31 آگوست امکانپذیر نیست. او همچنین با انتقاد از امریکا اعلام کرد: «امریکا با اتخاذ تدابیر امنیتی مانع از ورود افغان‌های همکار اروپا در این سال‌ها به فرودگاه شده و این امر کار را مشکل کرده است.» در میان این اعتراضات، «تونی بلر»، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا نیز با انتقاد از «جو بایدن»، تصمیم او برای خروج از افغانستان را احمقانه توصیف کرد و گفت: «این شیوه خروج از افغانستان براساس گرایشی سیاسی گرفته شد و نگاه استراتژیکی پشت آن نبود.»
احتمال مذاکره مقاومت پنجشیر با طالبان
در اوج نابسامانی افغانستان، دره پنجشیر تنها نقطه‌ای از خاک این کشور است که از اشغال طالبان دورمانده و هزاران نفر از مردم و حتی مقامات سیاسی افغان را پناه داده است. «احمد مسعود»، پسر «احمد شاه مسعود» از همان دقایق ابتدایی حمله طالبان علم مقاومت را برافراشت و «جبهه مقاومت ملی» افغانستان برای هر گونه مقابله‌ای آماده شد. اما در روزهایی که شخصیت‌هایی مانند «حامد کرزای» رئیس‌جمهوری پیشین افغانستان از سایه خارج شده و در کنار «عبدالله عبدالله» برای برقراری ثبات در این کشور مذاکره با طالبان را در پیش گرفته است، جبهه «مقاومت ملی افغانستان» نیز گفت‌و‌گوی مسالمت‌آمیز با شبه نظامیان طالبانی را دور از ذهن نمی‌داند. به نوشته «فرانس پرس»، «علی میثم نظری»، سخنگوی این جبهه معتقد است: «از زمان حضور طالبان در کابل هزاران نفر به پنجشیر آمده‌اند و «احمد مسعود» تاکنون 9 هزار نیرو جمع‌آوری کرده است. هدف اصلی این جبهه جلوگیری از خونریزی بیشتر در افغانستان و فشار بر سیستم جدید حکومتی است اما این گروه برای درگیری نیز آماده است و اگر طالبان مذاکره نکند در سراسر کشور مقاومت را آغاز خواهد کرد. طالبان نمی‌تواند همه جا باشد و از حمایت اکثریت برخوردار نیست اما شرایط ما برای توافق تمرکز زدایی است و ایجاد سیستمی که عدالت اجتماعی، برابری، حقوق و آزادی را برای همه تضمین کند.»
سفر استراتژیک «هریس» به آسیای جنوب شرقی
درست در روزهایی که امریکا به‌خاطر خروج ناگهانی از افغانستان در آسیا با چالش‌های جدی روبه‌رو است، نگرانی‌ها از غلبه چین بر منطقه، «کاملا هریس» معاون رئیس جمهوری ایالات متحده را به تور جنوب شرق آسیا کشانده است. به نوشته رویترز، مقامات امریکایی هدف از این تور کوتاه مدت را اثبات عزم امریکا برای ماندن در جنوب شرق آسیا عنوان کرده‌اند. «هریس» سفر خود را که بدون شک با پاسخگویی به چالش افغانستان همراه است، با توجه به اهمیت استراتژیک و اقتصادی آن برای امریکا، از سنگاپور آغاز کرده و سپس به ویتنام خواهد رفت و در نشست مجازی مقامات جنوب شرق آسیا برای حل بحران کرونا شرکت می‌کند.