تجربه زندان استنفورد

در سال 1971 دکتر فیلیپ زیمباردو، استاد دانشگاه استنفورد، تصمیم به انجام آزمایشی می‌گیرد که به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آزمایش‌های روانشناسی در تاریخ ثبت شده است. زیمباردو که استاد در زمینه روان‍شناسی است با گروه همکارانش تصمیم گرفتند دلیل بدرفتاری‌های موجود در زندان‌های امریکا را بررسی کنند. او یک آگهی برای جذب عده‌ای داوطلب منتشر می‌کند و از بین داوطلبین، 24نفر را انتخاب می‌کند. افراد عادی و بدون سوء‌سابقه که به قید قرعه به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ زندانی و زندانبان. بازی شروع  و فضای بازسازی شده زندان بسرعت عوض می‌شود. نقش در جسم و جان داوطلبین نفوذ می‌کند. شدت تأثیرپذیری افراد آنقدر بالا است که آزمایش بعد از 6روز متوقف می‌شود. گرچه ممنوعیت تنبیه بدنی یکی از شروط اصلی تعیین‌شده برای آزمایش است اما فشار زیاد باعث توقف آزمایش می‌شود. می‌بینید واقعیتی که به آن اشاره شد آنقدر دراماتیک است که بارها تبدیل به فیلم یا نمایش شود. در سال 1992 مستندی با حضور زیمباردو درباره روند این آزمایش ساخته شد. سال 2001 الیور هرش‌بیگل آلمانی، فیلمDas Experiment را براساس کتاب جعبه سیاه می‌سازد. در سال 2010 پل شیورینگ امریکایی فیلم «آزمایش» را می‌سازد و 4سال بعد هم فیلم مشابه دیگری با عنوان The Stanford Prison Experiment توسط کایل پاتریک آلوارز ساخته می‌شود. شاید معروف‌ترین نسخه سینمایی این آزمایش همان نسخه امریکایی سال 2010 باشد. کارگردان آن پل شیورینگ است؛ خالق سریال مهیج و جذاب فرار از زندان. آدریان برودی که برای فیلم پیانیست برنده اسکار شد، نقش یکی از زندانیان را بازی می‌کند و فارست ویتاکر بازیگر فیلم‌های اتاق امن (یا اتاق وحشت) و گوست داگ نقش یکی از زندانبانان را. فیلم استاندارد است و روند پیشرفت آزمایش را بدون عجله به تصویر می‌کشد. احساسی که در پایان فیلم به بیننده دست می‌دهد احتمالاً تجربه‌ای مشترک خواهد بود، گرچه سؤال‌ها و چالش‌های فلسفی، اخلاقی، روانشناختی و فرهنگی زیادی را  نیز در ذهن مخاطب به یادگار باقی می‌گذارد.