مادر و جامعه سالم

دکتر حسین ابراهیمی‌مقدم
روانشناس و استاد دانشگاه
یکی از نقش‌های اساسی و مهم مادران تربیت فرزندان است. اگر قرار باشد نسلی داشته باشیم که آینده کشور را به بهترین شکل رقم بزنند باید به نقش محوری مادر توجه داشته باشیم. سال 1930 وقتی بحث تساوی حقوق زن و مرد در شوروی مطرح شد تصمیم گرفتند کارها برعکس شود. یعنی مردها در خانه بمانند و بچه‌ها را تربیت کنند و زنان هم بیرون از خانه کار کنند. نتیجه این تصمیم‌گیری 30 سال بعد مشخص شد. شاید در نگاه اول اتفاق خاصی نیفتاده بود اما سال 1960 وقتی بچه‌ها به سن جوانی رسیدند و وارد اجتماع شدند آمارها نشان داد بیشترین جرم و جنایت در میان همین جوانان است و هر روز هم درحال افزایش است. این واقعیت مشخص شد که مادر علاوه بر تربیت فرزندان نقش مهمی در امنیت روحی و روانی آنها دارد و می‌تواند فرزندان را به آرامش برساند. این امر ارتباط مستقیمی با جامعه دارد. یعنی اگر مادر بتواند به فرزندانش امنیت روانی بدهد سال‌ها بعد این کودک که به سن جوانی رسید و خواست وارد اجتماع شود می‌تواند این امنیت روانی را به دیگران منتقل کند.
یکی از نقش‌های کلیدی مادران الگو بودن آنها است. چند سال قبل پژوهشی در این ارتباط انجام گرفت و مشخص شد بیشترین فراگیری آموزش توسط فرزندان از طریق مادران‌شان است. این آموزش حتی شامل مسائل مذهبی و مناسک دینی نیز می‌شود. البته یکی از دلایل آن به محبت و ارتباطی که بین مادر و فرزندان است برمی‌گردد. مادران بیشترین مدت زمان را در کانون خانواده حضور دارند و فرزندان بیشترین نقش را از آنها می‌گیرند. لذا الگو بودن مادران بسیار مهم است. مادر باید متوجه باشد کوچکترین رفتار از چشم و گوش فرزندان پنهان نمی‌ماند.
محبت و مهر مادر هم در رشد جسمی ‌کودک مؤثر است و هم رشد روانی او. طبیعتاً وقتی مادر عصبانی و پرخاشگر باشد این رفتار روی آینده فرزندان نیز تأثیر نامطلوبی می‌گذارد. فرزندان تعادل روحی و روانی خودشان را از ظرفیت‌های بالای مادرشان به‌دست می‌آورند. این امر بخصوص در سه سال اول زندگی کودک بسیار مهم است؛ سال‌هایی که تربیت و تعادل روحی و روانی او شکل می‌گیرد.
چیزی که کودکان از خانواده می‌خواهند نه پدرسالاری است و نه مادرسالاری. آنها عشق سالاری را می‌پذیرند چون در این فضا استعدادهای نهفته کودکان شکوفا می‌شود. از نگاه کودکان مادر اولین الگو و مطمئن‌ترین است و اگر این الگو دچار لغزش شود در آینده فرزند تأثیر نامطلبوبی خواهد گذاشت. فرزندان نوع روابط زناشویی و محبت بین پدر و مادر را در همان دوران کودکی یاد می‌گیرند. البته برای داشتن یک زندگی همراه با عشق و محبت، همکاری زن و مرد هر دو لازم است ولی نقش مادر به‌عنوان چراغ خانه مهم‌تر است. مادر می‌تواند اعضای خانواده را برای رسیدن به موفقیت هدایت کنند. آنها در این راه فداکاری و از خودگذشتگی نشان می‌دهند. اگر بخواهیم عشق و محبت مادر را مقایسه کنیم می‌توانیم از آن به‌عنوان خورشید یاد کنیم که وجودش گرمابخش کانون خانواده است.
گاهی اوقات مادران در مسیر زندگی دچار پژمردگی یا افسردگی می‌شوند. تجربه نشان داده است وقتی مادر خانواده افسرده و غمگین باشد همه خانواده تحت تأثیر قرار می‌گیرند. مادر مثل موتور محرکی است که اگر حال روحی خوبی داشته باشد همه اعضای خانواده در بهترین شرایط قرار می‌گیرند. مادر قدرت خاصی در تسکین دادن ناراحتی‌ها دارد. شاید اگر با دوست یا همکار خود مشکلات و ناراحتی‌های زندگی‌تان را مطرح کنید اهمیت زیادی ندهد اما مادر درک می‌کند و مشکلات را می‌شنود و تا جایی که بتواند کمک می‌کند. زمانی هم که بین اعضای خانواده مشکلاتی به وجود می‌آید مادر نقش میانجی دارد تا کانون خانواده حفظ شود. تجربه نشان داده است برای داشتن جامعه سالم و پویا باید به نقش محوری مادران توجه ویژه‌ای داشته باشیم. آنها می‌توانند بهترین آینده را برای جامعه رقم بزنند و به اعتقاد من همه روزهای سال، روز مادر است.