افق‌ها و روندهای سیاسی پیش روی لبنان

شیوا حسنی
پژوهشگر
رسانه‌های صهیونیستی همواره تحولات سیاسی، امنیتی و اقتصادی لبنان را رصد کرده و معمولاً اطلاعات و تحلیل‌های خود را از وضعیت لبنان در اختیار دولتمردان یهود قرار می‌دهند. انتخابات 15 مه لبنان هم از موضوع مستثنی نیست. اندیشکده‌های صهیونیستی قبل از انتخابات، تحولات لبنان را رصد کرده و تحلیل‌های مختلفی از آرایش انتخاباتی لبنان بخصوص دو جریان 8 مارس و 14 مارس را ارائه داده‌اند. بعد از انتخابات هم که نتایج ضد و نقیضی از اکثریت انتخابات لبنان بازنمایی می‌شد، اندیشکده آلما به‌صورت دقیق وضعیت آرایش سیاسی انتخابات لبنان و تعداد کرسی‌های دو جریان 14 مارس و 8 مارس را بررسی کرده و برخلاف همه با وجود اینکه متحد حزب‌الله و جنبش امل یعنی جریان ملی آزاد به رهبری جبران باسیل، بخشی از کرسی‌های خود را از دست داده، اما این اندیشکده اعتراف می‌کند که حزب‌الله و جریان مقاومت در لبنان هنوز برتری خود را حفظ کرده است.

نتایج کلیدی و توصیف روندها
میزان مشارکت در انتخابات لبنان تنها حدود 41 درصد بود. در مقایسه با 50 درصد در انتخابات قبلی 2018 و حدود 55 درصد در انتخابات قبل از آن است. با نظارت معمول بر رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، به نظر می‌رسد که انتخابات با بسیاری از حوادث خشونت‌آمیز، بی‌نظمی در صندوق‌های رأی، اتهامات جعل، تهدید و انحراف به پایان رسیده است.
پارلمان لبنان 128 کرسی دارد. این تقسیم‌بندی براساس قرارداد طائف (1989) است که به جنگ داخلی در لبنان (1975-1990) پایان داد و به نمایندگی مساوی مسیحیان و مسلمانان در پارلمان منجر شد. تقسیم‌بندی به شرح زیر است: 64 کرسی برای مسیحیان در نظر گرفته شده است (34 برای مارونی‌ها، 14 ارتدوکس یونانی، 8 کاتولیک یونانی، 5 ارمنی ارتدوکس، 1 کاتولیک ارمنی، 1 پروتستان و 1 اقلیت ؛ جوامع کوچک مسیحی). 64 کرسی برای مسلمانان و دروزی‌ها (27 شیعه، 27 سنی، 8 دروزی، 2 علوی).
دو جریان شیعی (حزب‌الله و جنبش امل) براساس تعداد دقیق کرسی‌ها (13 برای حزب‌الله و 15 برای امل) را به دست آوردند. در مورد الگوی رأی‌گیری پایگاه شیعه، تغییری نمی‌بینیم. اپوزیسیون شیعه، جدای از جناح‌های حزب‌الله و امل، نتوانستند دستاوردی کسب کنند. با وجود این، متحد حزب‌الله از نظر بلوک پارلمانی یعنی جریان ملی آزاد که با 10 کرسی کاهش همراه بود عملاً ائتلاف اکثریت خود را در پارلمان از دست داد.(سیدحسن نصر‌الله در سخنرانی خود بعد از نتایج انتخابات لبنان عنوان کرد در این انتخابات اکثریتی وجود ندارد.) نکته دیگر از دست دادن حمایت دروزی‌ها با شکست طلال ارسلان و ویام وهاب، متحدان حزب‌الله و به جای آنها، حزب ولید جنبلاط حزب سوسیالیست مترقی 9 کرسی به دست آورد. ائتلاف حزب‌الله (اردوگاه 8 مارس) در پارلمان اساساً به 63 کرسی کاهش یافته است (افت 11 کرسی نسبت به مجلس قبلی).
 سمیر جعجع موفق شد حزب خود «نیروهای لبنان» را رهبری کند تا 18 کرسی در پارلمان به دست آورد و به بزرگترین حزب مسیحی در پارلمان تبدیل شود، جریان ملی آزاد دومین حزب بزرگ مسیحی 17 کرسی به دست آورد. حزب الکتائب (فالانژها) که مخالف حزب‌الله محسوب می‌شود، پنج کرسی (از سه کرسی) به دست آورد، در حالی که حزب سلیمان فرنجیه، متحد حزب‌الله، از پنج کرسی تنها دو کرسی به دست آورد.
مشخصه انتخابات کنونی تشکیل احزاب مستقل غیرفرقه‌ای بود که چندین فرد مذهبی مختلف را ترکیب می‌کردند و مبتنی بر تجربه و دانش حرفه‌ای و عمومی هستند مانند «جنبش جامعه مدنی» که 15 کرسی به دست آورد. همچنین 11 کاندیدای مستقل غیروابسته به احزاب سنتی موفق به انتخاب شدند. آنها کرسی‌هایی را به قیمت شکست احزاب سابق به دست آوردند.
آیا نتایج بر ثبات نظام سیاسی لبنان تأثیر مثبت خواهد داشت؟
هنوز مدتی طول خواهد کشید تا تصویر سیاسی لبنان تثبیت شود. انشعاب بزرگ در احزاب، اتحادیه‌ها، نامزدهای منتخب که اعلام کرده‌اند به این یا آن اردوگاه ملحق شده‌اند و تغییرات دیگر تا زمانی که بلوک‌ها تثبیت شوند بر وضعیت تأثیر خواهد گذاشت. وضعیت جدید ممکن است اختلافات را تشدید کند و باعث بن‌بست سیاسی طولانی مدت شود.
آیا درخواست سعد حریری مبنی بر تحریم انتخابات معنایی داشت و آیا توانست بر اهل سنت تأثیر بگذارد؟
با وجود فراخوان برای تحریم انتخابات، اردوگاه اهل سنت در این انتخابات شرکت کردند و به نامزدهای مستقلی که متحد حزب‌الله نبودند رأی دادند. با این حال، سعد حریری از این وضعیت سوء‌استفاده نکرد و برای یک کاندیدای توافق شده غالب و قوی برای اتحاد با سمیر جعجع تلاش نکرد تا بتوانند با هم به تغییر واقعی منجر شوند.
انتخاب رئیس مجلس چه تأثیری دارد؟
سمیر جعجع و اشرف ریفی (رئیس سابق سازمان امنیت کل که موفق به کسب دو کرسی شد) به صراحت اعلام کردند که برای یک دوره دیگر از نامزدی نبیه بری (رئیس فعلی مجلس و رئیس جنبش امل) حمایت نخواهند کرد. به‌عنوان رئیس مجلس این یک تهدید بی‌معنی است زیرا نامزد باید شیعه باشد. بنابراین رئیس مجلس از میان نمایندگان حزب‌الله و امل انتخاب خواهد شد. یکی از نامزدهای احتمالی برای جایگزینی نبیه بری، محمد رعد، رئیس فراکسیون «وفاداری به بلوک مقاومت» حزب‌الله در پارلمان است که بیشترین آرا را در میان نامزدهای حزب‌الله به دست آورد. با این حال، جنبش امل براحتی از سمت ریاست مجلس از درون صفوف خود دست نخواهد کشید.
نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان چه تأثیری بر انتخاب نخست‌وزیر و رئیس جمهور دارد؟
تا زمانی که نخست‌وزیری که باید از درون جامعه سنی باشد، برای تشکیل دولت جدید انتخاب نشود، دولت فعلی به رهبری میقاتی به‌عنوان یک دولت انتقالی عمل می‌کند. در این مرحله به نظر می‌رسد که موضوع هویت نخست‌وزیر جدید همچنان باز است. پست ریاست جمهوری لبنان در 31 اکتبر 2022 خالی خواهد شد. سه نامزد خود را برای ریاست جمهوری مناسب می‌دانند: سمیر جعجع، جبران باسیل و سلیمان فرنجیه. اما آیا فرمانده کنونی جوزف عون، در نهایت انتخاب خواهد شد؟ یا شاید جان قهوجی، فرمانده سابق ارتش، به‌عنوان یک کاندیدای پیش فرض برای جلوگیری از انحلال نظام سیاسی «چتر نجات» شود.
حزب‌الله اینجاست که بماند و یک بازیگر بزرگ است.نمایش دادن واقعیت به گونه‌ای که ادعا می‌شود حزب‌الله شکست خورده است، یک تصور غلط و نادرست است. حزب‌الله این قدرت را خواهد داشت که بر همه موضوعات فوق الذکر تأثیر بگذارد. در هر سناریویی نمی‌توان و نباید حزب‌الله را به‌عنوان یک بازیگر اصلی سیاسی در لبنان نادیده گرفت. همه بازیگران سیاسی، از جمله خود جعجع، می‌دانند که نیاز به گفت‌و‌گو با حزب‌الله وجود دارد. حزب‌الله اینجاست که بماند و علنی یا مخفیانه در سطح تصمیم‌گیری سیاسی باقی بماند.
باید این را گفت که عرصه سیاسی موضوع اصلی حزب‌الله لبنان نیست. زیرساخت‌های نظامی زیر نظر شورای جهاد و زیرساخت‌های غیرنظامی که زیر نظر شورای اجرایی کار می‌کنند، اصلی‌ترین موضوعات مهم حزب‌الله هستند. آنها تحت تأثیر انتخابات نیستند. «جامعه مقاومت» (پایگاه شیعیان) به حمایت از حزب‌الله ادامه خواهد داد.
 سخن پایانی
یکی از اشتباه‌های اساسی در بازنمایی رسانه‌ای تحولات کشورهای محور مقاومت، قرار گرفتن در دامان تحلیل‌های غلط و نادرست و همچنین نبود شناخت جامعه این کشورهاست. برای مثال اگر کسی بخوبی جامعه سیاسی و طایفه‌ای لبنان را بشناسد می‌داند که حزب‌الله و امل کرسی‌های خود را در پارلمان لبنان خواهند داشت. در سویی دیگر اهل سنت و مسیحیان هم به شیوه‌ای دیگر در نظام طایفه ایفای نقش می‌کنند.
براین اساس تقریباً ساختار سیاسی لبنان برنده یا بازنده ندارد، هرچند در داخل پارلمان اکثریت و اقلیت تشکیل می‌شود، اما همان اقلیت قدرت اساسی در نظام سیاسی لبنان دارد. در این انتخابات هم که در 15 مه برگزار شد، وضعیت به همین روال است. حزب‌الله و جنبش امل کرسی‌های خود را حفظ کرده اند و این انتخابات تأثیری در قدرت مقاومت در لبنان نخواهد داشت.