روایت گمشده

فاروق الشرع / وزیر خارجه سابق سوریه
مترجم: حسین جابری انصاری

نارضایتی‌های بیکر
رئیس‌جمهوری اسد از جای خود تکان نخورد و بیکر را ایستاده و پرونده به دست به حال خود رها کرد. بیکر حدود دو دقیقه ایستاده و غرغر می‌کرد و ظاهراً توقع داشت ما او را آرام کنیم، اما همدردی را که می‌خواست با او نکردیم و نه او را آرام کردیم و نه خاطرش را خواستیم. بیکر در این لحظات عصبانیت، به آرامی در پرونده‌های خود می‌گشت و همچنان به انتظار اشاره‌ای برای نشستن ایستاده بود، اما سرانجام و پس از پایان لحظات خشم، به ناچار خود را آرام کرد و در صندلی اش نشست و کوشید موضوع را با لبخندی گرم کند و گفت: جناب آقای رئیس‌جمهوری چیزی از من می‌خواهید که بیش از خواسته‌های خود فلسطینی‌ها درباره قدس است.
اگرچه این گونه حرکات ساختگی، پاره‌ای از رفتار همیشگی بیکر و دیپلماسی سیاسی او بود، اما با اتفاقی که افتاد خود را در وضعیتی نامناسب در برابر تیم همراهش و بویژه دنیس راس احساس می‌کرد که بیکر و جریان امور را با دقتی بی‌پایان زیر نظر داشت. بیکر البته می‌توانست با روش همراه با خنده خود که در آن زبردست بود، در اوج مواضع جدی خود از آنها بازگردد. در آن هنگام میزان تسلط دنیس راس بر روند صلح را لمس کردم که همیشه احساسم این بود خواهان موفقیت روند صلح نیست. پس از پایان ملاقات با رئیس‌جمهور، زمانی که با بیکر در اتومبیل بودیم از او درباره علت دگرگونی سریع موضعش پس از پچ‌پچ درگوشی راس، پرسیدم و گفتم اگر با راس راحت نیست چرا اصرار دارد در سفرها همراهش باشد. بیکر پاسخ داد او را به همراه خود می‌آورم تا بتوانم خطوط قرمز اسرائیل را بدانم.

نامه «تأکید‌ها»
تیم بیکر روز بعد نامه «اطمینان بخش» و متن «دعوت نامه» را با در نظر گرفتن ملاحظات ما بازنویسی و ارائه کردند. به بیکر اصرار کردیم متن مرتبط با قدس خوانده شود، زیرا به‌همان میزان که برای فلسطینی‌ها اهمیت دارد برای سوریه نیز مهم است، سپس قرار شد من و بیکر بند مربوط به قدس را در نامه «اطمینان بخش» تعدیل کنیم. با هم تعدیلات درباره قدس را در متن پیاده کردیم به شکلی که تأکید می‌کرد «قدس پاره‌ای از سرزمین‌های اشغالی» است. به بیکر گفتم اگر شما هیأت یکپارچه عربی را پذیرفته بودید، ما به نمایندگی از فلسطینی‌ها سخن نمی‌گفتیم.
نامه امریکا در نتیجه این مذاکرات توانفرسا، محتوایی «تأکید آمیز» یافت و نام انگلیسی مناسبی نیز بر آن گذاشته شد. اگر نتایج مذاکرات دمشق را با وضعیت آغاز سفر منطقه‌ای بیکر در ۹ مارس از ریاض، مقایسه کنیم که تنها ایده کنفرانس منطقه‌ای را در سر داشت و کنفرانس بین‌المللی را هم منتفی نمی‌دانست و همچنین دیدارم با او در ژوئن در لیسبون که فرمول «زمین در برابر صلح» را تکرار می‌کرد، به پیشرفت خوبی در تحول کالبد کنفرانس، با برگزاری کنفرانسی دارای ویژگی‌های بین‌المللی دست یافته بودیم و مهمتر آنکه امریکا پذیرفته بود کنفرانس صلح بر اساس قاعده «زمین‌های مشخص در برابر صلح مشخص» باشد. این بدان معنا بود که هدف کنفرانس مشخص شده است، در حالی که بیکر در ملاقات لیسبون تأکید داشت سخن گفتن از هدف و نتایج مذاکرات، به معنای مصادره مذاکرات است و نتایج همان چیزی است که مذاکرات به آن می‌رسد.
نامه «تأکیدات» امریکا که پس‌از دوره هشتم و پسین دیدارهای سخت بیکر با ما تحویل سوریه شد با این جمله آغاز می‌شد: «این تأکیدات دربرگیرنده درک ایالات متحده و نیات آن از کنفرانس و مذاکرات پیش رو است». سپس به نکات زیر می‌پرداخت: «تأکیداتی در میان نیست که به یک طرف داده شود، بی‌آنکه طرف‌های دیگر از آن آگاه باشند». همان گونه که رئیس‌جمهوری جرج بوش در سخنرانی ۶ مارس ۱۹۹۱ اعلام کرد، «صلح فراگیر لازم است بر اساس دو قطعنامه ۲۴۲ و ۳۳۸ شورای امنیت سازمان ملل متحد و اصل زمین‌های مشخص در برابر صلح مشخص» باشد و نتیجه مذاکرات «امنیت و شناسایی موجودیت همه کشورهای منطقه و شناسایی حقوق مشروع مردم فلسطین» خواهد بود. «ایالات متحده، آهنگ آن دارد که سازشی فراگیر برای رویارویی عربی - اسرائیلی محقق کند و در اندازه توان خود خواهد کوشید تا پیشبرد روند مذاکرات به سمت این اهداف را تضمین کند».
دبیرکل سازمان ملل متحد، نماینده ناظر خود را به مذاکرات اعزام می‌کند و امریکا و شوروی نماینده سازمان ملل را در جریان روند پیشرفت مذاکرات می‌گذارند و توافق‌هایی نزد دبیرخانه سازمان ملل متحد ثبت می‌شود تا شورای امنیت آن را تصدیق کند. «سازش نهایی از طریق مذاکرات واقعی پدید می‌آید و ایالات متحده در بلندای مذاکرات، نسبت به قطعنامه ۲۴۲ و اصل زمین‌های مشخص در برابر صلح مشخص در تمامی جبهه‌ها و از جمله بلندی‌های جولان، ملتزم خواهد بود.» «امریکا همچنین به مخالفت خود با تحرکات شهرک‌سازی در اراضی اشغالی ۱۹۶۷ ادامه خواهد داد». ایالات متحده نتیجه توافق سوریه و اسرائیل درباره مرزها را به لحاظ امنیتی تضمین می‌کند و نقش امریکا نقش «میانجیگر بی‌طرف» خواهد بود که با اتحاد شوروی «نیروی پیش برنده روند صلح» خواهند بود.