پای کاوشگر ژاپنی به «ماه» باز می شود

میترا جلیلی
خبرنگار
2022 سالی مملو از جاه طلبی‌های فضایی است و با توجه به برنامه‌های کشورهای مختلف، انتظار می‌رود که انسان بسیار زودتر از پیش‌بینی‌های قبلی بتواند دوباره روی کره ماه قدم بگذارد. ژاپن یکی از کشورهایی است که در این زمینه تلاش زیادی داشته و قرار است تا پایان سال‌جاری میلادی با تلاش کمپانی ispace، یک فرودگر (فضاپیمایی که فضانوردان و... را بر سطح سیارات فرود می‌آورد) با دو مریخ نورد کوچک را روی سطح ماه قرار دهد و همچنین کاوشگرM1 را راهی کره ماه کند؛ کاوشگری که با کمک روبات‌هایی ویژه، به کاوش در سطح کره ماه می‌پردازد تا منابع گرانبهایی مانند آهن و سیلیکون را از سطح کره ماه استخراج کند.
ارسال حداکثر بار با کاوشگرM1
ispace یک شرکت ژاپنی است که قصد دارد تا پایان سال 2022 یک کاوشگر خصوصی(M1) راه‌اندازی و آن را به ماه ارسال کند. اگر همه برنامه‌ها درست انجام شود، این شرکت که در توکیو مستقر است، اولین فرود بی‌عیب و نقص توسط یک فضاپیمای ژاپنی را روی کره ماه انجام خواهد داد. این شرکت که امیدوار است بتواند انسان را در ماه فرود آورد، از طرح نهایی ماه نورد روباتیک خود که در سال 2022 توسط پرتابگر اسپیس ایکس به فضا پرتاب خواهد شد نیز رونمایی کرد.
اندازه کاوشگر M1 به وسعت یک جکوزی کوچک است و در آخرین مراحل مونتاژ در آلمان در تأسیسات گروه آریان قرار دارد. گروه آریان، شریک اروپایی ispace است که در ساخت موشکی که اخیراً تلسکوپ فضایی جیمز وب را پرتاب کرده نیز نقش داشته است. اگر آزمایش‌های ساختاری طبق برنامه در ماه آوریل انجام شود، M1 برای پرتاب با یکی از موشک‌های SpaceX Falcon 9 به مرکز فضایی کندی ناسا در فلوریدا ارسال می‌شود. البته «تاکاشی هاکامادا»، بنیانگذار و مدیر اجرایی ispace در یک کنفرانس خبری در ژاپن گفت: تاریخ مشخصی برای پرتاب تا پایان سال 2022 برنامه‌ریزی شده ولی این تاریخ بعداً اعلام می‌شود. وی ادامه داد: فرود این کاوشگر در کره ماه، 3 تا 4 ماه بعد از پرتاب انجام می‌شود زیرا در این مأموریت، به منظور صرفه‌جویی در مصرف سوخت و به حداکثر رساندن میزان باری که فرودگر M1 می‌تواند حمل کند از یک مسیر طولانی استفاده می‌شود.
مسابقه فضایی بدون برنده
چندین سال پیش ispace فینالیست جایزه Google Lunar X Prize گوگل بود؛ مسابقه‌ای که در سال 2018 برای انتخاب برترین مأموریت‌ خصوصی به کره ماه برگزار شد ولی این جایزه 20میلیون دلاری هیچ برنده‌ای نداشت. هرچند ispace موفق به کسب جایزه گوگل نشد، اما این شرکت بیش از 90میلیون دلار سرمایه جذب کرد و با توجه به مأموریت جدیدش، در آینده شاهد کسب و کار سالمی خواهد بود که محموله‌هایی را برای دولت‌ها، مؤسسات تحقیقاتی و شرکت‌های خصوصی به سطح ماه حمل می‌کند.
این کاوشگر قصد دارد پس از فرود، به کاوش در سطح کره ماه بپردازد و برای یافتن و امکان‌سنجی برای استخراج منابع گرانبهایی مانند آهن و سیلیکون از روبات‌هایی ویژه استفاده کند. در میان شرکت‌های فضایی به‌دنبال استخراج منابع گرانبها و بازگرداندن آنها به زمین یا استفاده از این منابع برای گسترش ساختارها در سطح ماه هستند. این کمپانی ژاپنی در جدول زمانی بلندپروازانه خود بیش از 10 فرود در کره ماه را در سال‌های آینده پیش‌بینی کرده است. مشتری‌های اولین فرود فضایی ispace بر کره ماه JAXA، آژانس فضایی ژاپن وهمچنین امارات متحده عربی هستند. هدف این آژانس ژاپنی، آزمایش یک مریخ نورد کوچک است که می‌تواند شکل خود را برای عبور از مناطق مختلف با درجه سختی‌های کم و زیاد تغییر دهد. امارات متحده عربی هم در قالب برنامه فضایی خود با کمک ispace، اولین کاوشگر خود را در قالب روباتی چرخ دار به نام Rashid به کره ماه ارسال می‌کند.
کشورها و شرکت‌های خصوصی در سال‌های اخیر چشم‌انداز ویژه‌ای برای کره ماه داشته‌اند تا از پتانسیل آن به‌عنوان بستری برای توسعه فضاپیماها و سایر فناوری‌هایی بهره بگیرند که می‌توانند برای مأموریت‌های آینده به مریخ مورد استفاده باشند. برنامه آرتمیس(Artemis) بشدت بر شرکت‌های خصوصی تکیه دارد تا هزینه سفر به ماه را کاهش دهد و امیدوار است بازار تجاری خدمات مختلف ماه را تحریک کند.
اگرچه ابتدا هدف اصلی مأموریت M1 نمایش توانمندی‌ها و انجام عملیاتی در ماه بود، اما این شرکت در مأموریت بعدی یعنی M2، «میکرو مریخ نورد» خود را حمل خواهد کرد که برای حرکت در سطح کره ماه و مطالعه زمین آن ساخته شده است. هیدکی شیمومورا، مدیر ارشد فناوری ispace گفت: این مأموریت از سال 2023 به‌دلیل تغییرات برنامه‌ریزی مهندسی و مطابقت با جدول زمانی (تایم لاین) مشتریانش به تعویق افتاد و قرار است در سال 2024 انجام شود. این کمپانی همچنین قرار است ماه نورد Hakuto-Reboot را نیز تا پایان 2022 بر سطح این کره فرود آورد.
روسیه و امریکا، بازیگران جدی
البته احتمالاً کاوشگر ژاپنی، تنها نیست و هنگام رسیدن به کره ماه شاهد حضور بازیگران جدی دیگری از روسیه و امریکا خواهد بود که کاوش در سطح سنگی ماه را آغاز کرده‌اند، هرچند درحال حاضر تنها مأموریت روباتیک روی کره ماه توسط Yutu-2، مریخ نورد چینی درحال انجام است. از مأموریت‌های سال 2022 که قرار است انجام شود و احتمالاً این شرکت ژاپنی شاهد آن خواهد بود، مأموریت آرتمیس-1 ناسا است. کره جنوبی نیز lunar orbiter اولین فضاپیمایی را که قرار است گرد ماه و در مدار آن بچرخد اواخر امسال به فضا پرتاب می‌کند. 2 شرکت امریکایی نیز پیش از پایان سال، کره ماه را هدف قرار داده‌اند. Astrobotic، یک شرکت روباتیک فضایی در پیتسبورگ و Intuitive Machines از هیوستون درحال ساخت فضاپیمای خود با پشتیبانی از سرویس‌های تجاری هستند؛ برنامه‌ای که ناسا با هدف کمک به توسعه فرودگرهای خصوصی که قادر به ارسال ابزارهای تحقیقاتی به سطح ماه هستند، اجرا می‌کند.
البته در این میان، برخی از کشورهای امیدوار به موفقیت در سال 2022، از رقبای خود عقب ماندند. به‌عنوان مثال هند که در حال برنامه‌ریزی برای دومین فرود روباتیک خود بر کره ماه در سال‌ جاری بود، چندان موفق عمل نکرد و مأموریت «چاندرایان-3» تا اواسط سال 2023 به تعویق افتاد. اما در مقابل، کشوری مانند روسیه به کار خود کاملاً مطمئن است و عنوان کرده است که فرودگر Luna-25 این کشور در تابستان امسال پرتاب خواهد شد.