راویان خاموش اما خوش‌سخن دفاع مقدس

مهدی توکلیان
عکاس و روزنامه‌نگار
بازخوانی پیشینه پررمز‌وراز فعالان رسانه‌ای هشت سال دفاع مقدس در جمع‌آوری و مستند‌سازی بخش عمده‌ای از تاریخ ایران اسلامی در دهه‌های اخیر با سایر فعالیت‌های انجام شده ایام جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، نشان می‌دهد که مقوله تصویر در قاموس مستند‌نگاری و روایت‌گری دوران هشت ساله دفاع مقدس، به جغرافیای خاصی از مناطق جنگی محدود نمی‌شود و تمام واحد‌های سمعی و بصری در سال‌های دفاع مقدس با امکانات خود و نیروی انسانی موجود با اشتیاق تمام به ثبت وقایع مهم پرداخته‌اند و گنجینه‌های ارزشمندی از خود به جای گذاشته‌اند که به‌عنوان میراث ماندگار دفاع مقدس برای نسل‌ها به یادگار خواهد ماند. مجموعه‌های بی‌شماری از قاب‌های هنرمندانه و خالصانه که شاید مانند گلوله‌های شلیک نشده در میان انبوهی از مهمات جنگ نرم مغفول واقع شده باشند. تصویرهای ساکت و ناطقی که در هر دو حالت روایت‌های واقع‌گرایانه‌ای از آن دوران را به نمایش می‌گذارند و در تاریخ این سرزمین جاودانه خواهند ماند: از تک‌فریم‌های زیر پرچم در شب و روزهای عملیات تا زمان حمله و گرفتن اسیران و ثانیه به ثانیه تصویرهایی که بر دوش و قاب چشم‌های هنرمندان ناشناخته و ناشناس ولی با اخلاص روزهای جنگ ثبت شده‌اند.
بیان این موضوع در عصر دیجیتال و دنیای معاصر رسانه‌های نوظهور به چند دلیل دارای اهمیت است: نخستین موضوع داشتن آرشیو‌های دقیق با بیان مشخصات کاملی از همان گنجینه‌های ارزشمند تصویری است و در مرحله دوم راستی‌آزمایی مشخصات اماکن و اعلام و شخصیت‌های موجود در قاب‌های به یادگار مانده است که بشدت در روزگار معاصر مورد نیاز است. شهیدان و جانبازان بسیاری در واحد‌های سمعی و بصری در سخت‌ترین شرایط نسبت به تولید و آماده‌سازی این تصاویر اقدام کرده‌اند تا نقش خود را به خوبی ایفا کنند و بسیار تأسف‌برانگیز است اگر آرشیوهای منظمی از این تصاویر دراختیار نباشد و به عکس و فیلم‌های دوران دفاع مقدس به‌عنوان اسناد ملی و سرمایه ملی نگاه و توجه نشود و تأسف بیشتر برای زمانی است که از خالقان این آثار برای ثبت دقیق زمان و مکان آثار استفاده نشود و مجموعه عظیمی از تصاویر بدون داشتن زیرنویس یا پشت‌نویس‌های دوران گذشته، قابل استفاده نباشد.
تمام افرادی که درک قوی از پتانسیل فناوری‌های روبه رشد دارند و می‌دانند تکنولوژی چگونه جوامع آینده را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد، برای استفاده بهنگام و صحیح از این آرشیوهای مهم معنوی که میراث سرزمین مادری محسوب می‌شوند، دل نگرانند. چه بسا حتی افرادی که آگاهی کمتری در این زمینه دارند امروز به این نتیجه رسیده‌اند که قدرت تصویر و ایماژ همچنان به پیشرفت بی‌سابقه‌اش در آینده ادامه خواهد داد. فراموشی و تحریف، دو خطری است که باید در نظر گرفته شود تا با اهمیت دادن به تصاویر دقیق و مشخص شده با توضیحات کامل و به کارگیری صحیح در تاریخ جنگ تحمیلی و روایت صحیح، مانع از این دو رویداد ناگوار در عصر حاضر شد. ما در روزگاری هستیم که رویدادهای جمعی بسیاری با عناوین مختلف در آن برگزار شده اما تاکنون نشست هم‌اندیشی و هم‌افزایی با عنوان روایتگران تصویری هشت سال دفاع مقدس با حضور سربازان و خادمان واحدهای سمعی و بصری فعال دوران دفاع مقدس برگزار نشده است. مدیران فرهنگی با مشارکت هنرمندان و یادگاران دوران دفاع مقدس می‌توانند با بهره‌مندی از پژوهش تاریخی و غور در اسناد دفاع مقدس، اسناد مدونی را شناسایی و دسته‌بندی کرده و با اضافه کردن داده‌های تاریخی و همچنین ارجاع خاطرات به اسناد، مجموعه‌ای ارزشمند از پژوهش کامل و اثرگذار در حوزه تاریخ تصویری دفاع مقدس را تولید کنند تا گنجینه‌های ارزشمند تصویری بیانگر روایت واقعی از تاریخ ایران اسلامی، به محصولات چندرسانه‌ای تأثیرگذار با مقتضیات زمان حال و جذاب برای مخاطبان علاقه‌مند مبدل شوند.