معدنکاری این بار به جان آثار تاریخی و طبیعی ارسنجان افتاد

زهره توکلی
خبرنگار
شهر تاریخی ارسنجان با قدمت 3هزار و 500 سال از معدنکاری در امان نمانده و معدنکاری در طبیعت و محدوده آثار تاریخی آن، این شهر را با خطر تخریب روبه رو کرده است.
ارسنجان یا ارسنگان از شهرهای استان فارس است که تا شیراز حدود 141 کیلومتر فاصله دارد. با توجه به قدمت تاریخی بسیار آن، در این شهر جاذبه‌های تاریخی زیادی نظیر ایوان قدمگاه یا مقبره چاشتخوار، مسجد جامع ارسنجان، مدرسه سعدیه مربوط به دوره صفوی، غار ضحاک و تل 2هزار و 500 ساله وجود دارد.
البته در این شهر تاریخی، جنگل‌های سرسبز بناب با پوشش گیاهی مانند آویشن برگ پهن و برگ نازک، قارچ کوهی، پیازوک، نعناع وحشی، گل یخ و درختانی همچون انجیر کوهی، چشمه‌های ارتفاعات دال نشین، باغ‌ها و جاذبه‌های بسیار دیگری وجود دارد که از اهمیت زیادی برخوردار هستند اما صنعت و معدن بدون توجه به آثار تاریخی و طبیعی بسیار به این شهر نیز رخنه کرده و این شهر را در معرض آسیب قرار داده است.
سیاوش آریا، فعال میراث فرهنگی در استان فارس درباره این اتفاق به «ایران» گفت: آثار تاریخی و فرهنگی و طبیعی روستاهای کمر زرد، بکهدان و قلاتخوار شهر ارسنجان زیر تیغ معدنکاران در حال نابودی قرار گرفته است و زور میراث فرهنگی به معدنکاران نمی‌رسد.
وی افزود: گورهای سنگ چین که مربوط به اواخر دوره اشکانی به بعد است و به «خرفتخانه» کوه کمر زرد معروف هستند در جنوب روستای بکهدان و کمر زرد قرار دارند. البته در این محدوده آثار دیگری هم از دوره ابزار سنگی به بعد وجود دارد که همگی در خطر نابودی قرار گرفته‌اند.
آریا با بیان اینکه در سال ۱۳۹۶ یکی از مدیران میراث فرهنگی مجوز دو معدن را در این محدوده می‌دهد که آثار ثبتی و ملی آن نیز موجود است، اضافه کرد: با وجود اعطای مجوز، با پیگیری کارشناسان میراث فرهنگی و مسئولان، از معدنکاری در این محدوده جلوگیری می‌شود اما از امسال معدنکاران بار دیگر اقدام به کار کرده‌اند. همچنین با واگذاری معدن نعمت آباد که بر فراز و در اطراف آن، آثار باستانی نظیر سد قوسی هخامنشی، گورهای سنگ چین و تپه قلات جلودر قرار دارد، شرایط را برای نابودی یا آسیب به این آثار ملی ایجاد کرده است.
وی افزود: علاوه‌بر اینها، آثار طبیعی و درختان کهنسال و کمیاب و گیاهان دارویی منطقه با آغاز به کار معدن همگی در حال نابودی هستند.
این فعال میراث فرهنگی استان فارس اظهار داشت: این اتفاق پیش‌آمده را به مسئولان یگان حفاظت میراث فرهنگی استان اطلاع دادم و خواستار پیگیری آن شدم. همچنین با مسئول میراث فرهنگی ارسنجان، موضوع و حساسیت کار را توضیح داده‌ام که ایشان با تأیید آغاز به کار معدنکاران و آسیب‌های وارده، خواستار همکاری و همیاری دیگر نهادها شده است.
وی ادامه داد: البته گفته شده که از ادامه کار یکی از معدن‌ها پیشگیری شده است اما همچنان آثار تاریخی و طبیعی و ملی در خطر نابودی قرار دارند و نیاز است که دیگر نهادها و ارگان‌ها و نیز دلسوزان میراث فرهنگی پای کار بیایند تا از ادامه تخریب و آسیب به آثار تاریخی و یادگارهای میراث فرهنگی پیشگیری و معدنکاری در این محدوده تعطیل شود.
عبدالرسول روستایی، مسئول اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی شهرستان ارسنجان نیز در این خصوص به «ایران» گفت: متأسفانه مجوز فعالیت معدن در محدوده آثار طبیعی و تاریخی شهر ارسنجان در سال 96 از کارشناس وقت اداره میراث فرهنگی این شهر اخذ شده که هم اکنون نیز این فرد بازنشسته شده است. مالک معدن تا سال گذشته به‌دنبال ثبت معدن بود که پس از فرایند ثبت، از سال گذشته فعالیت معدنکاری را در این منطقه آغاز کرد.
وی افزود: بررسی‌های ما نشان داده در منطقه‌ای که قرار است معدنکاری انجام شود دو اثر تاریخی وجود دارد لذا از فعالیت آنها در این منطقه جلوگیری شد.
این مسئول ادامه داد: یکی از این آثار تاریخی در مرکز گورهای تاریخی این شهر قرار گرفته که انجام فعالیت در این منطقه از سوی میراث فرهنگی استان حذف شده است و در مورد دوم نیز دستور به عقب نشینی یک هکتاری داده‌اند ولی بار دیگر با اعتراض مالک معدن به‌دلیل داشتن مجوز، روبه رو شد. حتی از سوی صنعت و معدن نیز کارشناس به این منطقه ارسال شد و متوجه شدند که در این منطقه آثار تاریخی وجود دارد که در این خصوص صورتجلسه‌هایی انجام شده است ولی به طور قطع هنوز معدنکاری در این منطقه دوم، حذف نشده و فقط محدوده 6 هکتاری فعالیت آنها به 5 هکتار کاهش یافته است.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا عقب نشینی یک هکتاری فعالیت معدنکاران از این منطقه می‌تواند از آسیب به آثار تاریخی این منطقه جلوگیری کند، گفت: متأسفانه با وجود این عقب نشینی، آثار تاریخی این شهر باز هم در معرض آسیب خواهند بود چون سرمایه‌گذاری درخصوص معدن معمولاً به 5هکتار محدود نمی‌شود و به طور قطع اگر معدنکاری در این منطقه رونق گیرد و سنگ‌های معدنی مرغوب باشند، در صدد توسعه محدوده فعالیت خود تا 30 یا 40 هکتار نیز بر می‌آیند.
روستایی تصریح کرد: معدنکاری موجب می‌شود که گورهای تاریخی که به خرفتخانه کوه کمر زرد معروف است و در محدوده روستای کمر زرد قرار دارد مورد تخریب قرار ‌گیرد.
وی اظهار داشت: در حال حاضر مالکان زمین‌های کشاورزی که در محدوده این منطقه قرار دارند به این اتفاق اعتراض کرده‌اند و از طریق سازمان جهاد کشاورزی پیگیر این موضوع هستند چون حریم زمین‌های کشاورزی این منطقه نیز رعایت نشده است.
روستایی درباره اقدامات سایر نهادها برای اعتراض به معدنکاری دراین منطقه گفت: سازمان محیط‌ زیست عنوان کرده که این منطقه در محدوده چهارگانه ما قرار ندارد و از سویی منابع طبیعی نیز گفته‌اند که این منطقه پوشش گیاهی ندارد.
وی در خصوص چگونگی اعطای مجوز در سال 96 گفت: در آن زمان، در این اداره مسئولیت و حضور نداشتم لذا مشخص نیست کارشناس وقت میراث فرهنگی، فریب دریافت چه منفعتی را در قبال این مجوز خورده است. اگر مالک معدن برای ادامه فعالیت از میراث فرهنگی شکایت کند به طور قطع این شکایت، کارشناس مربوطه را نیز زیر سؤال می‌برد.
روستایی گفت: پیش از این نیز موردی شکایت داشتیم که در محدوده پاسارگاد مجوزغیرقانونی داده شده بود که منجر به اخراج کارشناس میراث فرهنگی شد.