زنده بودن مقام‌های موسیقی

ندا سیجانی/ دومین جشنواره ملی موسیقی و آیین‌های اقوام ایرانی این روزها در شیراز و تالار حافظیه در حال اجرا است. مسعود صابری خواننده گروه موسیقی قشقایی که در این جشنواره همراه با گروه موسیقی «ائل آی» اجرای برنامه داشت در گفت‌و‌گو با «ایران» بیان داشت: «از 10 سالگی موسیقی را آغاز کردم و عمده فعالیتم در بخش آواز موسیقی قشقایی است، البته در کنار آن ساز ویولن و کمانچه هم می‌نوازم.»
سبک‌های موسیقی قشقایی
او درباره ویژگی موسیقی آوازی قشقایی افزود: «موسیقی ما به چهار سبک اجرا می‌شود؛ عاشیق‌ها، ساربانان، چنگی‌ها و موسیقی فاخر و مجلسی که این بخش بیشتر در دربار ایلخانان و خوانین اجرا می‌شده و برای اعیان و اشراف بوده که در برگیرنده مقام‌های اصیل موسیقی قشقایی است و تاریخی چند صد ساله دارد، مانند آهنگ صمصام، معصوم و... که نام آنها برگرفته از کسانی است که این آواز را به‌خوبی اجرا می‌کردند یا ابداع کننده این سبک از موسیقی بوده‌اند. موسیقی ساربانان نیز مربوط به بخش کارآهنگ‌ها بوده که بیشتر موسیقی کار است و ساربانان به خاطر حرفه‌ای که داشتند و شترچران بودند، برای جمع کردن شترهای خود از موسیقی استفاده می‌کردند که ساز اصلیشان نی بود و روایتگرحکایت‌های غمگین و اتفاقات واقعی بود که در بین ساربان رقم خورده بود.» این هنرمند در اجرای خود که در قالب این جشنواره بود قطعاتی از موسیقی عاشیق‌ها، مقام آوازی ایلخانی، بزداق، گرایلور و...و درکنار آن اجرای چند تصنیف مشترک بین قشقایی‌هایی فارس و آذربایجان را ارائه کرد.
او درباره حفظ این موسیقی بیان داشت: «این مقام‌های موسیقی همچنان خوانده و شنیده می‌شود و زنده است. البته پرده‌های این موسیقی مانند موسیقی دستگاهی ثابت نیست و متغیر است و براین اساس به علت شیوه زندگی عشایر و کوچ آنها از مناطق سردسیر به گرمسیر و مشقت‌های زندگی عشایر و حماسه‌هایی که در تاریخ زندگی آنها رخ داده، موجب شده نوع موسیقی که ارائه می‌کنند اغلب غمگین باشد. البته سبک موسیقی عاشیق‌ها متفاوت است و قدمتی حدوداً 200ساله دارد. گروه دیگر نوازنده‌های دوره گردی بودند که با ساز کمانچه و چگور، سنت‌های ایلیاتی را اجرا می‌کردند و دستمزد می‌گرفتند. اما به‌طور کلی قطعاتی که دربرگیرنده موسیقی قشقایی است شامل حکایت‌های عاشقانه محمود و نگار، غریب و صنم، داستان حماسی عاشقانه اوغلو- که در بین ترک‌های آذربایجان و ترک‌های عثمانی و قشقایی مرسوم است یا کرم و اصلی- بوده.»
او گستره موسیقی قشقایی را گسترده عنوان کرد و اشاره داشت: «حدود 500 سال قبل و در دوران صفویه مهاجرت به استان فارس صورت گرفته که بخشی از این قشقایی‌ها در استان‌های مرکزی مانند قم، اراک، ساوه و یا شاهسوند متمرکز هستند.»
حفظ موسیقی اقوام
مسعود صابری درباره حمایت جوانان از موسیقی قشقایی گفت: «این موسیقی تا دهه 80 تقریباً فعالیت داشت و به حیات خود ادامه می‌داد اما بعد از آن به مرور زمان کم رنگ و کم رنگ‌تر شد. در آن دوران استادان بزرگی چون حبیب خان گرگین‌پور و فرزندانشان که هریک از بزرگان موسیقی قشقایی بودند- فرهاد و فرود گرگین پور- که البته در موسیقی ایرانی هم نام آشنا هستند این موسیقی را زنده نگاه داشتند و بعد از فوت این نسل قدیمی، آرام آرام در حال نابودی بود و تحریف شد اما ما شاگردان این بزرگان وظیفه خود دانستیم این موسیقی را حفظ و صیانت کنیم و نگذاشتیم این موسیقی از بین برود و حدوداً 10 سالی است این موسیقی باردیگر احیا شده و در حال رشد و ارتقا است.»
او در پایان برگزاری چنین جشنواره‌هایی را در معرفی موسیقی اقوام ایران بسیار تأثیرگذار دانست و افزود: «بی‌شک برگزاری چنین جشنواره‌هایی است که موسیقی محلی و موسیقی فولک مرسوم نقاط ایران را زنده نگاه می‌دارد و اگر این جشنواره‌ها و ارزش دهی‌ها نباشد قطعاً از بین خواهد رفت، چرا که نگاه سلیقه‌ای به این نوع موسیقی وجود دارد اما جشنواره‌ها از این نگاه سلیقه‌ای مراقبت می‌کنند.»