به بهانه چهاردهمین سالگرد فوت زنده‌یاد استاد حاج قربان سلیمانی

آخرین خنیاگر


هوشنگ جاوید
پژوهشگر موسیقی نواحی و آیینی ایران
زنده یاد استاد حاج قربان سلیمانی از میراث داران موسیقی کهن ایران است. هنرمندی که روایتگر بخش مهمی از موسیقی اقوام ایران است و در واقع آخرین بازمانده بخشی‌های شمال خراسان بود که اصطلاحا در گذشته به آنها بخشی‌های کتابی یا روایتگر می‌گفتند یعنی از روی کتاب، حکایت و داستان‌های بخشی‌ها را برای مردم روایت می‌کردند و براین اساس لازم  بود سواد و علم کافی در این زمینه داشته باشند. علاوه بر آن زمانی عنوان «بخشی» به آنها اطلاق می‌شد که به ساز خود که دوتار است و مسائل مربوط به آن تسلط کامل داشته باشند و استاد حاج قربان سلیمانی علاوه بر اشراف کامل به داستان‌ها و روایت‌های مختلف بخشی‌ها به دیگر مسائل هنر بخشی‌گری همچون دوتار‌نوازی به طور کامل مسلط بود و همچنین آشنا  به برخی از ترانه‌ها و روایت‌های قدیم منطقه که بسیار مشکل بود و بر همین اساس تا اوایل انقلاب (سال‌های 55 تا 56) دراین زمینه فعالیت داشت تا اوایل انقلاب که گویا یک نفر به او می‌گوید شما که به حج مشرف شده‌اید و مسلمان هستید نباید دست به ساز بزنید و این مسأله مشکل شرعی دارد. مدت‌ها بعد  از استاد سؤال کردم چرا این کار را انجام دادید و پاسخ داد ما مسلمان هستیم و واقعیت از این ماجرای گفتاری ترسیدم و به همین سبب به کشاورزی روی آوردم و چند سالی در این حرفه مشغول به کارم و بعد آن در آخرین دیداری که با استاد داشتم که حدود 3 ماه قبل از فوت‌شان بود- در شهرستان قوچان روستای علی آباد – به منزل‌شان رفتم و یک مصاحبه مفصل درخصوص هنر بخشی‌گری انجام دادم که ماحصل آن کتابی با عنوان «آخرین خنیاگر» بود که توسط حوزه هنری استان خراسان به چاپ رسید.زنده‌یاد حاج قربان سلیمانی جایگاه هنربخشی‌گری را به خوبی می‌دانست و طی این سال‌ها در معرفی این هنر تلاش‌بسیاری انجام داد. جالب است بدانید مدت‌ها بعد‌از این اتفاق، استاد به هنر نوازندگی خود روی آورد و این اتفاق این گونه رقم خورد که یک روز تعدادی از دوستان رادیویی در خراسان برای تهیه گزارش درخصوص معرفی آداب و فرهنگ مردم مناطق مختلف به قوچان سفر می‌کنند و در آنجا با زندگی کشاورزان، دهقانان و بومیان آن آشنا می‌شوند. تهیه‌کننده این برنامه استاد جاراللهی از قاریان قرآن و آشنا به مسائل دینی بود که مدتی بعد از انقلاب مسئولیت آرشیو رادیو خراسان را برعهده داشت و زمانی که با همکاران خود به منطقه علی آباد می‌رود متوجه می‌شوند هنرمندی به نام حاج قربان در این منطقه زندگی می‌کند که مدت‌ها است دوتار نمی نوازد. با او آشنا می‌شود و از او جویای این ماجرا می‌شود و استاد در پاسخ داستان کناره‌گیری‌اش از موسیقی را تعریف می‌کند. اما آقای جاراللهی به استاد می‌گوید هنری که به آن می‌پردازید میراث گرانبهای کشورمان است و نباید آن را از مردم و مخاطبانش دریغ کنید آن هم در شرایطی که نسبت به دستاوردهای فرهنگی انقلاب تهاجم فرهنگی صورت گرفته و براین اساس باید به هنر خود ادامه بدهید. آن روز گزارشی که این دوستان تهیه کرده بودند از رادیو پخش شد و این امر موجب گردید استاد حاج قربان سلیمانی با شنیدن نوازندگی خود بار دیگر به حرفه‌اش بازگردد  و دوتارنوازی را به صورت جدی‌تر از سر بگیرد و بعد از آن بارها و بارها، دیگر دوستان به سراغ استاد رفتند و کارهایش را از رادیو پخش کردند و صدای هنر او به گوش پایتخت نشینان هم رسید و حاج قربان سلیمانی در آن دوره به جشنواره موسیقی فجر دعوت شد و با پسرش علیرضا به هنرنمایی پرداختند و به عنوان هنرمند برتر شناخته شدند و مورد تقدیر قرار گرفتند و آرام آرام چهره ملی ایشان به جشنواره‌های خارجی هم معرفی گردید و توانست در جشنواره شناخته شده آوینیون فرانسه راه پیدا کند و در نخستین اجرای خود با وجود مخالفت‌هایی که صورت گرفت استاد حاج قربان در مدت زمان اندکی که برای او در نظر گرفته شده بود توانست با هنرنمایی خود حاضران در سالن را متحیر کند و به وجد آورد آنچنان که با گریه از او استقبال کردند و به تحسین او پرداختند و چند دوره بعد هم به این جشنواره دعوت شد و اجرا داشت. اما جای تأسف است در همان دوره زمانی استاد شرایط زندگی خوبی در ایران نداشت و با کشاورزی روزگار می‌گذراند و جالب است بدانید سال‌ها بعد باغ انگور خود را که در منطقه محل زندگی خود قرار داشت وقف قطعه هنرمندان منطقه قوچان کرد اما تا به امروز هیچ اتفاقی در این باره صورت نگرفته و حتی با گذشت 14 سال از فوت استاد حاج قربان سلیمانی هیچ اتفاق دیگری برای زیباسازی این منطقه و این چهره ملی و هنری کشور انجام نگرفته  است ولی آنچه که مهم بود استاد حاج قربان سلیمانی آخرین راوی بخشی‌های موسیقی خراسان بود و به عنوان بخشی اقوام ترک خراسان نمونه‌ای بود که شوربختانه از دنیا رفت و پس از او پسرش و شاگردانش راه او را ادامه دادند.

آدرس مطلب http://old.irannewspaper.ir/newspaper/page/7832/24/599812/0
ارسال دیدگاه
  • ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
  • دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
  • از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
  • دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
captcha
انتخاب نشریه
جستجو بر اساس تاریخ
ویژه نامه ها