بیکاری با چاشنی بیمه

عباسعلی گرایلی
کارشناس بازنشسته روابط کار
بیمه همیشه اهمیت خاصی برای عموم مردم خصوصاً قشر کارگر و زحمتکش جامعه از بعدهای مختلفی همچون بعد درمانی، بیمه بیکاری، از کارافتادگی و بازنشستگی و سایر حمایت‌های بیمه‌ای دارد. آنچه که امروز به آن می‌پردازیم بیمه بیکاری و نحوه دریافت آن به زبان بسیار ساده از سوی کارگرانی است که دارای قرارداد کار مکتوب و یا فاقد قرارداد هستند و با قطع همکاری ناخواسته از سوی کارفرمایانشان روبه‌رو می‌شوند.
بیمه بیکاری به موجب قانون به آن دسته از کارگران مشمول قانون کار تعلق خواهد گرفت که بدون میل و اراده شخصی و از سوی کارفرما قطع همکاری و یا تعدیل می‌شوند. اگر فرد بیمه‌شده به علت تغییرات ساختار اقتصادی کارگاه و بنا به تشخیص وزارتخانه مربوطه و تأیید شورای عالی کار، شغل خود را از دست دهد، «بیکار موقت» شناخته می‌شود و مشمول قانون بیمه بیکاری است. این قانون در مورد بیمه‌شدگانی که به خاطر حوادث غیرمترقبه مانند سیل، زلزله، جنگ و آتش‌سوزی شغل خود را از دست می‌دهند نیز صدق می‌کند. لازم به ذکر است که افراد بیمه شده‌ای که به‌دلیل بروز حوادث غیرمترقبه کار خود را از دست می‌دهند، برای دریافت بیمه بیکاری نیازی به داشتن سابقه پرداخت حق بیمه برای مدت زمان مشخص را ندارند. این افراد حتی اگر در اولین روز کاری خود نیز بر اثر چنین حوادثی بی‌کار شوند، در صورت داشتن سایر شرایط، واجد شرایط بیمه بیکاری خواهند بود.
کارگرانی که دارای قرارداد کار مکتوب هستند و یک سال یا بیشتر سابقه کار در همان کارگاه را دارند ظرف سی روز از تاریخ قطع همکاری می‌توانند براحتی با در دست داشتن مدارک هویتی لازم از جمله گواهی عدم نیاز ازسوی کارفرما و قرارداد کارمذکور و بدون تنظیم دادخواست علیه کارفرما و صرفاً با مراجعه به سامانه روابط کار، درخواست خود را به‌صورت غیرحضوری ثبت نمایند.
اما نکته حائزاهمیت برای آن دسته از کارگرانی است که قرارداد کار مکتوب ندارند. حال سؤالی که ایجاد می‌شود آن است که در صورت قطع همکاری ازسوی کارفرما، چگونه می‌توانند از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند شوند؟ این دسته از کارگران در ابتدا حداکثر ظرف همان سی روز از تاریخ قطع همکاری باید به سامانه روابط کار مراجعه و تنظیم دادخواست نموده و در صورت صدور رأی هیأت تشخیص و یا هیأت حل اختلاف در زمینه استحقاق وی به دریافت بیمه بیکاری متعاقباً با رأی موصوف و به همراه سایر مدارک لازم مجدداً از طریق سامانه روابط کار درخواست خود را به کمیته دو نفره بیمه بیکاری ارسال نمایند. طبق ماده 87 آیین دادرسی کار اثبات سابقه کار بر عهده کارگر است. اگر کارفرمایی کارکرد کارگر را تأیید نکند اثبات سابقه بر عهده کارگر است. یکی از مواردی که فرد می‌تواند ثابت کند در آن محیط مشغول کار بوده، فیش حقوقی یا واریزی حقوق از طریق کارفرما به حساب کارگر است که با دریافت پرینت حساب بانکی، مهر تأییدی بر اشتغال‌اش داشته باشد. ضمناً کارگران عزیز جهت ورود به سامانه روابط کار می‌بایست فقط یکبار به یکی از پیشخوان‌های دولت مراجعه و احراز هویت شوند.
ذکر دو نکته ضروریست؛ اول آنکه مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری با سابقه کار کارگر ارتباط مستقیم دارد. لذا کارگران عزیز بهتر است بعد از بیکارشدن چنانچه شرایط اشتغال مهیا است مشغول کار شوند و از مزیت دریافت مقرری بیمه بیکاری در سن بالاتر و با سابقه کار بیشتر بهره‌مند شوند. نکته دوم آن است که مدت دریافت بیمه بیکاری جزو سوابق بیمه‌ای در سازمان تأمین اجتماعی محسوب خواهد شد.
برای بسیاری از افراد این سؤال ایجاد می‌شود در چه صورت بیمه بیکاری قطع خواهد شد؟ بیمه بیکاری تنها در صورتی قطع می‌شود که فرد بیمه‌شده مجدداً مشغول به کار شود، بدون دلیل موجه از شرکت در دوره‌های کارآموزی و سوادآموزی خودداری کند، از قبول شغل تخصصی خود و شغل مشابهی که به او پیشنهاد شده، خودداری کند یا مشمول استفاده از مستمری بازنشستگی یا از کارافتادگی کلی شود، با دریافت دستمزد مدت بلاتکلیفی به کار اولیه‌اش برگردد، فوت کند و یا مدت‌زمان قانونی دریافت مستمری بیکاری بیمه‌شده به پایان برسد.
در پایان لازم به توضیح است، بیکارشدگانی که بر اساس مقررات قانون کار و رأی صادره از مراجع حل اختلاف به خاطرکوتاهی در انجام وظایف محوله‌شان یا نقض آیین‌نامه‌های انضباطی محل کار توسط کارفرما اخراج شده‌اند، مستحق دریافت بیمه بیکاری نخواهند بود.