دنیای شگفت‌انگیز هنری زنده‌رودی

 وحید ملک
مدیر مجموعه گالری‌های آرت سنتر
در دنیای شگفت‌انگیز هنری زنده‌رودی، گنجی پنهان شده را نیز می‌توان سراغ گرفت. آنجا که لیتوگرافی (چاپ دستی)های او نشان و جانی تازه در قامت حرف و عدد دمیده و از اتفاق تاکنون کمتر به آن توجه شده است. آرت‌سنتر با تأکید روی لیتوگرافی‌های دستی، در یکم بهمن‌ماه جاری به مدت پنج روز زاویه دیگری از هنر این هنرمند پیشکسوت را به نمایش گذاشته است. رستاخیزی از حروف و فرهنگ ایرانی با بیانی مدرن در لیتوگرافی‌ها و نقاشیخط‌های چارلز حسین زنده‌رودی. دهه‌‌های چهل و پنجاه خورشیدی فصل سرنوشت‌سازی در تاریخ هنر معاصر ایران بود. همان‌طور که ادبیات فارسی با فروغ و شاملو پوستی نو می‌‌ا‌نداخت، سینما کیمیایی و حاتمی و مهرجویی را به خود می‌دید، هنر نیز با زنده‌رودی و ژازه و تناولی و پیلارام و... مسیرهای متفاوتی را نسبت به گذشته تجربه می‌کرد.
و اگر بنا باشد چکیده و روح این تحولات را در یک قاب سراغ بگیریم، آثار چارلز حسین زنده‌رودی-1316 می‌تواند محل مناسبی برای به تماشا نشستن آن باشد. زنده‌رودی هنرمندی است که بسیاری از نخستین‌های هنر نوگرای ایران با نام او پیوند دارد. از سقاخانه و نقاشیخط تا... هنر او را باید در نقطه سرآغازها و در جریان‌سازی تحول‌ها دید و درک کرد. زنده‌رودی برای هنر ایرانی هفتاد، هشتاد سال گذشته، شاید چون شاملو برای شعر سپید ادبیات نوین پارسی است. او یکی از رکن‌های اساسی جنبش سقاخانه بود. مکتب سقاخانه بی‌گمان از مهمترین رویدادهای هنر معاصر ایران است. در همین سقاخانه بود که هنر نوگرا سراغ مفاهیم و انگاره‌های سنتی ایرانی رفت و تلفیقی غریب و صد البته بسیار زیبا از فرهنگ غنی و پرمایه گذشته ما در بیان و تکنیک و سبک هنری مدرن و روز دنیا فراهم آورد. زنده‌رودی در شمار اولین هنرمندانی است که خوشنویسی قدیمی ایرانی را به قالبی جدید ریخت و طرحی نو و نادیده از حروف و عدد روی بوم‌های نقاشی گشود. قامت حرف و عدد که سابقه دیرینه‌ای در قداست و اهمیت نزد ایرانیان داشت با نوآوری زنده‌رودی تعریفی تازه گرفت و مبناهای هنری تازه‌ای مانند نقاشیخط آفرید. شاید پراهمیت‌ترین جلوۀ هنر زنده‌رودی هویت‌جویی و هویت‌سازی آن هم از جنس و معنای ایرانی‌اش بود. او هنر مدرن را در پرتو خودشناسی عمیقی که از خویشتن خویش و فرهنگش داشت فهمید و چه استادانه بیان کرد. و این الهام از هنر و فرهنگ باستانی و باشکوه سرزمینش، هنر او را مورد توجه جهان قرار داد، و زنده‌رودی از بابت معرفی هنر نوگرای ایران به جهان نیز سهمی درخور اعتنا و شایسته در کارنامه دارد. نگاه‌داری آثارش در مشهورترین موزه‌های دنیا، نمایش تابلوهایش در بزرگترین گالری‌های جهان و فروش کارهایش در معتبرترین حراجی‌های دنیا نشان از اهمیت و ارزش هنر حسین زنده‌رودی دارد. او بی‌تردید از نامدارترین هنرمندان ایران‌زمین است و مایۀ افتخار و مباهات هموطنانش. عمر پربرکتش دراز باد!