روضئ الواعظین، مقتلی مورد اعتماد

 اسماعیل علوی
دبیر گروه پایداری
«روضة الواعظین» نوشته ابوعلی محمد بن حسن نیشابوری معروف به «فتال نیشابوری»(م ۵۰۸) - فتال یکی از القاب بلبل بوده و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش‌صوتی و لطافت زبانی است که وی در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است- از علمای قرون ۵ و ۶ قمری و از منابع معتبر تاریخ عاشورا نزد عالمان دین است. وی استاد ابن شهرآشوب مازندرانی (م 588 ه) و عالمی محقق و اندیشمندی بزرگ و مورد احترام عالمان پس از خود است. روضة الواعظین که برای اهل منبر و خطابه به‌صورت مجلس، مجلس تنظیم شده به تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) اختصاص دارد. کتاب به تقلید از امالی شیخ صدوق در ۹۶ مجلس تنظیم شده و به‌عنوان یکی از منابع سیره بزرگان دین مورد توجه و استناد قرار دارد.علامه مجلسی مطالب این کتاب را در جای جای بحارالانوار با ذکر مأخذ آورده است. شباهت محتوای کتاب به الارشاد شیخ مفید موجب شده تا برخی تألیف فتال نیشابوری را به اشتباه به شیخ مفید نسبت دهند.
فَتّال نیشابوری، قبل از آنکه مورخ باشد، متکلم، فقیه، محدث و مفسر قرآن بوده که جهت هدایت مردم به منبر و خطابه نیز اشتغال داشته است.از وی دو اثر به نام‌های «روضة الواعظین» و «التنویر فی معانی التفسیر» برجای مانده که در انتساب آنها به وی تردیدی نیست. برخی کتاب «مونس الحزین» را نیزبه وی منتسب می‌دانند. فتال نیشابوری در سال ۵۰۸ هجری به دست شهاب الاسلام حاکم وقت نیشابوربه قتل رسید.از این‌رو از او با لقب شهید نیز یاد کرده‌اند.
روضة الواعظین درباره تاریخ و مناقب معصومین(ع)، همچنین مواعظ و اخلاقیات و بخش‌هایی هم در اصول و فروع دین است.چند مجلس نیز به گزارش‌های تاریخی از واقعه عاشورا به روایت از محمد بن یعقوب کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی پرداخته که دراغلب موارد، عین عبارت ها آمده و در مواردی هم تلخیص یا تلفیق شده است.
 روضة الواعظین از زمان تألیف، مورد توجه و استناد قرار داشته و همان‌طور که ذکرشد، یکی از منابع بحارالانوار به شمار می‌رود. مؤلف تأکید می‌کند که هیچ روایتی در کتاب خود نیاورده، مگر اینکه مبنای صحیح و مطابق دیدگاه شیعه برای آن داشته است.
خوشبختانه یک نسخه از این کتاب در کتابخانه حاج ملاعباس علی تبریزموجود است.محمود مهدوی دامغانی این کتاب را به زبان فارسی برگردانده ودر سال 1366 منتشر شده است.
این کتاب از جهتى شبیه امالى‌ شیخ صدوق است، با این تفاوت که پیوستگى موضوع سخن در آن کاملاً رعایت شده است.
فتال برای تألیف این کتاب به رغم زحمات بسیار، سلسله اسناد گزارش‌های خود را حذف کرده و در مقدمه کتاب دلیل آن را شهرت احادیث وعدم نیاز به ذکر آنها گفته است. موضوعی که نقصی برای تألیف وی محسوب می‌شود.