امریکا بزرگترین حامی «روبات های قاتل»

میترا جلیلی
خبرنگار
سلاح‌های خودکار (LAWS) که از آنها به‌عنوان «روبات‌های قاتل» نیز یاد می‌شود یکی از دغدغه‌های فعالان عرصه فناوری، گروه‌های بشردوستانه و رهبران برخی کشورها محسوب می‌شود تا جایی که کمپین‌های بزرگی علیه استفاده از این سلاح‌ها که بدون نظارت مستقیم انسان عمل می‌کنند، شکل گرفته است. گروه‌های بشردوستانه نیز سال‌هاست که در قالب کمپین «توقف روبات‌های قاتل»، برای ممنوعیت ساخت این سلاح‌ها تلاش می‌کنند و تاکنون حداقل سران 30 کشور به این تلاش پیوسته‌اند. نیوزیلند اخیراً نقش رهبری را در جنبش جهانی علیه سلاح‌های خودمختار برعهده گرفته و کمپین جهانی«روبات‌های قاتل» با شواهدی که به دست آورده، امریکا را دارای نقشی مخرب در فعالیت این کمپین می‌داند.
شواهد استفاده از روبات‌های قاتل
تا همین اواخر، روبات‌های قاتل فقط در فیلم‌های علمی - تخیلی مانند «ترمیناتور» و سریالRoboCop یافت می‌شدند و کسی باور نمی‌کرد که روزگاری چنین روبات‌هایی بتوانند بدون نیاز به حضور اپراتور انسانی، به سلاح‌های خودمختار کشنده واقعی تبدیل شوند، ولی پیشرفت‌های سریع در علم روباتیک، حسگرهای پیشرفته، هوش مصنوعی، فناوری تشخیص چهره، نرم افزارهای پیشرفته و... ساخت چنین تسلیحاتی را امکان پذیر کرده است. گاه اخباری از چنین سلاح‌هایی به گوش می‌رسد و حتی با اینکه نمونه‌های تأیید شده زیادی از به کارگیری این روبات‌های قاتل وجود ندارد، اما منتقدان به چند حادثه اشاره می‌کنند که پتانسیل این فناوری را نشان می‌دهد. در ماه مارس، بازرسان سازمان ملل اعلام کردند که یک سیستم تسلیحاتی خودمختار مرگبار توسط نیروهای تحت حمایت دولت در لیبی علیه جنگجویان شبه نظامی استفاده شده است. در جنگ 2020 در قره باغ نیز آذربایجان با هواپیماهای بدون سرنشین و موشک‌های تهاجمی با ارمنستان جنگید. این هواپیماها تا زمانی که موفق به شناسایی سیگنال هدف شوند، در هوا پرسه زدند و درنهایت بدون دخالت هیچ نیروی انسانی، شلیک خود را انجام دادند که همین موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد کرد.
فعالان کمپین «توقف روبات‌های قاتل»، ائتلافی روبه رشد از 172سازمان غیردولتی در 65 کشور، معتقدند که ازهمان ابتدا این روبات‌های قاتل با سرعتی شتابان و بدون نظارت بر اختراع، آزمایش شدند و حالا دیگر روبات‌های علمی تخیلی پیشین به سلاح‌های خودمختار کشنده‌ای تبدیل شده‌اند که بیشتر کشورها از گسترش آنها هراسناک هستند.
یک نشست بدون نتیجه
فشار برای ممنوعیت روبات‌های قاتل رو به رشد است به گونه‌ای که دامنه این نگرانی تا سازمان ملل متحد نیز گسترش یافته است. این سازمان چندسالی است که میزبان یک نشست ویژه با موضوع «روبات‌های قاتل» می‌شود و هفته گذشته هم کشورهای عضو کمیته تسلیحات سازمان ملل متحد برای تنظیم مقررات توسعه «روبات‌های قاتل»، در ژنو تشکیل جلسه دادند ولی هیچ پیشرفتی در غیرقانونی کردن این روبات‌ها وجود ندارد. به همین دلیل هم تلاش بین‌المللی برای محدودیت استفاده از روبات‌های قاتل در سال آینده ادامه خواهد یافت تا بتوان یک معاهده یا اسنادی الزام آور و قانونی ایجاد کرد. باوجودی که امسال برای نخستین بار اکثریت 125کشوری که به توافقنامهCCW (کنوانسیون سلاح‌های غیرانسانی) تعلق دارند در این نشست حضور داشتند اما مخالفت برخی کشورها ازجمله امریکا با منع استفاده از روبات‌های قاتل یا قانونمند شدن توسعه آن، مانع انعقاد یک تفاهمنامه دراین باره شد.
این درحالی است که کارشناسان خلع سلاح، این کنفرانس را بهترین فرصت برای ارائه راهکارهایی به منظور تنظیم گری و قانونمند کردن استفاده از روبات‌های قاتل تحت قوانین CCW می‌دانند. در این نشست کارشناسان هوش مصنوعی، استراتژی نظامی، خلع سلاح و گروه‌های بشردوستانه گفتند هواپیماهای بدون سرنشین، تفنگ‌ها و بمب‌هایی که خودشان تصمیم می‌گیرند با کمک هوش مصنوعی به یک هدف خاص حمله کنند، در زمره روبات‌های قاتل جای می‌گیرند و باید برای قانونمند کردن استفاده از آنها یا ممنوع کردن آنها تلاش‌هایی ویژه داشت.
نگاه منتقدان و حامیان
منتقدان استدلال می‌کنند که صرف نظر از پیچیدگی‌های تکنولوژیکی، واگذارکردن تصمیم‌گیری مرگبار به ماشین‌ها از نظر اخلاقی نفرت انگیز است. چگونه یک ماشین یک بزرگسال را از یک کودک، یک جنگنده را از یک غیرنظامی، یک رزمنده متخاصم را از یک سرباز مجروح یا تسلیم شده متمایز می‌کند؟ پیتر مائورر، رئیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و یکی از مخالفان سرسخت روبات‌های قاتل پس از به نتیجه نرسیدن نشست ژنو، بتازگی واکنش نشان داد و در این باره گفت: اساساً، سیستم‌های تسلیحاتی خودمختار نگرانی‌های اخلاقی را برای جامعه در مورد جایگزینی تصمیمات انسانی در مورد زندگی و مرگ با فرایندهای حسگر، نرم‌افزار و ماشین ایجاد می‌کنند. اما در مقابل، موافقان توسعه این روبات‌های قاتل می‌گویند چنین سلاح‌هایی نوید دور نگه داشتن سربازان از خطر را می‌دهد و ازسوی دیگر این روبات‌ها قدرت تصمیم‌گیری سریع‌تر از انسان را دارند و می‌توان مسئولیت‌های میادین جنگی را به سیستم‌های خودمختار واگذارکرد.
نگرانی‌های عمومی روبه رشد
کمپین جهانی «توقف روبات‌های قاتل» به‌دنبال به نتیجه نرسیدن نشست ژنو در هفته گذشته، یک نظرسنجی آنلاین در 28 کشور انجام داد و نتیجه نشان داد بیش از سه نفر از هر 5 شرکت کننده در این نظرسنجی، مخالف استفاده از روبات‌های قاتل هستند. در واقع 62 درصد پاسخ دهندگان این نظرسنجی گفتند که با استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی مرگبار خودمختار مخالفند، 21 درصد از چنین استفاده‌ای حمایت کردند و 17 درصد هم رأی ممتنع دادند.مری وارهام، هماهنگ کننده کمپین «توقف روبات‌های قاتل» بااشاره به نتیجه این نظرسنجی گفت: نگرانی‌های عمومی در مورد استفاده خودکار از زور، به رهبران سیاسی می‌گوید که اکنون باید وارد عمل شوند و با شروع مذاکرات برای ممنوعیت روبات‌های قاتل، به حفاظت از بشریت بپردازند. در این نظرسنجی قوی‌ترین مخالفان در سوئد (76 درصد)، ترکیه (73 درصد) و مجارستان (70 درصد) حضور داشتند و البته زنان بیش از مردان مخالف فعالیت این روبات‌ها هستند. قابل توجه است که مخالفت مردمی با فعالیت روبات‌های قاتل، در کشورهایی همچون امریکا، رژیم صهیونیستی و بریتانیا که بیش از همه به توسعه و آزمایش سیستم‌های تسلیحاتی با کاهش سطح کنترل انسانی می‌پردازند بسیار بالاست.