خواب زمستانی سازمان بورس در هفته اول بهار

در هفته گذشته بازار با ورود پول حقیقی روبه‌رو شد ولی حجم معاملات افزایش محسوسی نداشت

گروه اقتصادی/ هفته اول 1401 برای بازار سهام ایران، سبز شروع شد. با شروع معاملات در روز 6فروردین، شاخص روند صعودی خود را آغاز کرد به طوری که در انتهای هفته شاخص کل بورس با رشد 4 درصدی، در ارتفاع یک میلیون و 432هزار واحدی ایستاد. نکته قابل توجه در معاملات این هفته، ورود نسبی سهامداران حقیقی به بازار بود، روندی که می‌تواند در کنار عوامل بنیادی بازار، منجر به بازگشت رونق و اعتماد عموم مردم به بازار باشد.اگرچه رشد بازار و بازگشت حقیقی‌ها امری مطلوب به شمار می‌آید اما این روند درصورتی که ساختار نظارتی و اجرایی آمادگی لازم را نداشته باشند می‌تواند بازار را بار دیگر با چالش‌هایی روبه‌رو کند. از این‌رو لازم است در راستای بهبود عملکرد بازار، دستگاه‌های اجرایی، همواره در بهبود عملکرد خود بکوشند و با افزایش کارایی بازار از بروز حباب‌هایی نظیر آنچه در سال 1399 شاهد آن بودیم، جلوگیری شود.
عرضه و تقاضا هر دو مهم است
طی معاملات انجام شده در هفته ابتدایی 1401، بازار با ورود پیوسته حقیقی‌ها روبه‌رو شد. روندی که در روز د‌وشنبه با ثبت رکورد 400میلیارد تومانی ورود پول حقیقی به بازار، بالاترین رقم خود را در 9ماه گذشته به ثبت رساند. در روزهای ابتدایی تقاضای حقیقی‌ها درحالی افزایش یافت که حجم معاملات در مقایسه با میانگین اسفند ماه تغییر چندانی نداشت که این موضوع نشان دهنده عدم عرضه سهام به تقاضا کنندگان است. از این‌رو افزایش تقاضای به وجود آمده در بازار، بار دیگر منجر به افزایش صف‌های خرید شد. در روزهای ابتدایی هفته، اکثر سهم‌های بازار با صف خرید روبه‌رو شدند. ایجاد صف‌های خرید در بازار درحالی بود که در طول یک سال گذشته، مالکیت بخش قابل توجهی از سهام بازار به حقوقی‌ها منتقل شده بود. عدم عرضه سهام در بازار همچنین می‌تواند از قدرت نقد شوندگی بازار و در نهایت از درجه کارایی آن بکاهد. از این‌رو سیاستگذاران در بازارهای مالی بزرگ دنیا در سیاستگذاری‌های خود همواره تقویت دوطرف عرضه و تقاضا، توجه و سیاست‌های خود را طوری تنظیم می‌کنند که در صورت تقویت یک طرف(عرضه یا تقاضا) به طرف دیگر ضربه وارد نکند.
بازارگردان‌ها کجا بودند؟
صف‌های خرید نشان دهنده عدم توازن عرضه و تقاضا در بازار است که خود می‌تواند عاملی برای کاهش بیشتر عرضه در پی مشاهده تقاضای بالا و افزایش میل به تقاضا و در نتیجه ایجاد حبا‌ب‌ها در بازار باشد. این روند که در سال 1399، با بروز رفتار گله‌ای در بازار، پس از مدتی موجب اجتناب آربیتراژهای حرفه‌ای از عرضه بیشتر شد، در نهایت کارایی بازار را از بین برد و بازار با بحران روبه‌رو شد. در آن زمان فقدان بازارگردان‌ها در بورس بیش از پیش احساس شد و سازمان بورس با انتشار ابلاغیه‌هایی، زمینه‌های ایجاد صندوق‌های بازارگردانی در صنایع مختلف را مهیا کرد. بازارگردان‌ها وظیفه افزایش نقد شوندگی در بازار را به عهده دارند. برای حل مشکلات نقد شوندگی بازار و جلوگیری از تشکیل مداوم صف‌های خرید و فروش نهاد‌هایی به‌نام بازارگردان و صندوق‌های بازارگردانی تشکیل شده‌اند. بازارگردان‌ها موظفند روزانه تعداد مشخصی از سهام شرکت‌هایی را که درآنها فعالیت دارند معامله کنند. در زمانی که بورس با افزایش تقاضا روبه‌رو شود بازارگردان‌ وظیفه عرضه را به عهده دارد و در زمان افزایش عرضه در بازار، بازارگردان به سنگینی طرف تقاضا کمک و از این طریق از بروز هیجان در بازار جلوگیری می‌کند.در این هفته با افزایش تقاضا در بازار، شاهد افزایش صف‌های خرید بودیم و این درحالی بود که حجم معاملات در بازار نسبت به میانگین اسفند ماه با افزایش قابل توجهی روبه‌رو نبود. این روند نشان‌دهنده کمبود عرضه در بورس است که بهتر است در این خصوص سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر، با ایجاد زیرساخت‌های مناسب، شفاف سازی‌های لازم را برای سهامداران انجام دهد. همچنین لازم است این سازمان با توجه به نکته مورد ذکر، موارد مورد نیاز را به صندوق‌های بازارگردان گوشزد کند تا از بروز هرگونه تخلف احتمالی جلوگیری شود.سازمان بورس باید توجه داشته باشد که افزایش شاخص کل و بازدهی مناسب سرمایه‌گذاری در این بازار گرچه امری مطلوب و مناسب است اما نباید این موضوع به هر قیمتی اتفاق افتد. افزایش بازدهی بدون رونق معاملات و افزایش تأمین مالی بخش مولد در بازار مطلوب نخواهد بود و بروز هرگونه تقلب در معاملات حتی اگر در کوتاه مدت بازدهی‌های مناسبی را به ارمغان آورد، در بلندمدت از درجه کارایی بازار خواهد کاست. روند معاملات بورس در هفته جاری نشان داد که ناظران همچنان در خواب بهاری به سر می‌برند و لازم است که هرچه زودتر هوشیارانه به سر کارخود بازگردند.
سرمایه‌گذاران باید به درصد سهام شناور شرکت‌ها توجه داشته باشند
بحث سهام آزاد شناور در سال 1399، موضوعی بود که در بروز حباب بازار نقش اساسی را ایفا کرد. در این سال درصد شناوری سهام کمتر از 14درصد از نماد‌های بازار بیش از 50درصد بود و در حدود 61درصد از سهام موجود در بازار در اختیار سهامداران عمده قرار داشت. با عدم عرضه سهام از طرف سهامداران عمده در پی تشدید تقاضا در ماه‌های ابتدایی سال 1399، بازار پیوسته با صف‌های خرید روبه‌رو شد.در سال 1400 و با تدابیر اندیشیده شده، پیوسته درصد شناوری سهام بازار بهبود یافت اما آمارها نشان می‌دهد که هنوز بسیاری از سهام موجود در بازار به درجه مناسبی از شناوری نرسیده‌اند. آمارها نشان می‌دهد در سال 1400، سهام شناور بازار به بالای 31درصد رسید. با وجود این صنایعی مانند محصولات شیمیایی و فلزات اساسی که بخش عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص می‌دهند درصد شناوری در حدود 21تا 25درصد داشته‌اند. در بیشتر بازارهای مالی جهان اگر شرکتی سهم شناوری کمتر از 25درصد داشته باشد نمی‌تواند وارد بورس شود. در حقیقت وقتی درصد شناوری سهم یک شرکت پایین است، شرایط برای دستکاری در قیمت‌ها مهیا‌تر خواهد بود. به بیانی دیگر، افرادی که در بورس نقش نوسان‌ گیر را دارند می‌توانند با شایعات یا درز حقایق شرایط غیرواقعی را برای شرکت ایجاد کنند و قیمت سهام‌ها را به‌صورت حبابی بالا ببرند. در این میان سودجوها خرید و فروش انجام می‌دهند و سود می‌کنند. اما تازه‌ وارد‌ها اگر به‌ سراغ این نوع سهم رفته باشند ممکن است در همان ابتدای کار ضرر زیادی را متحمل شوند. انجام این تغییرات قیمتی در شرکت‌هایی که سهام شناور کمی دارند سرمایه کمی نیاز دارد و کاملاً ممکن است.درباره درصد شناوری بالا شرایط متفاوت است چراکه برای تغییر قیمت‌ها نیاز به سرمایه زیادی وجود دارد؛ بنابراین احتمالاً این نوع سهم‌‌ها و شرکت‌ها برای تازه‌ واردها مناسب‌تر هستند زیرا در این سهام قیمت‌ها ناگهانی افزایش یا سقوط ندارند.
سهم‌هایی که دارای درصد شناوری بالایی هستند معمولاً با حجم‌های بالایی معامله می‌شوند و صف‌های خرید و فروش در آنها کمتر دیده می‌شود. از این‌رو سهام این شرکت‌ها قدرت نقدشوندگی بیشتری خواهد داشت و سهامداران می‌توانند با سرعت بیشتری به این سهام وارد یا از آن خارج شوند.