در پاسداشت ارتش

مازیار معاونی:  منتقد سینما / فیلمی که پس از گذشت سی و شش سال از اکران آن هنوز رتبه پرمخاطب‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران و یکی از پرفروش‌ترین این تاریخ چند دهه‌ای را حفظ کرده است بی‌تردید هرگز از یاد نخواهد رفت. زنده یاد ساموئل خاچیکیان، مردی که از او به‌عنوان «هیچکاک سینمای ایران» یاد می‌شود و سهم بسزایی در ارتقای سطح کیفی و فنی سینمای نوظهور ایران داشته است شش سال پس از پیروزی انقلاب و به تعبیری پس از شش سال دور ماندن از سینما پشت دوربین فیلمی قرار گرفت که در یاد و جان میلیون‌ها تماشاگر ایرانی ماندگار شد.
«عقابها» بر اساس یک رویداد واقعی از نبردهای هشت ساله نیروی هوایی ارتش ایران با متجاوزین عراقی ساخته شده بود، سرگذشت سردسته تیم پروازی ایران سروان خلبان «یدالله شریفی راد» که در یکی از مأموریت‌های محوله جنگنده‌اش سرنگون شده و به وسیله کردهای کردستان عراق به وطن بازگردانده می‌شود، کاراکتری با بازی سعید راد که مطمئناً نمی‌دانست آخرین نقش آفرینی خود قبل از پانزده سال محرومیت و جلای اجباری وطن را تجربه می‌کند، «عقابها» در حقیقت آغازی بر یک پایان بود، پایان اجازه بازیگری به سعید راد، پایان کارگردانی یک فیلم جنگی (دفاع مقدسی) توسط ساموئل خاچیکیان و به عبارت دیگر توسط یک فیلمساز متعلق به سینمای پیش از انقلاب و البته پایان امکان ساخت فیلمی با محوریت اصلی دلاور مردان ارتش در دهه شصت که درست تا یک دهه بعد یعنی مهر ماه سال 1374 به طول انجامید. در این سال، فیلم «حمله به اچ 3» به کارگردانی شهریار بحرانی به نمایش درآمد، اثری که از قضا آن هم فیلمی با مضمون شجاعت‌ها و پایمردی‌های دلیران نیروی هوایی ارتش در حمله به یکی از دور دسترس‌ترین پایگاه‌های هوایی عراق در شمال این کشور متجاوز بود.
با اینکه «عقابها» اولین تجربه خاچیکیان در سینمای جنگ محسوب می‌شد اما خوش ساختی که ویژگی برجسته تمام دوران فیلمسازی این فیلمساز پیشکسوت بود در جای جای آن به چشم می‌خورد، ضرباهنگی تند که با محتوای جنگی فیلم و لزوم واکنش‌های سریع به اقتضائات دفاع از کشور تناسب سنجیده‌ای داشت، بازی خوب و کاریزماتیک سعید راد و دیگر بازیگرانی که البته نقش‌های چندان برجسته‌ای نداشتند، موسیقی حماسی فیلم که بخصوص به سکانس‌های نبرد هوایی جان و گرمای بیشتری می‌بخشید در کنار هنرنمایی تحسین برانگیز گویندگان فیلم که در آن سال‌ها در اوج بوده و هنوز با صدای خسته و فرسوده سال‌های اخیر خود فاصله بسیاری داشتند، «عقابها» را بیش از پیش دیدنی کرد.
از این فیلم سکانس‌های بسیاری در ذهن و حافظه تماشاگران سینمای ایران باقی مانده است ولی از آن همه مایلم به صحنه‌ای اشاره کنم که چهار خلبان نیروی هوایی ارتش (با بازی سعید راد، رضا رویگری، بهزاد رحیم خانی و علی برجسته) در حالی که لباس فرم نیروی هوایی از یک سو و موسیقی حماسی صحنه از سوی دیگر به آنها ابهتی مضاعف بخشیده بود دوشادوش یکدیگر در حال پیمودن مسیر سالن فرودگاه نظامی تا جنگنده هایشان بودند، صحنه‌ای غرور‌آمیز و یکی از به یادماندنی‌ترین صحنه‌های آثار سینمای دفاع مقدس (البته با تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای نسبت به آثاری که رزمندگان بسیجی و نبردهای زمینی قهرمانان آنها بودند و بار ایدئولوژیک بیشتری داشتند) که بی‌شک بجز نگارنده، بسیاری  از تماشاگران سینمای ایران هم از آن خاطره خوشایندی در ذهن دارند.
* در بخش قاب‌های ماندگار قرار است نسخه ترمیم شده 10 فیلم به نمایش درآید.