جای خالی آموزش و توانمندسازی در جامعه

محمدرضا محبوب فر
کارشناس و پژوهشگر حوزه آسیب‌های اجتماعی
بروز پدیده‌هایی همانند قتل‌های ناموسی، خشونت، خودکشی، سرقت و سایر شاخصه‌هایی که مربوط به آسیب‌های اجتماعی می‌شود، نشانه فروپاشی اخلاق اجتماعی است و این پدیده تا جایی پیش رفته که توحش بر مدنیت اولویت پیدا کرده است.
در ماجرای قتل زن 17 ساله به دست شوهرش در اهواز باید گفت این اتفاق نخستین حادثه از این دست نبوده و ما بارها شاهد قتل‌های ناموسی و خانوادگی همانند قتل خواهر به دست برادر یا دختر به دست پدر بوده‌ایم.
این نوع قتل‌ها در استان‌هایی که حالت عشیره‌ای دارد غیر از آنکه ریشه فرهنگی دارد به‌دلیل اشکالات و کمبودهای حقوقی تشدید شده است، به این معنا که وقتی قتل را در قانون، یک جرم خصوصی در نظر می‌گیریم نه عمومی، قتل‌های ناموسی درمان نمی‌شود. قانونگذاران باید برای فرزند کشی و همسرکشی مجازاتی مطابق مجازات جرایمی که عمومی در جامعه رخ می‌دهد در نظر بگیرند نه اینکه 10 سال حبس. در واقع تا زمانی که مجازات واقعی برای چنین قتل‌هایی در نظر گرفته نشود باید منتظر تشدید این قتل‌ها در کشور باشیم.
از سوی دیگر نکته قابل اهمیت این است که جامعه ایران در حال‌ گذار سریع از سنتی به مدرنیته است و این امری اجتناب‌ناپذیر است و راه گریزی بر تحولات اجتماعی نیست اما باید عوارض آن را کنترل کرد و این‌ گذار باید با توانمند‌سازی جامعه همزمان شود یعنی نهادهای آموزشی و فرهنگی برای توانمندسازی وارد عمل شوند. اینکه شوهری سر همسرش را ببرد و در خیابان به نمایش بگذارد یعنی جامعه ناامن شده است.
امروزه می‌بینیم دامنه این ناامنی حتی به نهادهای نظامی هم گسترش پیدا کرده است، همانند حادثه‌ای که هفته گذشته برای مأمور پلیس در شیراز رخ داد.
اما باید گفت متأسفانه نهادهایی که باید متولی آموزش، فرهنگ، آسیب‌های اجتماعی، توانمندسازی جامعه و خانواده باشند وظیفه اصلی خود را رها کرده‌اند در حالی که باید این نهادها تقویت شوند و راه خودشان را به درون جامعه و خانواده‌ها پیدا کنند. نتیجه رهاشدگی جامعه قتل‌های ناموسی و خشونت‌های خانگی است.
در این میان نقش رسانه‌ها بخصوص رسانه ملی بسیار چشمگیر است. در واقع بهترین خط دفاعی در برابر تبعات این‌ گذار جامعه رسانه ملی است.   در پایان می‌توان گفت تبدیل جرم قتل از خصوصی به جرم عمومی، از بین بردن ریشه‌ها و بسترهای وقوع جرم در جامعه و در نهایت توانمند‌سازی جامعه از طریق رسانه‌ها بخصوص رسانه ملی می‌تواند در پیشگیری از این پدیده‌ها مؤثر باشد.