توقف 48ساعته مذاکرات وین

گروه سیاسی/ بروز نشانه‌هایی در صحنه دیپلماتیک وین از پدیدار شدن چشم‌اندازی روشن در مذاکرات حکایت می‌کند. منابع خبری از آغاز به کار «کارگروه تدابیر اجرایی» از روز چهارشنبه گذشته خبر داده‌اند. خبری که گرچه با موضعگیری برخی طرف‌های مقابل تباین دارد اما با این واقعیت منطبق است که رایزنی‌های دو کارگروه دیگر -یعنی کارگروه هسته‌ای و کارگروه تحریم- به مرحله‌ای رسیده که به تشکیل کارگروه اجرایی ضرورت بخشیده است.
دیگر وجه مهم مذاکرات وین که در سخنان روز گذشته «سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه نمایان شد، عقب‌نشینی غرب از شروطی بود که در ادوار پیشین مذاکرات پیرامون فعالیت‌های موشکی و نقش منطقه‌ای ایران گذاشته بود. به گفته «لاوروف» این موضوعات از مذاکرات کنار گذاشته شد و طرفین پذیرفتند درباره شرایطی صحبت کنند که ترامپ از توافق خارج شده بود. «لاوروف» در این زمینه افزود: «ما در مذاکرات درباره شرایطی صحبت می‌کنیم که ترامپ از توافق خارج شده بود و باید برجام را همان‌طور که قبلاً بود و بدون افزودن چیزی به آن احیا کنیم.»   وزیر خارجه روسیه همچنین با بیان اینکه پیشرفت و تمایل واقعی از سوی ایران و امریکا برای درک نگرانی‌های یکدیگر و یافتن راهی برای حل این نگرانی‌ها از طریق یک توافق جامع وجود دارد، اعلام کرد «پیشرفتی که در مذاکرات وین حاصل شده بسیار زیاد است.» روند رو به پیشرفت مذاکرات در حالی پررنگ شده است که هیأت ایرانی پیشتر و در آغاز به کار دولت سیزدهم در شرایطی به وین بازگشت که دو پیش‌نویس قابل قبول را روی میز گذاشت که یکی موضوع تحریم‌ها و دیگری نحوه بازگشت ایران به اقدامات برجامی‌اش را شامل می‌شد. بر همین اساس مقرر شده بود چنانچه همه طرف‌ها به یک پیش‌نویس مشترک و مورد وفاق دست یابند، ایران پیشنهاد سوم خود را برای عملی کردن اصول تفاهم شده در مذاکرات روی میز بگذارد. قابل انتظار بود که امریکا به عنوان کشوری که با خروج یکجانبه از برجام خود مسبب وضع موجود و آغاز دوباره مذاکرات برای رفع تحریم‌ها شده بود، برای انجام تعهدات خود شانه خالی کند.  
آخرین موضعگیری حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه مبنی بر اینکه امریکا باید همه تحریم‌های بعد از برجام را هم لغو کند، نشان داد که یکی از مهم‌ترین موضوعات جاری مورد بحث در وین، به تصمیم امریکا برای تجدید نظر در سیاستی بازمی‌گردد که پیشتر «دونالد ترامپ»، رئیس جمهور پیشین از طریق تحریم‌ها نسبت به ایران در پیش گرفته بود. تهران علاوه بر خواسته رفع همه تحریم‌های برجامی و پسابرجامی موضوع ضمانت بخشی به تصمیمات احتمالی را مورد توجه قرار داده است.
نکته قابل تأمل در کشاکش مذاکرات حساس وین اینکه خواسته‌های تهران چنان دقیق، موشکافانه و با مشخص کردن مابه‌ازای روشن آن به طرف مقابل ارائه شده که موضعگیری‌های ادعایی گاه و بیگاه شمار محدودی از مقام‌های غربی را می‌توان تنها در امتداد پیگیری سیاست چانه زنی حداکثری ارزیابی کرد. یعنی با وجود اختلافات پیش گفته، آغاز فعالیت «کارگروه تدابیر اجرایی» خود گویای واقعیاتی است که در صحنه گفت‌و‌گوهای فنی و قابل اجرا در حال رخ دادن است و به رغم کارشکنی برخی طرف‌ها، نوید نتایجی مثبت را می‌دهد.
عقربه‌شمار «بلینکن»
آنچه در پی مذاکرات فنی و رو به جلوی وین می‌گذرد، نیز مانع آن نمی‌شود که برخی طرف‌های مذاکره همچنان بر طبل مواضع ادعایی خود نکوبند و برای پایان مذاکرات عقربه‌های ساعت را نشمارند. چنانکه «آنتونی بلینکن»، وزیر خارجه امریکا در مصاحبه‌ای با «ان‌پی‌آر» با بیان اینکه «وقت بسیار بسیار کوتاه است»، مدعی شده است: «ایران دارد به نقطه‌ای که بتواند در مدت زمانی بسیار بسیار کوتاه مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت یک بمب هسته‌ای را تولید کند، می‌رسد.» وزیر خارجه امریکا گرچه بار دیگر تصمیم ترامپ برای خروج از برجام را زیر سؤال برد اما این واقعیت را هم نادیده گرفت که این واشنگتن است که حالا باید با رفع تحریم‌هایی که ترامپ به تصویب رساند، مسئولیت جبران مافات خسارات ایران را متقبل شده و به این ترتیب تکلیف مذاکرات را در کوتاه مدت یکسره کند.
دور هشتم مذاکرات وین که از روز ۱۳ دی ماه در وین آغاز شد در سطوح مختلف جریان داشته است. در همین چهارچوب پنجشنبه گذشته مذاکرات در دو سطح رؤسای هیأت‌ها و کارشناسان ادامه یافت و علی باقری مذاکره‌کننده ارشد ایران با «انریکه مورا»، معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ کننده کمیسیون مشترک برجام دیداری دوجانبه داشت.  باقری همچنین با «میخائیل اولیانوف» مذاکره کننده ارشد روسیه نیز به صورت دوجانبه به گفت‌وگو پرداخت. مذاکره کننده ارشد کشورمان همچنین با مذاکره کنندگان سه کشور اروپایی ملاقات کرد و از سوی دیگر جلسات در سطوح کارشناسی به صورت دوجانبه و چندجانبه به منظور بررسی موضوعات مختلف برگزار شد.
براساس تفاهم انجام شده بین هیأتها مذاکره کنندگان ارشد  ایران و سه کشور اروپایی عصر روز گذشته بطور موقت به مدت دو روز به پایتخت ها بازگشتند. البته مذاکرات کارشناسی بدون وقفه ادامه خواهد یافت. در همین حال جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز گذشته اعلام کرد احتمال حصول توافق با ایران وجود دارد.

برش
چهارچوب دیدار آتی رئیسی- پوتین از زبان لاوروف

«سرگئی لاوروف»، وزیر خارجه روسیه در نشست خبری سالانه خود درباره سفر آیت‌الله «سیدابراهیم رئیسی» رئیس‌جمهور ایران به روسیه گفت: «این یک دیدار مهم است و باید ارتباطات در عالی‌ترین سطح ادامه پیدا کند. البته اخیراً این ارتباطات تحت تأثیر کووید-۱۹ قرار گرفته است‌. رؤسای جمهور دو کشور تلفنی صحبت داشته‌اند اما دیدار حضوری سازنده‌تر خواهد بود. اهمیت این دیدار در لزوم تطبیق یادداشت‌ها درخصوص تمام مسائل و دستورکارها بویژه با توجه به تغییر ریاست دولت ایران است و باید تضمین تداوم تبادلات اقتصادی و دیگر حوزه‌ها را تحلیل کنیم».  
لاوروف افزود: «پروژه‌های مشترک زیادی وجود دارند و باید به جزئیات توجه داشته باشیم و دولت در حال کار کردن روی آن است. کمیسیون مربوطه به ریاست وزرای انرژی باید سهم خود را در این گفت‌وگوها داشته باشند. همچنین مسائلی در زمینه سیاست‌های بین‌المللی، برجام و اوضاع کلی در خلیج فارس وجود دارد که اخیراً نیز بین دو طرف مورد بحث قرار گرفته‌اند.  دستورکار ما شامل همکاری با سازمان ملل و سازمان منع سلاح‌های شیمیایی است. ایران یکی از اعضای تیمی است که از اصول قوانین بین‌المللی دفاع می‌کنند و نه یک سری توافق‌های محدود گروه کوچکی از کشورها.»  وزیر امور خارجه روسیه گفت: «ایران همچنین عضوی از گروه دفاع از منشور سازمان ملل است.  درخصوص برخی مسائل منطقه‌ای، همکاری‌های نزدیکی در سوریه داریم و همچنین در کنار ترکیه عضو نشست آستانه هستیم. این یک نمونه درخشان از چگونگی اتحاد دو کشور با محور اهداف مشترک با وجود دیدگاه متفاوت است. هنگامی که مشخص شد ایجاد پلتفرمی برای کمک به سوریه قابل اجر است، تروئیکای آستانه و کنگره سوریه کمک کردند پیش‌نویس سندی نگاشته شود که اکنون چهارچوب مذاکرات است و به تقویت مذاکرات سوری‌ها کمک زیادی کرده است.»