در سینهام هزار خراسان نهفته است
چرا تأسیس متقابل کنسولگری ایران و تاجیکستان در خُجند و مشهد ضرورت دارد؟
علی امینی
کارشناس ارشد مطالعات غرب آسیا
فرهنگ ایران، این سرای امید و به طور خاص زبان فارسی، قرنها و قرنها است که از بازارهای قدیمی استانبول تا کاخ فعلی رئیسجمهوری هند نمایان است. دشمنان کوشیدهاند که پیوند فرهنگی دوستداران فرهنگ ایران را با تحمیل تغییر زبان مشترک فرهنگی یا رسمالخط آن با این تمدن زنده و کهن، قطع کنند. دوستان هم کوشیدهاند مشعل میراث عظیم مشترک این منطقه را در تندبادهای تهاجم فرهنگی روشن بدارند. تاریخ مشترک، اساطیر مشترک، آداب و رسوم مشترک، غذاهای مشترک و حتی ارزشهای شرقی مشترک باعث ایجاد «هویت مشترک شرقی» در این اقلیم فرهنگی شده است. این ریشههای تاریخی میتواند و میبایست در میان ملل این منطقه وحدتبخش باشد. یکی از مهمترین مناطقی که هنوز عاشقان فرهنگ و ادب فارسی در آن برای این «میراث مشترک فرهنگی» مبارزه میکنند، خوارزم باستان و تاجیکستان امروز است. این «میراث مشترک فرهنگی» فراتر از مرزهای سیاسی متعلق به همه عاشقان و وارثان آن است. اخیراً آواز هنرمند تاجیکی، دولتمند خلف برای امام رضا که «شاه خراسانیم، رستم دستانیم، دست مرا رد مکن، بر در شاه آمدم» در فضای مجازی ایران همرسانی و جاودان شده است که نشانی از واکنش مثبت مردم ایران و نسل جوانش به این پیوند فرهنگی است. آواز زلال هنرمند تاجیک، پرتوی کوچکی از عشق مردم تاجیکستان به فرهنگ ایران و امام رضا و مشهد است. تاجیکستان کشوری است که مفتخر است مؤسس آن امیراسماعیل سامانی، پادشاه مسلمان و فرهنگدوست ایرانی است؛ نماد پایتخت این کشور در شهر دوشنبه، مجسمه این شخصیت مشترک تاجیکی و ایرانی است.در حقیقت، پیوندهای عمیق فرهنگی خراسان با خوارزم به دنیای مدرن امروز نیز رسیده است. تنها پرواز مستقیم به تاجیکستان از مشهد میرود که نمادی از نزدیکی فرهنگی خراسان به تاجیکستان و نشانی از تعداد بالای زائران تاجیک به مشهد، دومین شهر ایران است.
از سوی دیگر، خجند دومین شهر تاجیکستان و مرکز استان «سغد» است که نمادهای فرهنگی زیادی از ایران در خود دارد. برخی معتقدند خجند شکل تغییریافته «خورجند» به معنی شهر خورشید است. (خراسان هم از خورآسان به معنای جایی که خورشید در آن آسان دیده میشود آمده است.) در زمان کوروش هخامنشی، خُجند یکی از شانزده مملکت امپراطوری بزرگ ایران با نام «سغد» بوده که نامش در کتیبههای باستان مثل نقش برجسته بیستون آمده است. در دوران اسلامی نیز این شهر یکی از مراکز مهم علمی بوده و هنوز هم دارای دانشگاهها و مدارس اسلامی فراوانی است. همچنین این شهر تاریخی که در کنار جاده ابریشم واقع شده بوده هنوز نقش مهم اقتصادی خود را بهعنوان یکی از کانونهای خوش آبوهوا برای گردشگری و جذب سرمایهگذاران خارجی حفظ کرده است. موزه تاریخ باستان سغد خصوصاً در تالار امپراطوری هخامنشیان گنجینهای از تاریخ ایران است؛ مجسمه تیمور ملک، قهرمان ملی تاجیکستان که از ایران در مقابل هجوم مغول دفاع کرد در ابتدای باستانیترین موزه تاجیکستان است. شیخ کمال خجندی عارف و شاعر پارسیگویی است که در این شهر متولد شد و بعداً به تبریز آمد و امروز آرامگاهش در تبریز است. حدود هفت سال پیش گروهی از اهالی فرهنگ تاجیکستان به همراهی عبدالرحمن قادری، استاندار وقت سغد به ایران سفر کردند و به تبریز رفتند و مشتی از خاک مزار این عارف پارسیگوی را برداشتند و به آرامگاه نمادینش در خجند بردند که نشان دیگری از یک پیکر فرهنگی بودن خجند و خراسان است.
اکنون در آستانه سفر امام علی رحمان به ایران هستیم که (اولین سفر رسمی یک ریاستجمهور به ایران در دولت جدید.) برای پاسداشت فرهنگ ایران اسلامی، سهولت کارهای زائرین تاجیکی امام رضا -که سلام بیکران براو باد- و برای تسهیل سفرهای فرهنگی ایرانیان به خجند، وزارت امور خارجه میتواند در اقدامی مؤثر ذیل گفتمان «سیاست همسایگی» امکان بازگشایی متقابل کنسولگری تاجیکستان در مشهد و متقابلاً کنسولگری ایران در خجند را فراهم کند. این اقدام با استقبال دولت و مردم تاجیکستان که عاشق فرهنگ ایران و زیارت امام رضا هستند روبهرو خواهد شد و اهالی فرهنگ ایران و مسافران ایرانی به خجند را هم خرسند خواهد کرد. بازگشایی کنسولگریها در دومین شهرهای دو کشور که هر دو پایتختهای فرهنگی خراسان و خوارزم هستند، میتواند مژدهای باشد از گسترش فرهنگ ایرانی. چه بسا روزی مرزهای فرهنگی آنچنان مهم شوند که لغو روادید هم در میان کشورهای حوزه نوروز صورت بگیرد و شاهد اتحادیه فرهنگی بین این کشورها باشیم. تلاشهای مکرر برای فارسیزدایی و نابودی فرهنگ مشترک مردم منطقه از جغرافیای خوارزم هنوز میتواند با اقدامات هوشمند فرهنگی کمثمر شود. افتتاح کنسولگریها میتواند توسط اساتید محبوب و ممتاز فرهنگی زبان فارسی در دو کشور صورت بگیرد؛ استاد مهمانبختی در مشهد و استاد شفیعیکدکنی در خُجند.
ارسال دیدگاه
- ضمن تشکر از بیان دیدگاه خود به اطلاع شما رسانده می شود که دیدگاه شما پس از تایید نویسنده این مطلب منتشر خواهد شد.
- دیدگاه ها ویرایش نمی شوند.
- از ایمیل شما فقط جهت تشخیص هویت استفاده خواهد شد.
- دیدگاه های تبلیغاتی ، اسپم و مغایر عرف تایید نمی شوند.
ویژه نامه