والدین بخشنده، فرزندان بخشنده

آزاده سهرابی
روانشناس
بدون تردید والدین در آموزش مفاهیم اخلاقی به فرزندانشان نقش مهمی دارند. حال هر چه آن مفهوم انتزاعی‌تر باشد یا با ذات آدمی در تعارض بیشتری قرار بگیرد این نقش پر رنگ‌تر است. بخشنده بودن و عمل به بخشیدن، یکی از این مفاهیم اخلاقی است که به لحاظ گستردگی بازتابش در زندگی و همچنین منافات داشتنش با بخشی از ذات آدمی یاد دادنش سخت‌تر است.  این منافات داشتن با ذات آدمی البته دوپهلوست. از سویی انسان با فطرتی پاک و به سمت مفاهیم روشنایی و زندگی به دنیا می‌‌آید اما از سوی دیگر انسان خصوصاً در بدو تولد در جهانی خودمحور زندگی می‌‌کند که تمایلی به بخشیدن ندارد. در ادامه زندگی در فرایند اجتماعی شدن انسان یاد می‌‌گیرد که بخشیدن بخشی از پذیرفته شدن در اجتماع است اما باز هم برای سود خود چنین می‌‌کند. در حالی که وقتی از فضیلت بخشنده بودن که صحبت می‌‌کنیم چیزی فراتر از سود و زیان آدمی مطرح است. همینجاست که معنای این کلمه انتزاعی تر از چیزی است که بتوان حتی گستره خاصی  را برای این کلمه در نظر گرفت؛ از بخشیدن مال و اموال تا بخشیدن خطایی که دیگری انجام داده تا بخشیدن خود به واسطه اشتباهی که انجام داده‌ایم می‌‌تواند در این گستره باشد.این مفهوم که در تمام زندگی نقش ایفا می‌‌کند، در کودکی بسیار تربیت پذیر یا آسیب‌پذیر است و اینجاست که والدین نقش مهمی دارند چون در اکثر مواقع کودکان از والدین خود الگوبرداری می‌‌کنند و بیشتر آنچه یاد می‌‌گیرند از طریق یادگیری مشاهده‌ای است. یعنی کودکان به بزرگ‌ترها نگاه می‌‌کنند، اطلاعات رفتار آنها را به حافظه می‌‌سپارند، تکرار آن رفتار و فراوانی‌اش را در ذهن به یاد می‌‌سپارند و سپس یادگیری رخ می‌‌دهد. یعنی اگر کودکی در معرض بخشندگی بزرگترهایش قرار بگیرد و آنها را فردی بخشنده ببیند از آن الگو می‌‌گیرد اما حالا تا حدی مشخص شده است که بچه‌ها دارای استدلال‌های اخلاقی هم هستند. به این معنا که به جز این دیدن کودک باید این استدلال را هم داشته باشد که والدینش صادقانه می‌‌بخشند یا اینکه این بخشیدن حال آنها را خوب می‌‌کند و سودی برای والدین و حتی خود او دارد. این روش یادگیری به هر حال روشی غیرمستقیم است و هر چقدر والدین نزد کودک دارای قدرت بیشتری باشند این یادگیری نقش مهمی دارد.آلبرت بندورا روانشناسی است که در آزمایشی نشان داد که چطور کودکانی که در معرض مشاهده یک فیلم بودند که در آن بزرگسال به طور مکرر به یک عروسک بادی بزرگ ضربه می‌‌زند، سپس همان رفتار را با عروسک بادی انجام می‌‌دهند. در این آزمایش وقتی به عده دیگری از کودکان نشان داده شد که این رفتار پرخاشگرانه بزرگسالان در فیلم پیامدی منفی دارد دیگر تمایلی به تکرار آن نداشتند.اگر همین فرضیات را دنبال کنیم و شما بخواهید فرزندتان در آینده فردی بخشنده باشد، اگر شما فردی با محبت باشید، اگر کودک‌تان ببیند که برای بخشنده بودن‌تان احساس رضایتی درونی دارید یا تشویق می‌‌شوید، وقتی با اعتماد به نفس درباره آن عمل صحبت می‌‌کنید احتمال یادگیری آن را افزایش داده‌اید. اما شاید مهم‌ترین جایی که شما می‌‌توانید معنای عمیق بخشیدن را به فرزندانتان یاد بدهید جایی است که بتوانید خطای فرزندتان را ببخشید. بخشیدن فرزندتان به خاطر رفتار غلطش به معنای تأیید آن رفتار نیست بلکه بهترین عکس‌العمل این است که به او بگویید و نشان بدهید: من از رفتار تو ناراحت شدم و رفتار تو به من آسیب زد اما من تو را همچنان دوست دارم و به خاطر این تو را می‌‌بخشم. در واقع در این شکل رفتار کودک‌تان را به کلیت او تعمیم نداده‌اید. چه بسیار فرزندانی که هنوز هم در بزرگسالی از شکست وحشت دارند چون فکر می‌‌کنند شکست آنها را والدین‌شان نخواهند بخشید. پس بخشنده باشید تا آرامش فرزندانتان را تضمین کنید.