وحشت از وحشت‌زدگی

آزاده سهرابی
روانشناس
انسانی نیست که در طول زندگی ترس را تجربه نکرده باشد. در واقع احساس نکردن ترس خودش نشانه یک بیماری جدی سیستم اعصاب می‌تواند باشد. حتی به درجات خفیفی بسیاری از انسان‌ها از برخی چیزها بیشتر می‌ترسند. مثلاً ارتفاع، حوادث غیرقابل پیش‌بینی، تصادف، خون، بیماری و... اما این ترس زندگی افراد را مختل نمی‌کند. ممکن است کسی بارها و بارها هم در موقعیت رفتن به دندانپزشکی قرار بگیرد و حتی کمی قبلش از پروسه آن بترسد اما این مانع درمانش نمی‌شود. ممکن است حتی کسانی باشند که خیلی برای‌شان قرار گرفتن در فضاهای تنگ و تاریک خوشایند نباشد اما سوار آسانسور هم می‌شوند، در فضای بسته قرار می‌گیرند و.... اما در مقابل افرادی هستند که ترس افراطی نسبت به یک یا دو موقعیت یا شیء خاص دارند به‌گونه‌ای که اجتناب از آن برای‌شان دردسرساز است. مثلاً ترس از دندانپزشکی به‌قدری است که فرد از درمان اجتناب می‌کند، ترس از فضای بسته باعث می‌شود اصلاً سوار آسانسور نشود، ترس از ارتفاع به قدری زیاد است که فرد از هر موقعیت که ارتفاع دارد دچار وحشت بسیار زیاد می‌شود. به این حالت فوبیا می‌گویند. یکی از انواع فوبیا اگورافوبیاست. افرادی که دچار این فوبی اختصاصی هستند معمولاً خارج از محیط امن که معمولاً خانه است دچار ترس و وحشت شدید می‌شوند. روبه‌رو شدن با غریبه‌ها برای‌شان ترسناک است. در خارج از محیط امن ممکن است به ترس دچار شود مثلاً در فضای اتوبوس، در صف‌های طویل این احساس اضطراب شدید را تجربه کنند و نگرانی آنها این باشد که در این موقعیت‌ها دچار حملات وحشت‌زدگی شوند و کسی نباشد به آنها کمکی کند. در واقع نوعی درماندگی را در فضاهای عمومی تجربه می‌کنند. بسیاری از این افراد کسانی هستند که دچار حملات وحشت‌زدگی شده‌اند و حالا ترس از این دارند که در فضایی غیرآشنا دچار این حملات شوند و نتوانند خود را نجات دهند. عده‌ای هم اولین بار در چنین فضاهایی دچار پانیک شده‌اند و حالا سراغ اجتناب رفته‌اند. اگر در خودتان و اطرافیان‌تان چنین اختلالی را می‌بینید خبر خوب این است که این اختلال درمان‌های زیادی دارد از دارو درمانی تا روش‌های روان‌درمانی که عموماً در حوزه رفتارگرایی تعریف می‌شود و می‌تواند فرد را از رنج این اختلال رها کند.
ساعت گرگ به وقت ترس وحشتناک
اما در عالم سینما سازندگان بسیاری از فیلم‌های دلهره‌آور از آگورافوبیا استفاده کرده‌اند و می‌کنند. شاید بیشتر در فیلم‌های ترسناک از آن استفاده شود. فیلم ساعت گرگ به کارگردانی آلیستر بنکس گریفین اما فیلمی است که شخصیت اصلی‌اش اساساً دچار این اختلال است و در تمام دو ساعت فیلم چالش‌های شخصیتی که مبتلا به آگورافوبیا هست را می‌توانید احساس کنید. ترس‌هایی که جون در این فیلم تجربه می‌کند بسیار باورپذیر است و مخاطب از دقایقی به بعد می‌داند او چه درماندگی عمیقی را تجربه می‌کند. این شخصیت نویسنده جوانی است که به اختلال آگورافوبیا دچار است. او در آپارتمانی در برانکس جنوبی به‌تنهایی زندگی می‌کند و حالا اوضاع بیرون از خانه بهم ریخته است و او در خلوت و تنهایی خانه می‌ماند که باید چه کند؟ باید بتواند از ترس‌هایش فرار کند؟ آن بیرون از همیشه برایش ترسناک‌تر به نظر می‌رسد.
به نظر می‌رسد آگورافوبیا و موقعیتی که نویسنده در این فیلم پیش پای شخصیت می‌گذارد یک آشوب درون روانی را بیش از خود اختلال آگورافوبیا ایجاد می‌کند. انگار بیرون از خانه هم به اندازه درون این شخصیت آشفته شده باشد. این فیلم نمونه خوبی برای فهمیدن دردهای کسی است که از این اختلال رنج می‌برد.