شمشیر از روی واشنگتن

گروه سیاسی/ سخنگوی وزارت خارجه امریکا در حالی دیروز از ایران خواست پیرامون مذاکرات احیای توافق هسته‌ای حسن نیت نشان دهد که همان موقع اردوگاه مخالفان این توافق در کنگره مشغول گذاشتن شرط‌های عجیب و غریبی از جمله مشروط کردن برجام به قطع روابط ایران و چین بودند. طرحی که نشانگر نوعی رویکرد سرخوشانه حماقت ‌بار این قانونگذاران است؛ چرا که یا به کلی نسبت به مفاهیم و واقعیات روابط حاکم بر مناسبات بین‌المللی ناآشنا هستند یا قصد تحمیق افکار عمومی را در این قضیه دارند.
دور جدید مذاکرات وین که از آذر سال گذشته آغاز شده بود، از اوایل فروردین سال‌جاری متوقف شده است. دلیل اصلی این توافق تصمیمی است که امریکا باید برای بازگشت مؤثر به برجام که مستلزم رفع تحریم‌های ایران و همچنین گشودن امکان‌های لازم برای تحقق منافع اقتصادی است، بگیرد. این موضوعی بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران پیشتر در مصاحبه با سی‌ان‌ان آن را مورد یادآوری قرار داده و گفته بود: «اگر بخواهم صادقانه بگویم چه چیزی باعث مکث در مذاکرات شده، درخواست‌ها و مطالبات اقتصادی ما در مسیر تجارت جهانی است.»
بی‌پاسخ ماندن ابتکارات ایران
این موضع رسمی ایران درباره وقفه پیش آمده در مذاکرات در شرایطی مطرح شد که امریکا سعی در القای آن دارد که تنها اصرار تهران به رفع تحریم‌هایی از جنس تحریم‌های سپاه منجر به ایجاد بن‌بست بزرگ در مذاکرات شده است اما این در حالی است که برای ایران فارغ از پیگیری خواسته خود یعنی لزوم لغو همه تحریم‌ها(که البته مطابق برجام نباید تحریم جدیدی وضع می‌شد) یکی از مهم‌ترین موضوعات تضمین انتفاع پایدار اقتصادی برجام است. حال آنکه دولت «جو بایدن»، رئیس‌جمهور امریکا نه تنها برای اجرای پایدار برجام در دوره بعد ریاست‌جمهوری تضمینی نداده است، بلکه با بیان اینکه هیچ تضمینی نمی‌دهد، عملاً راه را برای زیرپاگذاشتن هر توافقی در دولت‌های آینده امریکا بازگذاشته است. بدتر آنکه، دولت بایدن حتی حاضر به تضمین اجرای بدون کم و کاست دوره ریاست‌جمهوری خودش هم نیست. به این ترتیب به نظر می‌رسد حتی اگر واشنگتن موافقت خود را برای خروج سپاه از فهرست تحریم اعلام کند، باز نمی‌توان از حل و فصل کامل مذاکرات سخن گفت.
اروپا در گیرودار انفعال و نیاز
 با ادامه‌دار شدن وقفه پیش آمده در مذاکرات بود که «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا معاون خود «انریکه مورا» را با هدف گره‌گشایی از وضعیت موجود راهی تهران کرد. سفری که مقام‌های کشورمان طی آن ابتکار عمل جدیدی را روی میز گذاشتند که با استقبال اروپا رو به رو شد. چنانکه «بورل» اعلام کرد که در پی سفر «مورا» به تهران بن‌بست مذاکرات با ایران گشوده شده است اما وزارت خارجه امریکا پس از این ارزیابی خوشبینانه مقام ارشد اروپایی اعلام کرد که احیای برجام هنوز قطعی نیست. این چنین بود که سخنگوی وزارت خارجه ایران هم در نشست اخیر خبری خود اعلام کرد که علت تداوم وقفه مذاکرات این است که امریکا ابتکارات ایران و اروپا را بی‌پاسخ گذاشته است. گفتنی است، بورل در آستانه سفر مورا گفته بود که اتحادیه اروپا به‌دلیل بحران اوکراین و تحریم روسیه، نیازمند ورود نفت ایران به بازار انرژی دنیاست اما مشخصاً انفعال اروپایی‌ها کمکی به مذاکرات نمی‌کند.
طرح عجیب سناتورها
در شرایطی که تهران و دیگر کشورهای طرف توافق هسته‌ای در انتظار تصمیم‌گیری واشنگتن هستند، «ند پرایس»، سخنگوی وزارت خارجه امریکا در فراری رو به جلو به موضع اخیر وزارت خارجه ایران واکنش نشان داد. «ند پرایس»، سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا با این ادعای تکراری که امریکا آماده است تا فوراً به‌صورت دوجانبه به برجام بازگردد، مدعی شد که «اگر ایران درخواست‌های فرابرجامی خود را کنار گذاشته و با حسن نیت رفتار کند، توافق دست یافتنی است.» «پرایس» در ادامه تکرار مواضع ادعایی خود افزود: «ما و متحدان اروپایی کاملاً شفاف ساخته‌ایم که آماده‌ایم فوراً به جمع‌بندی و اجرای توافق مذاکره شده در وین برای بازگشت دوجانبه جهت اجرای برنامه جامع اقدام مشترک برسیم اما در نهایت این به ایران بستگی دارد که درخواست‌هایش را که فراتر از برجام بوده کنار گذاشته و با حسن نیت به تعامل بپردازد.»
سخنگوی وزارت خارجه امریکا در حالی از ایران می‌خواهد نسبت به مذاکرات حسن نیت نشان دهد که همزمان شماری از سناتورهای جمهوریخواه سنا لایحه‌ای را تحت عنوان «پاسخگویی چین و ایران» ارائه کردند تا اجرای برجام را به قطع روابط چین و جمهوری اسلامی ایران مشروط کنند. طبق لایحه فوق، هرگونه توافق هسته‌ای با ایران باید توسط دو سوم از اعضای سنا به تصویب درآید و هرگونه تعهد یا صرف هزینه یا بودجه برای توافق هسته‌ای تا زمانی که ایران به تمامی توافق‌ها از جمله انتقال پول از چین مشارکت راهبردی امنیتی و نظامی با چین پایان ندهد، ممنوع خواهد بود. این لایحه همچنین حمایت ایران از گروه‌های مقاومت در منطقه همچون حماس را ممنوع کرده است و جمهوری اسلامی ایران را ملزم می‌کند تا انهدام تمامی تسلیحات، مواد و زیرساخت‌های شیمیایی را تأیید کند و وزیر امور خارجه ایالات متحده را ملزم می‌کند تا گزارشی را به کنگره ارائه دهد که در آن توضیح داده شود که چگونه هر توافق آینده با ایران هر یک از الزامات ذکر شده در بالا را برآورده می‌کند.
مسأله‌ای که بدرستی نشان می‌دهد، تغییر ریل سیاست خارجی کشور بدرستی صورت گرفته است؛ چرا که اگر قرار بود دولت سیزدهم همچون دولت سابق، معطل نتیجه مذاکرات و پذیرش واقعیت از سوی امریکا و سه کشور زیاده‌خواه اروپایی باشد، نمی‌توانست دستاوردهای خوب چند ماه اخیر در دیپلماسی اقتصادی بویژه با نگاه ارتقای روابط سیاسی و تجاری با همسایگان را به دست آورد.