انعکاس تاریخ معاصر در ادبیات نمایشی

سیدرضا حسینی
نویسنده
برای بازتاب واقعه سیزده آبان ۵۷ در هنرهای نمایشی علاوه بر مراجعه به تاریخ و اسناد تاریخی می‌توان به رمان‌ها و داستان‌های کوتاه و نیمه بلند نوشته شده براساس این واقعه در ادبیات ایران رجوع کرد و به اقتباس از آنها پرداخت. البته تعداد آن دسته از آثار داستانی که مستقیم و بی‌واسطه به واقعه سیزده آبان 1357 اشاره کرده باشند در ادبیات داستانی ایران زیاد نیست. به همین دلیل می‌توان به سراغ آن دسته از آثاری رفت که شرح حال نوجوانان و دانش‌آموزان در سال ۵۷ را به‌عنوان عنصر محوری روایت خود برگزیده‌اند. کتاب «گریه‌های دم سحر» یکی از رمان‌هایی است که مضمون آن به روز دانش‌آموز اختصاص دارد و واقعه سیزده آبان را از نگاه دو نوجوان شرح می‌دهد. البته این کتاب که یکی از داستان‌های مجموعه کتاب روزهای انقلاب حوزه هنری و انتشارات سوره مهر است هنوز منتشر نشده و در انتظار چاپ به سر می‌برد. دو شخصیت اصلی داستان دختر و پسر نوجوانی هستند که هر دو در روز ۱۳ آبان ۱۳۴۳ متولد شده‌اند و در روز ۱۳ آبان 1357 وقایع منتهی به انقلاب اسلامی را با چشمان خود نظاره می‌کنند. در این کتاب محمدحسن ابوحمزه کار روایت شرح حال شخصیت پسر داستان را برعهده دارد و مرضیه وزیری مقدم نیز شرح حال شخصیت دختر داستان را نوشته است. با توجه به اینکه این کتاب نگاه متمرکزی به واقعه سیزده آبان دارد، پس از انتشار آن می‌توان نسبت به اقتباس نمایشی از داستان این رمان اقدام کرد. «کتاب اولین مشت» یکی دیگر از آثار مجموعه کتاب روزهای انقلاب است که در آن دانش‌آموزان نوجوان نقش شخصیت‌های اصلی داستان را برعهده دارند. در این کتاب که توسط میرشمس‌الدین فلاح هاشمی نسب نوشته شده و انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است، ماجرای تلاش تعدادی از دانش‌آموزان نوجوان برای اجرای نمایش در مدرسه روایت می‌شود. آنها به مناسبت دهه فجر قصد اجرای نمایشی با موضوع قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی را دارند که تأیید تصویب‌نامه آن در سال ۱۳۴۱ اعتراضاتی را به همراه داشت. این دانش‌آموزان نوجوان چیز زیادی در مورد قانون انجمن‌های ایالتی و ولایتی و نقش آن در انقلاب سال 1357 نمی‌دانند و به همین دلیل تصمیم می‌گیرند با مراجعه به بزرگترهایشان اطلاعات خود در این زمینه را تکمیل کنند. آنها برای کسب اطلاعات بیشتر نزد یکی از دبیران تاریخ مجرب منطقه می‌روند. پس از آن نیز به روحانی مسجد محله و پدر یکی از دوستانشان که کتابفروشی دارد مراجعه می‌کنند تا برای ساخت نمایش مدرسه اطلاعات کافی کسب کنند. با توجه به اینکه داستان کتاب اولین مشت خود در مورد نحوه ساخت یک نمایش مدرسه‌ای توسط دانش‌آموزان نوجوان است، اقتباس نمایشی از آن می‌تواند جالب باشد.