ادغام ناظر و مجری حافظ منابع طبیعی نیست

زهرا کشوری
خبرنگار
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در نامه‌ای به رئیس جمهوری خواستار ادغام صددرصدی سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری در سازمان حفاظت محیط‌زیست شد. انتشار نامه «علی سلاجقه» در فضای مجازی بحث دو دهه کارشناسان حوزه منابع طبیعی برای جدا شدن سازمان جنگل‌ها از جهاد کشاورزی را به موضوع روز تبدیل کرد. کارشناسانی که در این گزارش با «ایران» گفت‌و‌گو کرده‌اند، خواستار تبدیل سازمان جنگل‌ها به وزارت منابع طبیعی هستند. آنها اعتقاد دارند دولت در یک سازمان نمی‌تواند هم مجری باشد و هم ناظر. بنابراین مخالف صددرصدی ادغام این دو سازمان هستند. این کارشناسان پیشنهاد می‌دهند بخش محیط طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور هم به وزارت منابع طبیعی اضافه شود. تماس «ایران» برای گفت‌و‌گو با «علی سلاجقه» به خاطر انتشار دلایل رئیس پردیسان برای ادغام این دو سازمان، مثل همیشه بی‌نتیجه ماند. مدیرکل روابط عمومی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در پیامکی گفت‌و‌گوی رسانه‌ها با رئیس پردیسان را به بعد از اعلام نظر وزارت جهاد کشاورزی در یک نشست خبری موکول کرد.
«رسول اشرفی پور» رئیس شورای عالی جنگل، مراتع و آبخیزداری کشور ادغام دو سازمان را درست نمی‌داند و می‌گوید: «درست است که دو سازمان در بخشی از وظایفشان، حاکمیتی هستند اما سازمان محیط‌زیست سازمانی حفاظتی است «برای حفاظت» اما مأموریت سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور «حفاظت برای بهره‌برداری پایدار» است.» او به مواد 7 تا 10 قانون حفاظت، بهسازی و محیط‌زیست اشاره می‌کند و می‌گوید: «این قوانین اصلی‌ترین وظیفه‌ای که برای سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور قائل شده‌اند، تدوین ضوابط استانداردهای زیست محیطی برای سایر بخش‌ها است. سایر مواد این قانون به نقش نظارت عالیه سازمان حفاظت محیط زیست توجه دارد. همچنین برای محیط‌زیست وظیفه حاکمیتی قائل است که با تدوین ضوابط و استانداردهای محیط‌زیستی نظارت عالیه بر حسن اجرای سایر بخش‌های کشور را در بر می‌گیرد.»
او وجود معاونت محیط طبیعی در چارت سازمان حفاظت محیط‌زیست را یک ایراد می‌داند و می‌گوید: «محیط‌زیست در بخش محیط طبیعی به بهانه حفظ نسل حیات وحش دارد کار اجرایی می‌کند. این سازمان مطابق مفاد قانون شکار و صید، تکلیف حفاظت از عرصه و اعیان مناطق چهارگانه محیط‌زیست دارد. این حفاظت ناقص صورت می‌گیرد و حجم تخریب و تجاوز به عرصه‌های ملی در داخل مناطق چهارگانه کم نیست. حرف من به معنای کم کاری مأموران اجرایی و کارشناسان دلسوز محیط طبیعی نیست. محیط‌زیست، ابزار قانونی مناسبی برای مدیریت مناطق چهارگانه ندارد. محیط‌زیستی‌ها رویشگاه‌ها را به‌نام زیستگاه می‌شناسند. بیشتر فعالیت آنها رصد حرکت حیات وحش در طبیعت است. بنابراین بهتراست سازمان حفاظت محیط‌زیست فقط یک سازمان حاکمیتی باشد نه اجرایی و کماکان جایگاه آن در سطح معاون رئیس‌جمهور باقی بماند.»
او مخالف گسترش سازمان حفاظت محیط‌زیست است و اعتقاد دارد این سازمان باید با تعدیل به یک سازمان چابک نظارتی تبدیل شود. اشرفی‌پور سازمان جنگل‌ها را یک سازمان حفاظتی با بهره‌برداری پایدار می‌داند و می‌گوید: «این سازمان با آبخیزداری و آبخوانداری سیل را کنترل می‌کند تا وضعیت ذخیره‌ای منابع آبی برای رویشگاه‌های جنگلی، مرتع و استفاده پایدار مردم در پایین دست تضمین شود. قانونگذار به سازمان جنگل‌ها تکالیف و اختیاراتی را در ارتباط با خدمات دهی به سایر دستگاه‌های اجرایی مانند واگذاری عرصه‌های منابع ملی در محدوده حریم شهرها به وزارت راه و شهرسازی یا در بافت روستاها به بنیاد مسکن و... داده است. کاملاً مشخص است که روح قوانین و ضوابط حاکم بر سازمان جنگل‌ها حفاظت برای استفاده و همان بهره‌برداری پایدار است، نه حفاظت برای حفاظت مطلق.»
او مدیریت پارک‌های ملی چون گیسوم گیلان، سی سنگان و نور مازندران، قرق گلستان و ذخیره گاه‌هایی مثل زربین حسن آباد چالوس، ارغوان و سرخدار افرا تخته در گلستان را از نمونه مدیریت‌های موفق سازمان جنگل‌ها می‌داند و می‌گوید: «سازمانی که می‌تواند در طول زمان         ذخیره‌گاه‌های جنگلی و پارک‌های جنگلی را به وجود بیاورد که از برند ملی و بعضاً بین‌المللی برخوردارند، پس به راحتی می‌تواند مناطق چهارگانه محیط‌زیست را نیز مدیریت نماید.» او سازمان جنگل‌ها را یک سازمان کاملاً فنی و مهندسی می‌داند که همیشه با طرح و پروژه سر و کار دارد و می‌گوید: «اولین سازمان و شاید تنها سازمانی است که کماکان حضورش در طبیعت با رویکرد آمایشی و براساس طرح و برنامه است اما هیچ کدام از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست طرح مصوب ندارند.» او اعتقاد دارد با توجه به تنوع بالای وظایف و اقدامات اجرایی، سازمان جنگل‌ها ظرفیت تبدیل به یک وزارتخانه را دارد.
«هادی کیادلیری» دبیر شورای مرجعیت ملی کنوانسیون تنوع زیستی کشور از مخالفان ادغام صددرصدی سازمان جنگل‌ها با محیط‌زیست است. او در گفت‌و‌گو با «ایران» از جلسات مشترک دانشگاهیان دانشگاه تهران و علی سلاجقه خبر می‌دهد و می‌گوید: «ایشان در نامه خود قید کرده‌اند که تمام نخبگان موافق ادغام هستند. اما جلساتی که در دانشگاه تهران با حضور ایشان برگزار شد به اتفاق آرا نینجامید. اصلاً گزینه ادغام سازمان مطرح نبود. نمی‌دانم چرا آقای سلاجقه به این نتیجه رسیده است!»
او محیط‌زیست را سازمانی نظارتی و سازمان جنگل‌ها را سازمانی اجرایی می‌داند ومی گوید: «یک مجری چطور می‌تواند بر خود نظارت کند.» کیادلیری نتیجه ادغام دو سازمان متولی منابع طبیعی و محیط‌زیست را حذف سازمان جنگل‌ها می‌داند ومی گوید: «الان محیط‌زیست زیر فشار مشکلات شدیدی ست که حل نشده است. چطور آقای سلاجقه به این نتیجه رسیده که مشکلات سازمان جنگل‌ها را در این چارت حل کند؟» او جهاد کشاورزی را یکی از مشکلات بزرگ سازمان جنگل‌ها در حفاظت از منابع طبیعی می‌داند و می‌گوید:«الان در زاگرس 36 میلیون دام داریم که تنها 16 میلیون آن مجاز است. کشاورزی و زراعت دیم و زیر اشکوب جنگل‌ها هم از جمله مشکلاتی است که جهاد کشاورزی در جنگل‌ها ایجاد می‌کند.» کیادلیری می‌گوید: «ما معتقدیم سازمان جنگل‌ها در قالب وزارت منابع طبیعی باید از جایگاه یک سازمان درجه چندم خارج شود و توسط مجلس نظارت شود.» این کارشناس اعتقاد دارد دولت‌ها برای حل مشکلات کوتاه مدت خود از جنگل‌ها برداشت و از جیب منابع طبیعی خرج می‌کنند بنابراین نباید این دو سازمان در هم ادغام و خارج از نظارت مجلس قرار بگیرند. او به نکته ظریفی اشاره می‌کند و می‌گوید: «الان دو سازمان متولی داریم که در اکثر کمیته‌ها در مقابل پروژه‌های نادرست توسعه‌ای از جمله سدسازی و معدنکاوی رأی حداقلی دارند اگر این دو سازمان یک رأی شود چه کاری از آن برمی آید؟» کیادلیری می‌گوید: «همین الان سازمان جنگل‌ها نمی‌تواند جلوی تخریب وزارت نیرو و صمت را بگیرد.»
«وحید اعتماد» دانشیار گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکده منابع طبیعی در گفت‌و‌گو با «ایران» موافق ادغام دو سازمان است اما یک شرط دارد: «بخش نظارتی سازمان حفاظت محیط‌زیست زیر نظر بازرسی کل کشور برود.»
کاظم نصرتی نصرآبادی عضو جامعه جنگلبانی ایران نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» موضوع تغییر جایگاه قانونی سازمان جنگل‌ها را دارای سابقه تاریخی می‌داند. او سازمان جنگل‌ها را یک سازمانی فاقد قدرت لازم می‌داند که موازی کاری‌ها آفت جانش شده است. نصرتی نصرآبادی بحث مستقل و تبدیل به وزارتخانه شدن منابع طبیعی را دارای دو دهه سابقه می‌داند و ادغام این سازمان با محیط‌زیست را به صلاح نمی‌داند.