ترامپِ فرانسه در راه است؟

مهدی خانعلی‌زاده
پژوهشگر روابط بین‌الملل
نتایج آخرین نظرسنجی‌ها حاکی از رقابت تنگاتنگ امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری این کشور با مارین لوپن، رهبر حزب راست‌گرای افراطی «اجتماعی ملی» است. دور نخست انتخابات ریاست جمهوری فردا (یکشنبه) ۱۰ آوریل برگزار می‌شود. براساس گزارش ایسنا از زمان تأسیس جمهوری پنجم و تبدیل نظام حقوقی فرانسه از یک سیستم پارلمانی به ریاست جمهوری هیچ کاندیدایی نتوانسته در دور نخست انتخابات رأی بیش از ۵۰ درصد شهروندان را کسب کند. تکرار این سناریو در انتخابات پیش رو به هیچ وجه بعید نیست. دوازده نامزد در این انتخابات با یکدیگر رقابت می‌کنند. براساس نتایج آخرین نظرسنجی‌ها، میزان حمایت از امانوئل مکرون پس از اوج گرفتن در زمان آغاز جنگ اوکراین کاهش یافته و تنها ۲۶ درصد شهروندان قصد رأی دادن به وی را دارند. بر همین اساس، ۲۵ درصد هم در این انتخابات از کاندیداتوری مارین لوپن حمایت می‌کنند. پس از این دو نامزد، ژان لوک ملانشون، با 5/17 درصد در مکان سوم قرار دارد. وی نامزد حزب فرانسه تسلیم‌ناپذیر است و یکی از ۶ کاندیدای چپ‌گرا، با احتساب حزب سوسیالیست به‌عنوان یک جریان چپ، به شمار می‌رود. والری پکرس، کاندیدای جمهوریخواهان (راست) و اریک زمور، کاندیدای حزب فتح دوباره (راست افراطی رادیکال) در مکان‌های چهارم و پنجم قرار دارند. مهاجرت، امنیت، جنگ اوکراین و نقش فرانسه در اتحادیه اروپا و جامعه جهانی، قدرت خرید، بیکاری، تورم و همچنین چگونگی مدیریت بحران سلامتی در دوران شیوع کووید، از مهم‌ترین مباحث کارزارها و مناظرات انتخاباتی این دوره بوده است. در صورت ناتوانی یکی از نامزدها در کسب رأی بیش از ۵۰ درصد شهروندان، دور دوم انتخابات در ۲۴ آوریل برگزار می‌شود. گفتنی است دوازده نفر شامل هشت مرد و چهار زن خود را نامزد این انتخابات کرده‌اند؛ از شش نامزد اصلی، سه نفر به احزاب طیف راست و دو نفر به احزاب و جناح‌های طیف چپ تعلق دارند. امانوئل مکرون نماینده حزب «جمهوری به پیش» است و امیدوار است بتواند بخشی از رأی‌دهندگان از هر دو جبهه راستگرا و چپگرا را به خود جلب کند. مارین لوپن و اریک زمور هر دو نامزدهای راست افراطی هستند، هر چند زمور با شعارها و برنامه‌های افراطی‌تری وارد مبارزات انتخاباتی شده است. والری پکرس نماینده جمهوری‌خواهان میانه‌رو و متمایل به راست است. ژان لوک ملانشُن از حزب چپ‌گرای افراطی «فرانسه تسلیم‌ناپذیر» و یانیک ژدو از حزب سبزها وارد مبارزات انتخاباتی شده‌اند. مهدی خانعلی‌زاده در یادداشت خود به ترسیم وضعیت فرانسه در آستانه انتخابات پرداخته و کشاکش رقابت‌های انتخاباتی میان نامزدهای مهم را تشریح کرده است؛ براساس وضعیتی که او تحلیل می‌کند و براساس نظرسنجی‌های معتبر، مکرون و لوپن با اختلاف اندک، پیروز دور اول انتخابات خواهند بود و اگرچه شانس پیروزی مکرون در دور دوم همچنان بالاتر است اما رشد خیره‌کننده لوپن، زنگ خطر را برای پاریس و بروکسل به صدا درآورده است؛ چرا که بعد از ماجرای جنگ روسیه با اوکراین و عدم توانایی اتحادیه اروپا برای واکنش جدی به این مسأله، هرگونه تنش سیاسی جدید در کشورهای عضو اتحادیه می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد. در ادامه این یادداشت را خواهید خواند.

«بمبی که علاوه بر پاریس، بروکسل را هم خواهد لرزاند.» این تعبیر شاید در نگاه اول کمی تند به نظر برسد اما نگاهی به مواضع و رویکردهای «مارین لوپن»، نامزد راستگرای انتخابات ریاست جمهوری فرانسه – بویژه بعد از تهاجم نظامی روسیه به اوکراین – مشخص می‌کند که چندان هم بیراه نیست و شکست «امانوئل مکرون»، رئیس‌جمهور فعلی می‌تواند تبعات بسیار سنگینی برای فرانسه و اتحادیه اروپا داشته باشد.
اما فرانسه چگونه به این شرایط رسید؟
چند ماه از رأی مردم امریکا به ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 میلادی  نگذشته بود که یک چهره جوان به عرصه سیاسی فرانسه وارد شد و با شعار «فرانسه به پیش» توانست رقیب سرسختی به‌ نام «مارین لوپن» را کنار بزند و وارد کاخ الیزه شود؛ «امانوئل مکرون»، سیاستمدار 40ساله‌ای که توانست بر موج سرخوردگی و ناکامی مردم از دولت‌های «نیکولا سارکوزی» و «فرانسوا اولاند» سوار شود و خود را منجی فرانسه معرفی کند. مکرون با شعارهای اروپاگرایانه خود توانست رأی ناراضی‌ها از امریکاگرایی سارکوزی را به‌ نام خود در صندوق بریزد و از سوی دیگر، با رفتار خانواده‌دوستانه خود ـ پایبندی به پیمان زناشویی با خانمی که 24سال از او بزرگ‌تر است ـ مورد اقبال ناراضی‌ها از شهوت‌رانی‌های بی‌حد وحصر اولاند قرار بگیرد. حالا «اوبامای فرانسه» متولد شده بود.
مکرون در ابتدای ورود به کاخ الیزه و در دست گرفتن فرمان هدایت پاریس، تلاش کرد تا مأموریت خود را احیای غرور خدشه‌دار شده فرانسوی‌ها معرفی کند؛ مأموریتی که البته چند ماه بیشتر رنگ و لعاب نداشت و اقدامات بعدی ساکن الیزه نشان داد که اگر چند سال طول کشید تا اوباما، حامیانش را ناامید کند، مکرون تصمیم گرفته تا این ناامیدی را در همان ماه‌های اولیه ریاست‌جمهوری خود تقدیم رأی‌دهندگانش کند. ادامه سیاست‌های تبعیت افراطی از امریکا به سبک سارکوزی ‌آن‌هم امریکای ترامپ که مورد تنفر افکارعمومی در اروپا قرار داشت ـ در حوزه سیاست خارجی و ادامه سیاست‌های ریاضت اقتصادی به سبک اولاند در حوزه سیاست داخلی، نشان داد که نه خبری از «تغییر» درمیان است و نه قرار است فرانسه «به پیش» برود. رؤیای ظهور ناپلئون جدید در فرانسه خیلی زود نقش بر آب شد.
حالا پنج سال از رأی مردم فرانسه به امانوئل مکرون گذشته است و خیابان‌های پاریس و سایر شهرهای بزرگ فرانسه، مملو از تظاهر‌کنندگان و معترضانی است که آقای رئیس‌جمهور را شریک جنایت‌های جنگی امریکا در غرب آسیا می‌دانند و او را عامل وضعیت نامناسب اقتصادی کارگران و دانشجویان معرفی می‌کنند. در چنین اوضاعی که محبوبیت مکرون به‌ صورت روزانه سقوط می‌کند، مسأله مهاجرین و مشکلاتی که جنگ روسیه با اوکراین برای فرانسه ایجاد کرده، خود مکرون را هم در تنگنایی سخت برای انتخاب قرار داده است: تمکین به قوانین اتحادیه اروپا به‌عنوان یکی از اعضای اصلی یا روبه‌رو شدن با خشم فرانسوی‌ها.
این وضعیت، یادآور وضعیت دولت اوباما در ماه‌های پایانی آن است. به نظر می‌رسد که شرایط به سمتی در حال حرکت است که فرانسوی‌ها به‌دنبال یک «ترامپ فرانسوی» هستند؛ فردی که بتواند «اول فرانسه» (برگرفته از شعار «اول امریکا»ی ترامپ) را برای مردم این کشور به ارمغان بیاورد. تحقق این مسأله در پاریس شاید حتی راحت‌تر از واشنگتن باشد؛ جایی که در انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته، حزب ملی‌گرای فرانسه به رهبری مارین لوپن توانست 35درصد آرا را به خود اختصاص دهد. و اینجا است که نظرسنجی‌های انتخاباتی، معنادار به نظر می‌رسند...
اعلام سیاست ریاضت اقتصادی از سوی دولت مکرون که سن بازنشستگی در این کشور را از 60سال به 65سال افزایش داد، به طور ناگهانی، شیب محبوبیت «مارین لوپن» به‌عنوان رقیب اصلی مکرون را صعودی کرد و همچنین به طرز عجیبی از اقبال به مکرون کاست، تا جایی که حتی وحدت ابتدایی افکارعمومی فرانسوی‌ها بر حمایت از اوکراین و مخالفت با راهبرد روس‌گرایانه لوپن هم کنار رفت و نگاه ملی‌گرایانه او، طرفداران زیادی پیدا کرد. در چنین شرایطی، حتی گروه‌های چپ هم که در انتخابات سال 2017 میلادی و در دور دوم، برای مخالفت با لوپن به سمت مکرون آمدند و رأی میلیونی خود را به‌ نام او در صندوق ریختند، حالا به‌ صورت رسمی اعلام کرده‌اند که حاضر به تکرار این مسأله نیستند.
براساس گزارش روزنامه «لیبراسیون»، آخرین نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که به‌دلیل عدم حمایت چپ‌ها از مکرون در دور دوم، مارین لوپن می‌تواند با کسب ۴۸درصد آرا، رئیس‌جمهور فرانسه شود. لیبراسیون در گزارش خود نوشته است رأی‌دهندگان چپ‌گرا که به‌ صورت میلیونی باعث پیروزی امانوئل مکرون در انتخابات سال ۲۰۱۷ میلادی شده‌اند، احساس «حقارت و بی‌توجهی» می‌کنند. آنها می‌گویند دولت نه تنها به هیچ‌کدام از خواسته‌هایشان اعتنا نکرده، بلکه برخلاف شعارهای مکرون مبنی بر استقلال و میانه‌روی، دولت فرانسه در پنج سال گذشته کاملاً تمایلات راست‌گرایانه داشته است.
حالا و با بررسی نظرسنجی‌های معتبر انتخاباتی، اکثر کارشناسان به این نتیجه رسیده‌اند که مکرون و لوپن با اختلاف اندک، پیروز دور اول انتخابات خواهند بود و اگرچه شانس پیروزی مکرون در دور دوم همچنان بالاتر است اما رشد خیره‌کننده لوپن، زنگ‌خطر را برای پاریس و بروکسل به صدا درآورده است؛ چراکه بعد از ماجرای جنگ روسیه با اوکراین و عدم توانایی اتحادیه اروپا برای واکنش جدی به این مسأله، هرگونه تنش سیاسی جدید در کشورهای عضو اتحادیه، می‌تواند جبران‌ناپذیر باشد.
این مسأله از آنجایی اهمیت دارد که چند روز پیش، حزب «ویکتور اوربان»، سیاستمدار ضداتحادیه مجارستانی هم توانست پیروز مطلق انتخابات پارلمانی در این کشور شود و اقدام به اعلام راهبرد احتمالی خود برای خروج از این اتحادیه کند. حالا و در صورت حضور مارین لوپن در کاخ الیزه، «فرگزیت» یا همان خروج فرانسه از اتحادیه اروپا هم بسیار نزدیک به نظر می‌رسد؛ موضوعی که می‌تواند تبعات بسیار سنگین‌تری نسبت به «برگزیت» برای بروکسل داشته باشد...