آقا و خانم کتابدار؛ شنا در مسیر خلاف دهکده جهانی!

 محمدهادی ناصری طاهری
فعال فرهنگی و مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان تهران
بیایید دو کلمه خودمانی‎تر حرف بزنیم؛ کمی ژرف‌تر به آنچه دارد اتفاق می‎افتد، فکر کنیم.
امروز با پدیده‎ای که کارشناسان انفجار اطلاعات اصطلاح کرده‎اند، مواجهیم. جهانی که در آن زندگی می‎کنیم جهان دنیای اطلاعات است، دنیایی لبریز از هزاران هزار کلمه و تصویر و فیلم؛ دنیایی که همه‎ این هزاران را با ماهواره و تلویزیون و اینترنت به‌هم مربوط و به قول مک لوهان به دهکده جهانی بدل می‎کند؛ دهکده‎ای که راه گریزی از آن نیست.
گریختن مطلوب طبع آنانی است که به عافیت می‎اندیشند. نیچه در باب رویارویی با حقیقت اشیا و رویدادها می‎گوید: «خانه‎‌هایتان را در دامنه‎های کوه آتشفشان بنا کنید.» پارادوکس عمیقی است، نیست؟ مأمن سکنی و آرامش را در دل خطر بنا کردن! بی‌آنکه مضطرب شود و مستحیل در مواد مذاب سرازیر شده از کوه. براستی کدام حصار است که می‌تواند در برابر هجوم سرازیر شده از انبوه اطلاعات، دژی مستحکم و گسست‌ناپذیری در برابر اندیشه انسان ایجاد کند؟ چگونه می‎توانیم شهروند مطیعی برای این دهکده جهانی که هجمه‎ای از اطلاعات که از زمین و آسمان بر اندیشه انسان فرود می‎آیند و آن را به هر سو می‎کشد، نباشیم؟ چگونه می‎توانیم مستحیل در جامعه‎ای نشویم که بر بنیان‎های پوسیده حصارهای اطلاعاتی استوار و مستحکم است؟
نه؛ نمی‎خواهیم کلیشه‌‎ای حرف بزنیم. اما واقع داستان همین است. تنها کتاب است که دژ مستحکمی در اطراف اندیشه انسان بنا کرده و او را در این سیلاب اطلاعاتی مانا و ماندگار می‎کند. بله؛ مانا و ماندگار! تعجب نکنید که کتاب را اکسیر روح و جان آدمی بنامیم و کتابخوان را قشری «خودجاودانه‌ساز»[1] بخوانیم. برای آدمی که تن به فرسودگی خاک می‎دهد تنها اندیشه و کردار اوست که باقی می‎ماند و کتاب، این مجموعه منظم و منسجم، آب حیات سیال و روانی است که ساحت اندیشه بشر را از فرسودگی و رکود به سمت پویایی و قوام و تعالی پیش می‎برد. این راز ماندگاری بشر است در عصر بحران زده انفجار اطلاعات.
این صغری و کبری چیدن‎ها برای این بود که برسیم به اینجا و بپرسیم: مایی که با چشم‏‌انداز رسیدن به تمدن نوین اسلامی خلاف جهت دهکده جهانی در حال شنا کردن هستیم، برای کتاب ـ با همه تفاصیلی که بالا گفتیم ـ چه کرده‌‏ایم؟ هر کدام از ما در هر جایگاه و پست و مقامی که هستیم و به فرموده رهبری حکیم انقلاب «همان‌جا را مرکز دنیا بدانید و آگاه باشید که همه کارها به شما متوجه است»این مسیر اندیشه ‏ورزی و آگاهی را برای رسیدن به قله تمدنی چگونه هموار کرده‌‏ایم؟
ما در مرکز دنیای نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور از «کودک» شروع کرده‏‌ایم و با نگاه تربیتی برای پرورش کودک بالنده و طراز، در این مسیر گام برداشتیم. اندیشه ‏ورزی، شادابی و امید و معنویت، نگاه ما برای ایجاد یک کلیت منسجم در شخصیت کودک است.
اینجا مجال سیاهه کردن خدمات و برنامه‏‌هایی که در کتابخانه‌های عمومی برای کودکان طراحی و برنامه ‏ریزی و اجرا کرده‏‌ایم نیست و فقط به یک نمونه آن اشاره می‏‌کنم.
پویانمایی «آقا و خانم کتابدار» اقدامی برخاسته از وظیفه ذاتی کتابخانه‌های عمومی و استفاده از ظرفیت‌های مغفول حوزه رسانه‏ کودک بود که در دوران مدیریت جدید نهاد کتابخانه‌های عمومی و با نگاه به آینده‏‌ای که «نسل نوخاسته»، جوانان آگاه آن خواهند شد، تولید گردید.
از آنجا که «قهرمان ‏سازی» در پویانمایی اثر تربیتی عمیقی بر کودک دارد، علاوه بر 5 شخصیت خلق‏‌شده در این پویانمایی، آقا و خانمی که کتابدار کتابخانه هستند، شخصت‏‌های محوری هر قسمت می‌‏باشند که علاوه بر فضای طنزی که حاکم بر داستان هر قسمت است و کودک را مجذوب خود می‏‌کند، آموزش‏‌های عمومی و آداب شهروندی در کتابخانه را به کودک آموزش می‏‌دهد.
 نیل پستمن در کتاب «نقش رسانه‏‌های تصویری در زوال دوران کودکی»، دوران کودکی را «جهان تصورات و تخیلات و دنیای احساسات و اندیشه» می‏‌داند. با همین نگاه پویانمایی آقا و خانم کتابدار تخیل و احساسات کودک را درگیر می‏‌کند و فضای ظاهری خشک و غیرجذاب کتابخانه‏ را در منظر کودک خواستنی و جذاب می‏‌کند.
به هر روی، این پویانمایی و داستان‌ها و موضوعات آن در مرحله اول در اتاق فکری متشکل از افرادی خوش ذوق و خوش فکر به مرحله تولید رسید و 10 قسمت آن تولید گردید. خروجی کار و دیدن استقبال کودکان، انگیزه‏‌مان را برای ادامه راه بیشتر کرد. در مرحله دوم نیز پس از چکش‏ کاری نظام موضوعات و محتوا در اتاق فکر، 10 قسمت دیگر آن نیز تولید گردید.
جذابیت بصری شخصیت‏‌های کارتونی این پویانمایی برای کودکان به‌گونه‌‏ای بود که از آنها در طراحی استیکرهای کتابخانه‏‌های سیار نیز استفاده شد. از سویی اتفاق مبارکی که امسال در دوران کرونا رخ داد، پخش این پویانمایی از مانیتورهای بیمارستان تخصصی کودکان بود که دیدن استقبال کودکان بیمار و سرطانی این بیمارستان، خستگی را از دوش همه ما برداشت.
القصه، ما برای شکستن حصارهای اطلاعاتی در این دهکده جهانی گریزناپذیر و برای هموار کردن مسیر آگاهی و اندیشه‏ ورزی، از کودک شروع کرده‌‏ایم و در این مسیر ثابت قدمیم... فاستقم کما امرت؛ ان‌‏شاءالله
[1]. رک: کتاب «از کتاب رهایی نداریم»