گاه‌شمار جشنواره

ایلیا داوودی : تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، عمده جشنواره‌های‌ فیلم در ایران تحت عنوان رویداد جشنواره بین‌المللی فیلم تهران، با حمایت دفتر مخصوص فرح پهلوی که تمرکز همه جانبه و وسیع بر اقسام و گونه‌های مختلف هنری داشت، برگزار می‌شد. از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن ماه 1357 برگزاری یک رویداد سینمایی در سطح ملی و بین‌المللی به حاشیه رفت تا سرانجام 4 سال بعد از آن، در بهمن ماه 1361 و همزمان با شروع جشن‌های پیروزی انقلاب اسلامی در ایام دهه فجر، «اولین دوره جشنواره فیلم فجر» برگزار شد. اولین دوره این جشنواره با عنوان نخستین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر از 12 تا 22 بهمن ماه سال 1361 به دبیری «حسین وخشوری» برگزار شد. برگزاری این دوره در حالی انجام می‌شد که کشور در سومین سال جنگ تحمیلی قرار داشت. دوره اول این جشنواره دارای دو بخش اصلی سینمای آماتور و سینمای حرفه‌ای بود که سینمای حرفه‌ای به‌صورت غیررقابتی برگزار شد. فیلم‌های حاضر در بخش آماتور که با دیپلم افتخار مورد تقدیر قرار گرفتند که شامل: «بچه‌های دیار صفا»، «علمدار»، «خرمشهر 61»، «با هم برای ایثار»، «یا زهرا»، «کدام مکتب است این»، «خرمشهر شهر عشق، شهر خون»، «امریکا نابود است» و «بر بال ملائک» بودند. همچنین 27 اثر در بخش سینمای حرفه‌ای در دوره یکم حاضر بودند که برخی از مهم‌ترین آنها متعلق به فیلمسازان نام آشنا در سینمای پیش و پس از انقلاب بود که در این دوره مقرر بود آثارشان در بخش غیررقابتی و بدون داوری و اهدای جوایز نمایش داده شود، آثاری چون: «حاجی واشنگتن» (علی حاتمی)، «خط قرمز» (مسعود کیمیایی)، «مرگ یزدگرد» (بهرام بیضایی)، «اشباح» (محمدرضا میرلوحی)، «سفیر» (فریبرز صالح) و «از فریاد تا ترور» (منصور تهرانی).
در این دوره در قالب سینمای بین‌الملل تعدادی فیلم از میان آثار سینمای آسیا و بلوک شرق به نمایش درآمد. همچنین بخش جنبی اولین دوره جشنواره نیز شامل: چشم‌انداز سینمای کوبا، سینمای ایتالیا از نئورئالیسم تا امروز، سرخ پوستان و سیاه پوستان در سینما، سینمای کودکان و نوجوانان، سینمای ایران پس از انقلاب اسلامی و نمایش‌های ویژه بود.