صنعت هسته‌ای در خدمت پیشرفت و رفاه

بهروز کمالوندی
سخنگو و معاون امور بین‌الملل،حقوقی و مجلس  سازمان انرژی اتمی
روز ملی فناوری هسته‌ای 16 سال پس از نخستین دستیابی ایران به امکان غنی‌سازی اورانیوم در حالی گرامی‌داشته شد که جمهوری اسلامی ایران نه تنها بر چرخه سوخت هسته‌ای کاملاً مسلط شده است بلکه در دیگر حوزه‌های مربوط به فناوری هسته‌ای نیز پیشرفت‌های بسیاری انجام شده است.
اگر چه در سال‌های گذشته تمرکز تحولات و اخبار بر موضوع غنی‌سازی سوخت سبب القای این نگاه شده است که فناوری هسته‌ای منحصر به سانتریفیوژها است، باید گفت که این تنها بخش کوچکی از این صنعت و امکانی است که در اختیار کشور و مردم قرار می‌دهد. به طور کلی پیشرفت‌های فناوری هسته‌ای ایران را می‌توان در چهار حوزه کاربرد پرتوها، انرژی، تولید سوخت و تحقیق و توسعه دسته‌بندی کرد.
از این میان اگر چه در نمای نخست تولید رادیو داروها، استفاده از فناوری هسته‌ای در کشاورزی و صنعت نزدیک ترین و بی‌واسطه‌ترین کاربردهای این صنعت در زندگی روزمره مردم هستند؛ اما نمی‌توان از ضرورت بهره‌گیری از سوخت هسته‌ای برای تولید انرژی برق و تأثیر غیرقابل انکار آن عبور کرد.
ایجاد خط تولید کپسولی رادیو داروی ید 131 که در درمان انواع سرطان کاربرد دارد، استفاده از پرتوهای هسته‌ای برای استریل کردن، اصلاح بذر و مقاوم‌سازی بذر در مقابل کم‌آبی، استفاده از پرتو گاما برای فرآوری زهر زنبور عسل برای استفاده‌های پزشکی و نیز توسعه محصولات مرتبط با آب سنگین و دتره‌ها از جمله پیشرفت‌های انجام شده در این حوزه است. همچنان که در حوزه انرژی پیشرفت‌هایی همچون تولید نرم افزار سوخت گذاری نیروگاه اتمی بوشهر یا بهسازی سیستم ردیابی و قرائت برخط دریافت دوز اشعه کارکنان نیروگاه برای جلوگیری از بروز مسمومیت ناشی از دریافت دوز اضافی از جمله فهرست بلند بالای دستاوردهایی است که علی رغم تحریم‌ها و با تلاش نیروهای متخصص خودمان به دست آورده‌ایم. در حوزه سوخت و چرخه سوخت نیز پس از تسلط بر چرخه سوخت که از مرحله اکتشاف اورانیوم و تولیوم و... تا تبدیل مواد اولیه به کنستانتره و کیک زرد، غنی‌سازی، تولید سوخت و مدیریت پسماند سوخت می‌‌شود؛ توانسته‌ایم به توان تولید زیرکونیوم پایدار دست پیدا کنیم. ماده‌ای که علاوه بر تولید سوخت هسته‌ای در صنایع هواپیماسازی و خودروسازی کاربرد دارد و مصداق بارزی از این واقعیت است که طیف گسترده‌ای از صنایع کشور می‌‌توانند از سرریز دانشی که در صنعت هسته‌ای ایجاد می‌شود، بهره‌گیری کنند. همچنین باید به تولید صفحه سوخت سیلیساید که یک مرحله بعد از تولید اورانیوم فلزی است، تولید سوخت راکتور آب سنگین خنداب اراک و پرتودهی آن در راکتور تحقیقاتی تهران برای اطمینان از کیفیت و استانداردهای لازم و تولید هزار عدد سانتریفیوژ IR6 وتعداد معتنابهی سانتریفیوژهایIR2M و IR4 در فهرست پیشرفت‌های مربوط به حوزه سوخت اشاره کرد و در حوزه تحقیق و توسعه از توسعه تجهیزات اندازه‌گیری خلوص تلوریوم و دستیابی به امکان رمزنگاری کوانتومی تا فاصله 7 کیلومتر به عنوان دستاوردهای اخیر نام برد.
این میزان از تمرکز بر توسعه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای که می‌‌تواند به صرفه‌جویی ارزی صدها میلیون دلاری برای کشور منتهی شود و صنایع متعددی را از حاصل کار بهره‌مند سازد در حالی است که کشورهای غربی به مثل «کافر همه را به کیش خود پندارد» تمام توجه‌ها را بر هراس خود از افزایش غنی‌سازی در ایران و آن هم بر محور توهم تولید سلاح هسته‌ای متمرکز و تلاش کرده‌اند که با این بهانه ما را از دستیابی به چنین گستره‌ای از فناوری که اهمیتی کمتر از غنی‌سازی ندارد محروم کنند. فراموش نکنیم که تنها دتره‌های آب سنگین برای هر میلی گرم می‌‌تواند تا ده‌ها هزار دلار قیمت داشته باشد. آب سنگینی که بیش از ارزش اقتصادی به جهت کاربرد در رادیو داروها اهمیت دارد و در رویه ضد بشری مشمول تحریم قرار گرفته است.
ساخت نیروگاه ایرانی 360 مگاواتی دارخوین که در راستای اجرای تکلیف قانونی تولید 10 هزارمگاوات برق هسته‌ای برنامه‌ریزی شده است از دیگر اقدامات رو به جلویی است که در دستور کار قرار دارد.   
فراموش نکنیم که ایجاد نیروگاه‌های هسته‌ای امری فانتزی نیست بلکه بخشی لاینفک و ضروری از نیاز کشور است. زیرا پس از موج چند ساله‌ای که برای تبلیغ تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر ایجاد شد حالا کشورهای اروپایی خود به این واقعیت رسیده‌اند که گریزی از ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای نیست.