نقش موزه‌ها درهمگرایی ملی

وحید بهمن
 تاریخ پژوه
موزه‌ها یکی از مهم‌ترین مکان‌ها در جهان مدرن برای شناخت تمدن‌ها و آثار باستانی و تاریخ و فرهنگ و هنر و... کشور‌ها و ملت‌های مختلف در طول تاریخ است. نقش مهم موزه‌ها در شناساندن تاریخ و هویت و فرهنگ و هنر و... کشورمان برای مردم ایران، بویژه نسل جوان و نیز گردشگران خارجی زمانی دو چندان می‌شود که بدانیم ایران یکی از کهن‌ترین و اولین خاستگاه‌های تمدن‌های بشری در جهان بوده است.
ایران به عنوان یکی از اولین خاستگاه‌های غارنشینی، یکجانشینی، کشاورزی، روستانشینی و شهرنشینی و تشکیل جوامع اولیه انسان‌ها در طول تاریخ و همچنین خاستگاه چندین دولت نامدار و پیشرو در جهان باستان بمانند ایلامیان و مادها و هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان و همچنین به عنوان یکی از نخستین خاستگاه‌های دست‌یابی به دانش‌هایی به‌مانند ساخت ساروج و پخت آجر‌ و استحصال قیر و ذوب و ساخت انواع فلزات مختلف، از نظر باستانشناسی و تاریخی دارای اهمیت فوق‌العاده‌ای در جهان دانش است.
با توجه به مواردی که برشمردیم، غنای مثال زدنی مناطق مختلف کشورمان از نظر آثار تاریخی و باستانشناسی کاملاً طبیعی است و در نوع خود بی‌مانند؛ از زاگرس تا سیستان و بلوچستان، از خراسان تا خوزستان و از آذربایجان تا کرمان و سواحل خلیج همیشگی پارس. هر چند که سابقه‌ کاوش‌های باستان‌شناختی در کشورمان به دست شرق‌شناسان اروپایی به اواسط دوران قاجار می‌رسد اما نخستین موزه‌ مدرن و اصولی کشورمان سال ۱۳۱۶ خورشیدی در شهر تهران و با عنوان موزه ایران باستان تأسیس شده است.با این مقدمه کوتاه درباره اهمیت موزه‌ها،  لزوم توجه ویژه و ملی به موزه‌های کشورمان، بویژه موزه‌های شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها بیشتر احساس می‌شود.در یک نگاه ملی و دوراندیشانه می‌توان این امکان را مهیا کرد که موزه‌های شهرهای بزرگ کشور، علاوه بر معرفی و شناساندن آثار شهر و استان خود، به محلی برای معرفی و شناساندن آثار تاریخی و باستانی مناطق دیگر کشورمان نیز تبدیل شوند. بدین ترتیب علاوه بر شناخت آثار ارزشمند ملی و تاریخی مناطق دیگر ایران و نیز افزودن بر غنای موزه‌ها، حس همگرایی و همدلی نیز با گذر زمان افزایش پیدا خواهد کرد.برای تبیین بهتر این ایده و پیشنهاد ملی که پیش‌تر در چند موزه‌ اصلی کشورمان مانند موزه‌های ملی در تهران و تبریز به اجرا درآمده، نیاز به توضیح بیشتری از روند نگهداری و انبار کردن آثار تاریخی و باستانی در انبارهای محوطه‌های باستانی مثل تخت‌جمشید یا موزه‌ ملی در تهران و... داریم.بسیاری از آثار ارزشمند و بی‌مانند تاریخی از دوره‌های مختلف تاریخی همچون ایلامیان و مادها و هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان و حتی تمدن‌های کهن‌تری به‌مانند شهر سوخته و شهیاد و جیرفت و... در انبارهای موزه‌ ملی و انبارهای موزه‌های استان‌های مربوطه و نیز در انبارهای محوطه‌های باستانی به‌مانند تخت‌جمشید و پاسارگاد و... وجود دارند که هرگز و یا خیلی کم امکان نمایش و معرفی به عموم مردم را داشته‌اند.
بر این اساس می‌توان با ارائه و پیگیری یک طرح ملی اقدامات و مقدمات لازم برای به نمایش گذاشتن آثار تاریخی ارزشمند انبارهای موزه‌ها و محوطه‌های باستانی کشور را در موزه‌های شهرها و مراکز استان‌ها فراهم کرد‌. این روش در کنار ایده به نمایش گذاشتن آثار تاریخی یکدیگر از طرف موزه‌ها، می‌تواند به غنای موز‌ه‌ها افزوده و باعث جذب بیشتر علاقه‌مندان به موزه‌ها شود و همچنین موزه‌های کشورمان از حالت محلی خارج و هر‌کدام به یک موزه ملی تبدیل می‌شوند.