«بایدن» در باتلاق

گروه سیاسی/   تحولاتی که این روزها در مخالفت با احیای برجام در محافل سیاسی واشنگتن می‌‌گذرد، پاسخ روشن به این پرسش است که چرا به رغم تأکید مقام‌های اروپایی مبنی بر قریب‌الوقوع بودن توافق، مذاکرات وین با وقفه‌ای نامعلوم روبه‌رو شده است. وقفه‌ای که هر چند امریکا در ابتدا کوشید ایران را مقصر به وجود آمدن آن معرفی کند اما در ادامه از سکوت تروئیکای اروپایی و مواضع شفاف وزارت خارجه ایران که اعلام کرد پیشنهادات روی میز امریکا درباره موضوعات اختلافی مورد قبول همه طرف‌ها به جز امریکا قرار گرفته است، این واقعیت هویدا شد که دولتمردان امریکا باید تصمیم آخر را بگیرند. نگاهی به جنجال‌های داخلی صحنه سیاسی امریکا از یک سو نشان می‌‌دهد چرا دولت «جو بایدن» در تصمیم‌گیری و تعیین تکلیف مذاکرات وین تعلل می‌‌کند و از سوی دیگر بر درستی خواست ایران مبنی بر گرفتن ضمانت‌های لازم از واشنگتن صحه می‌‌گذارد.
 
موانع امریکایی احیای برجام
در روزهای اخیر و در سکوت خبری دولت امریکا نسبت به مذاکرات، شمار زیادی از سناتورهای امریکایی در مخالفت با توافق با ایران با دولتمردان این کشور نامه‌نگاری کرده و اعلام کرده‌اند به هیچ وجه از توافق هسته‌ای با ایران حمایت نخواهند کرد. اینها همان نمایندگانی بودند که در مانع‌تراشی برای اجرای تعهدات دولت امریکا در قبال ایران از هیچ اقدامی فروگذار نکرده بودند. قانونگذاران امریکایی در چند ماه گذشته به انحای مختلف از جمله نامه‌نگاری با نمایندگان دولت و تدوین طرح‌هایی برای نظرسنجی الزامی کنگره درخصوص مذاکرات وین، مخالفت خود را با احیای برجام علنی کرده‌اند. دعواهای داخلی تا جایی بالا گرفته که یک گروه حقوقی محافظه‌کار تهدید کرده که دولت بایدن را با شکایتی به منظور ممانعت از اجرای توافق هسته‌ای جدید با ایران تحت فشار قرار خواهد داد.
این نمایندگان مدعی شده‌اند که می‌‌توانند با شکایت قضایی، اجرای توافق را به تعویق بیندازند و دولت امریکا را مجبور کنند تا مفاد کامل توافق جدید را افشا کند. «اسکات پری» از اعضای کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان امریکا با اعلام اینکه تهدید طولانی شدن روند دادگاه به دولت هشدار می‌دهد تا قبل از ادامه کار فکر کند، ادعا کرد: «این اقدام احتمالاً هرگونه اقدام نهایی از سوی دولت بایدن را به تعویق می‌اندازد و در عین حال اعتماد به هرگونه توافق بالقوه‌ای را در طرف ایرانی کم می‌کند و در بهترین حالت، هر چیزی را که بدون پیروی از قانون بر سر آن توافق شده بود، باطل می‌کند». او همچنین گفت دولت «بایدن» تلاش کرده جزئیات توافق را از کنگره پنهان کند و باید تضمین کند که توافق قبل از نهایی شدن به کنگره برده می‌شود.
 
برجام را کله‌پا می‌کنیم!
به گزارش رویترز، در ادامه این تلاش‌های کارشکنانه علیه مذاکرات، کمیته مطالعات جمهوریخواهان که بزرگ‌ترین فراکسیون نمایندگان محافظه‌کار در مجلس نمایندگان امریکا به شمار می‌‌آید، در روزهای اخیر بر مخالفت خود با تلاش‌ها برای احیای برجام تأکید کرده است. کمیته مطالعات جمهوریخواهان توئیت «جیم بنکس»،‌ رئیس این کمیته را به فارسی ترجمه و در توئیتر منتشر کرد که در آن نوشته شده بود: «به نمایندگان مجلس جمهوری اسلامی تضمین می‌دهیم، وقتی ما جمهوریخواهان کنترل مجلس نمایندگان را به دست بگیریم برای کله‌پا کردن احیای برجام به دست بایدن و اعمال دوباره فشار حداکثری، هر چه در توان داریم به کار خواهیم بست.» این مخالفت‌ها در حالی مطرح می‌‌شود که انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره امریکا هفدهم آبان ماه پیش رو برگزار می‌شود و جمهوریخواهان امیدوارند بتوانند اکثریت را به دست بگیرند.
 
تکذیب یک خبر
در چنین شرایطی که ایران و سایر کشورهای 1+4 در انتظار بسر می‌‌برند تا امریکا به پیشنهادات اخیر ایران پاسخ دهد، مقام‌های دیپلماتیک این کشور اعلام کرده‌اند که هیچ پیشرفتی صورت نگرفته است تا از سوی این کشور اعلام شود. «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در این زمینه مدعی شد که «اکنون دو مسیر موازی با ایران در حال پیگیری است؛ یکی، همان‌طور که گفته‌ایم در چهارچوب وین برای بازگشت متقابل به اجرای کامل برجام است و دیگری در خصوص آزادی هر چهار شهروند امریکایی که در ایران نگه داشته می‌شوند.» او همچنین در حالی خبر آزادسازی احتمالی اموال بلوکه شده ایرانی را رد کرد که پیش‌تر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه کشورمان در نشست خبری اخیر با همتای عراقی خود درباره آزادسازی بخشی از دارایی‌های ایران گفته بود: «توافقی درخصوص آزادسازی مطالبات مالی ما با یکی از بانک‌های خارجی به وجود آمده و روز گذشته هیأتی از یکی از کشورها برای پیگیری مراحل اجرایی آن در تهران بود و مذاکراتی را با مقامات بانک مرکزی و مقامات اقتصادی وزارت خارجه ما به عمل آوردند و درباره زمان و چگونگی آزادسازی این مبالغ توافق اولیه‌ای را به انجام رساندیم.» رد این خبر از سوی سخنگوی وزارت خارجه امریکا زیر سایه جنجال داخلی این کشور ارزیابی می‌‌شود. جایی که امریکا حتی در تعیین تکلیف تفاهماتی که تا اینجا در وین صورت گرفته فرومانده و از سوی دیگر برای برداشتن کوچک‌ترین گام که از جمله می‌‌تواند آزادسازی اموال بلوکه شده ایرانی باشد، از خود تردید نشان داده است.
 
اهمیت تضمین
همه اینها کافی است تا معلوم شود چرا ایران در خلال مذاکرات وین به درستی بر لزوم دستیابی به یک ضمانت قابل اتکا اصرار ورزیده است. خصوصاً که دولت «بایدن» به طور رسمی اعلام کرده تنها قادر است اجرای تعهدات برجام را در دولت خود تضمین کند. سخنی به این معنا که دولتمردان امریکا هیچ چشم‌انداز روشنی نسبت به سرنوشت توافق در دولت‌های بعدی امریکا ندارند. برجام به عنوان یک موافقتنامه اجرایی در حالی میان ایران و کشورهای 1+5 به امضا رسید که انتظار می‌‌رفت، انضمام قطعنامه 2231 شورای امنیت به آن، ضمانت مؤثری برای اجرای تفاهمات به وجود آورد اما بعدها تصمیم یکجانبه دولت پیشین امریکا مبنی بر خروج از این توافق و ناکامی سایر کشورهای حاضر در آن سبب شد که امکان صادرات نفت ایران و دسترسی به درآمدهای حاصله و انتقال آن به داخل ایران با دشواری بسیاری روبه‌رو شود.
از این رو وجه مهم درخواست ایران برای گرفتن ضمانت لازم از واشنگتن به مزایای لغو تحریم‌ها بازمی‌‌گردد که بهره‌مندی از این مزایا منوط به اعتماد نهادها و مؤسساتی است که با ایران سر و کار دارند. تجربه ناکامی اروپایی‌ها در مواجهه با عهدشکنی امریکا نیز به‌خوبی نشان داد که چرا ایران تعهدات کلامی را قبول ندارد و به‌دنبال گرفتن انواع مختلفی از تضمین‌های سیاسی، اقتصادی و حقوقی از واشنگتن بوده است. آنچه برای کشورمان حائز اهمیت است، اینکه هزینه‌های بین‌المللی خروج احتمالی مجدد امریکا از برجام باید چنان افزایش یابد که دولت بعدی امریکا از هر جبهه و حزبی که باشد، به‌راحتی امکان خروج از این توافق را پیدا نکند یا در صورت خروج از برجام، متحمل هزینه‌ها و خساراتی شود که پرداخت آنها چندان آسان نباشد. در غیر این صورت می‌‌توان پیش‌بینی کرد که دولت بعدی امریکا به‌راحتی قادر به اتخاذ تصمیماتی باشد که در صورت خروج مجدد از توافق کوچک‌ترین هزینه‌ای را متوجه این کشور نکند. همین امر سبب شده که ایران به درستی اعلام کند که این مسئولیت رئیس‌جمهور امریکا است که جامعه بین‌الملل از جمله تمامی اعضای برجام را قانع کند که امضایش واقعاً معنایی دارد. این امر مستلزم تضمین‌های عینی است و هیچ‌کسی چیزی کمتر از این را نمی‌پذیرد.