«ماسوله» در یک قدمی ثبت جهانی

آوین صفایی
خبرنگار
شهر تاریخی «ماسوله» بواسطه تاریخچه و معماری بی‌نظیر خود در سال ۸۶(2007) در فهرست موقت ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت؛ اما با گذشت نزدیک به16 سال هنوز ثبت جهانی این نگین تاریخی با قدمتی هزار ساله، محقق نشده است. سرپرست پایگاه ملی پژوهشی میراث فرهنگی ماسوله به «ایران» می‌گوید: سال گذشته نام ماسوله به‌عنوان تک اثر برگزیده به یونسکو معرفی شده و احتمالاً تا یک سال آینده و پس از ارزیابی‌های یونسکو، تکلیف ثبت جهانی نگین ارزشمند خطه گیلان مشخص خواهد شد.
«محمد سنایی» سرپرست پایگاه ملی پژوهشی میراث فرهنگی ماسوله به «ایران» می‌گوید: نام ماسوله از سال 1386 در فهرست موقت سازمان یونسکو ثبت شده و طی 16 سال اخیر، کارهای تدوین و ارسال پرونده برای ثبت جهانی پیگیری شده است. البته صورت مسأله ثبت جهانی ماسوله کمی متفاوت است، چرا که از همان ابتدا ایراداتی بر تدوین و جمع‌بندی اطلاعات پرونده وارد شد؛ همین امر نیز باعث شد تا ثبت جهانی این اثر منحصربفرد به تأخیر افتاده  یا شرایط لازم برای ثبت در میان پرونده‌های ارسالی را کسب نکند.
ثبت جهانی نزدیک است
به گفته سنایی، اختصاص یک سهمیه برای هر کشور از سوی سازمان یونسکو، رقابت شدیدی را بین سایر گزینه‌ها برای ثبت جهانی ایجاد کرده و پروسه انتخاب و ارسال پرونده را بسیار سخت‌تر کرده است.البته به این امر باید رقبا و پرونده‌های دیگر را نیز بیفزاییم. شاید در سال‌های گذشته، پرونده‌ای وجود داشته که وضعیت تدوین بهتری داشته و تعامل کافی برای ثبت جهانی را داشتند که این مورد درباره ماسوله مطرح نبوده است.
وی می‌افزاید: از سال 1386 بحث ارسال پرونده برای ثبت جهانی یونسکو را بارها پیگیری کردیم؛ اما از بهمن ماه سال 1400 به بعد پرونده به شکل جدی تری پیگیری شده و نام ماسوله به‌عنوان تک اثر برگزیده به یونسکو معرفی شد. سال گذشته ما از نظرات متخصصین و مسئولان ثبت آثار ملی، نخبگان محلی و برخی داوطلبین برای حمایت از پرونده، مشورت گرفته و پس از کسب اطلاعات جدید، پرونده را از منظر فرهنگی و تاریخی شهر ماسوله جمع‌آوری کردیم.
سرپرست پایگاه ملی پژوهشی میراث فرهنگی ماسوله، درباره معیارهای لازم و ماهوی برای ثبت جهانی ماسوله می‌گوید: معیارهای لازم و ماهوی تا تشکیل پرونده ثبت نهایی در یونسکو به هیچ عنوان اعلام نمی‌شود. ان‌شاءالله پس از ثبت نهایی ماسوله در فهرست جهانی، در این خصوص اطلاع رسانی‌های لازم انجام خواهد شد.
بازدید ارزیاب‌های یونسکو از ماسوله
محمد سنایی می‌گوید: پس از ارسال پرونده ثبت جهانی ماسوله به یونسکو، بازدیدی در سال‌جاری انجام می‌شود. در حقیقت میراث جهانی یونسکو، چندین ارزیاب معتمد را از کشورهای مختلف انتخاب کرده و پس از برنامه‌ریزی‌های انجام شده، برای بازه زمانی 5روز تا یک هفته‌ای به ایران می‌آیند و از ماسوله دیدن می‌کنند. آنها پس از مطالعه پرونده، وضع موجود را بر اساس ملاک‌های منحصربفرد بودن ماسوله بررسی کرده و در نهایت زمانی را برای تنظیم گزارش تعیین می‌کنند. پس از جمع‌بندی و ارائه گزارش، حدوداً یک سال بعد، ثبت جهانی ماسوله نهایی شده و به اطلاع ما خواهید رسید.
وی با اشاره به اهمیت ارزیابی پرونده و مهیا ساختن شرایط لازم برای کسب ثبت جهانی ماسوله می‌گوید: در حال حاضر اقداماتی نظیر ساماندهی وضع موجود، بهسازی زیرسخت‌های شهر ماسوله، سروسامان دادن پسماندها، برق و مخابرات، نظافت بستر رودخانه و... انجام می‌شود. این موارد در بازه‌های زمانی قبل، به‌عنوان موانع کسب ثبت جهانی ماسوله از آن یاد می‌شد. امیدواریم تا زمان ورود ارزیاب‌ها به ماسوله، تمامی موانع برطرف شده و نگرانی‌ها رفع شود.
توسعه گردشگری پایدار
سرپرست پایگاه ملی پژوهشی میراث فرهنگی ماسوله در خصوص مزایای ثبت جهانی ماسوله در یونسکو می‌گوید: با ثبت جهانی ماسوله در یونسکو، این اثر منحصربفرد به تمام دنیا معرفی می‌شود. در مرحله اول اقتصاد گردشگری پایدار در کشور و ماسوله رونقی دوباره می‌گیرد. همزمان لینکی برقرار شده و موضوعات مربوط به این مجموعه از طریق یک کمیته تخصصی به روز، راهنمایی و مشاوره می‌گیرد. با ثبت جهانی ماسوله، این اثر از ثبت ملی به جهانی تغییر وضعیت داده و بالطبع اعتبارات ویژه جهانی نیز به آن اختصاص پیدا می‌کند.
تزریق اعتبار
در نتیجه با تزریق اعتبارات جدید، دست میراث فرهنگی و ادارات برای مرمت، نگهداری، پایش و حفاظت از این اثر جهانی بازتر می‌شود. از سویی دیگر، اگر بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله در کشور رخ دهد، اعتبارات ویژه‌ای به آن اثر اختصاص پیدا کرده و کشورهای عضو یونسکو، برای بازسازی و احیای آن اقدام خواهند کرد. بنابراین با ثبت جهانی ماسوله، این نگرانی و دغدغه برای تخریب ناگهانی این شهر در اثر بلایای طبیعی برای همیشه رفع خواهد شد.
به گفته سنایی، در تعهدات ثبت جهانی، اگر در کشوری که ثبت جهانی در آن انجام شده است به هر دلیل ممکن جنگی رخ دهد، کوچک‌ترین تعرض به اثرها و سایت‌های جهانی، جنایت جنگی محسوب شده و کشورهای عضو دفتر یونسکو بواسطه این اساسنامه، تحریم‌هایی را وضع کرده و با اقداماتی مشابه، جلوی تخریب و تعرض از آثار ثبت شده جهانی را خواهند گرفت.
وی در آخر ثبت جهانی ماسوله در یونسکو را اتفاقی مثبت برای کشور و استان ارزیابی کرده و می‌گوید: امیدواریم مسئولان با حمایت‌های بی‌دریغ خود، ثبت جهانی ماسوله را در سال‌جاری رقم زده و اثری دیگر از برترین آثار ملی کشور را در فهرست جهانی بگنجانند. در حقیقت با ثبت جهانی ماسوله، دنیا این شهر منحصربفرد را بهتر شناخته و توسعه و رونق صنعت گردشگری این منطقه، به رشد و تعالی اقتصاد کشور نیز منجر خواهد شد.