روسیه و چین به اروپا نزدیک‌تر شدند

انتقال بار ترانزیتی در محور شرق به غرب به 4 روز کاهش می‌یابد

گروه اقتصادی / مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، به متولیان بخش حمل و نقل، برای توسعه ترانزیت کشور راهکارهایی ارائه کرده است. مهم‌ترین راهکاری که برای توسعه ترانزیت در کشور مورد توجه دولت است افزایش زمان سرعت انتقال کالا با کاهش موانع و قوانین متعددی است که از ورود تا خروج بار، اجرا می‌شود. امین ترفع، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و امور تشکل‌های وزارت راه و شهرسازی در گفت‌و‌گو با «ایران»، جزئیاتی از برنامه بخش حمل‌ونقل برای افزایش سرعت انتقال بار و در نتیجه رشد ترانزیت را اعلام کرد.
هدف‌گذاری دولت در بخش ترانزیت دستیابی به 20 میلیون تن حمل بار عبوری است. مهم‌ترین برنامه‌ها یا راهکارها برای رسیدن به این میزان ترانزیت کدام است؟
کارگروه روانسازی و توسعه ترانزیت بعد از وقفه طولانی در پایان سال گذشته با دو هدف تهیه سند جامع ترانزیت و سند راهبردی اتصال کشور راه‌اندازی شد. این دو سند به ما کمک می‌کند جایگاه و نقش کشور در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای از نظر ترانزیتی مشخص شود. حالا که قرار است ایران نقش ترانزیتی مهمی را در منطقه ایفا کند باید زیرساخت‌های اتصال را ایجاد کنیم. ترانزیت موضوعی کلان، بین‌المللی، زیرساختی، اقتصادی و سیاسی است و برای درآمدزایی از این راه، این موضوعات را باید در نظر بگیریم. ترانزیت برون داد یک زنجیره عوامل کلان است. این زنجیره عوامل کلان در حوزه سیاسی، اقتصادی و تجاری تعیین کننده است. خروجی این عوامل، از طریق ترانزیت مشخص می‌شود. هدفگذاری 20 میلیون تنی برای ترانزیت کشور، براساس عملکردی که تا الان داشتیم و براساس تخمینی که از محدودیت‌هایی که به خاطر تحریم روسیه در مسیرهای شمالی و مخصوصاً مسیر شرقی-غربی ایجاد شده است، به دست آمده. اینکه در کوتاه مدت چه مقدار بار می‌توانیم جذب کنیم کارگروه ترانزیت، رقم 20 میلیون تن را پیش‌بینی کرده است. عدد 20 میلیون تن دور از ذهن و دور از دسترس نیست.
قرار است فرایندهای جدیدی در قوانین ترانزیتی ایجاد شود؟ یا به عبارتی برای دست یافتن به ترانزیت 20 میلیون تنی باید قوانین بالادستی تغییر کند؟
برای نزدیکی به هدف مهم رشد ترانزیتی، در حوزه جاده‌ای و ریلی فرایندهای ترانزیتی را بررسی کردیم. مهم‌ترین اقدام برای جذب این میزان بار حمل یکسره بار ترانزیتی است.حمل یکسره بار، عبور از قلمروی ایران را برای کالاهای ترانزیتی از نظر زمان و هزینه مقرون به صرفه می‌کند. این مسأله‌ای اساسی و مهم برای رشد ترانزیت است. برای حمل یکسره باید مشکلات را حل کنیم. یکی از این مشکلات که در افزایش سرعت انتقال بار را در کشور مختل کرده بازرسی‌های مکرر از محموله‌های باری است.
یک دغدغه که باید آن را حل کنیم این است که کالای ترانزیتی که وارد می‌شود ممکن است از مسیر خودش منحرف و به بار قاچاق تبدیل شود.برای این مشکل برنامه مسیر سبز گمرکی را پیشنهاد داده‌ایم. در این مسیر سبز توقفگاه‌هایی معین شده است، کامیون بارهای ترانزیتی را در مسیر سبز ردیابی می‌کنیم اگر محل توقف‌ها در خارج از این مسیر اتفاق بیفتد ممکن است ترانزیت این بار تخلف داشته باشد؛ در غیر این صورت نیاز به بازرسی‌های بیشتر نیست. راهکار حمل یکسره بار در شورای عالی ترابری تصویب شده و به کارگروه توسعه ترانزیت ارجاع داده شده است.
دولت بر افزایش تبادلات منطقه‌ای تأکید دارد، گسترش ارتباطات با همسایگان و کشورهای منطقه چگونه بر رشد ترانزیت تأثیر خواهد گذاشت؟
در مورد گسترش ارتباط با همسایگان و کشورهای منطقه به این نکته باید توجه کنیم که ترانزیت فرایندی چندجانبه است. وقتی کریدور ترانزیتی داریم این کریدور از اتحاد منطقه‌ای شکل گرفته است. براساس منافع متقابل، برای افزایش ترانزیت اتحادهای منطقه‌ای را تشکیل می‌دهیم، کشورهای همسایه و منطقه در شبکه ترانزیتی ایران نقش دارند. برای ترانزیت بیش از همکاری دوجانبه ایجاد همکاری‌های منطقه‌ای و اتحادهای چند جانبه نقش دارد. ایران قصد دارد با گسترش روابط منطقه‌ای، با ابتکارهای دوجانبه و چندجانبه ترانزیت کشور را تقویت کند.کشورهای همسایه نیز از این ابتکار ایران استقبال کرده‌اند و فعالیت دوباره کریدورهای خاموش، ناشی از این استقبال است.
اخیراً توجه به محور بین‌المللی شرق به غرب با همکاری قزاقستان و تاجیکستان مورد نظر سیاستگذاران قرار گرفته است. برنامه افزایش حمل بار از این مسیر به چه صورت است؟ برای جذب باری که به خاطر تحریم روسیه انتقال آن با مشکلاتی برای کشورهایی مانند چین ایجاد شده، ایران چه راهکارهایی دارد؟
در سال‌های قبل به ترانزیت از کریدور شرقی-غربی کمتر اهمیت داده شده است، در حالی که ماهیت ترانزیتی ایران بیشتر وابسته به عملکرد محور شرقی-غربی است.به منظور ایجاد مسیر و رد و بدل کالا بین قطب‌های تولیدی در شرق آسیا و اروپا باید ظرفیت و توانایی کشور را برای انتقال بارهای ترانزیتی خصوصاً در مسیر شرق به غرب تقویت کنیم.
برای مسیرهای شمالی به خاطر تحریم روسیه از سوی غرب، در حال حاضر محدودیت ایجاد شده است. این محدودیت باعث شد بخشی از بار مسیرهای شمالی به مسیرقزاقستان- باکو- ترکیه و اروپا منتقل شود ولی این مسیر ظرفیت زیادی ندارد و ظرفیت آن پر شده است. بهترین مسیر برای انتقال بار مسیر جنوبی خزر است که از ایران عبور می‌کند.کشورهای منطقه بسیار علاقه‌مند به استفاده از این مسیر هستند و در حال حاضر عبور آزمایشی بار از این مسیر آغاز شده است.برای جذب بار از مسیر جنوبی خزر، در حال تهیه مدل بازاریابی و تعیین زمان و هزینه انتقال بار از این مسیر هستیم. این مسأله از طریق بخش خصوصی دنبال می شود. از میزان 20 میلیون تن برنامه رشد ترانزیت، حداقل 7 میلیون تن آن از جذب بار در این مسیر به دست می‌آید.
کاهش هزینه و زمان انتقال بار از مسیر جنوبی خزر چه میزان است؟ انتقال بار از چین یا روسیه به اروپا از مسیر جنوبی چقدر برای این کشورها به صرفه است؟
در این خصوص بررسی‌ها در حال انجام است.از مسیر شرق به غرب در ایران، بار در حدود 4روز از مرزهای شرقی تحویل و به مرزهای غربی می‌رسد. در حالی که در مسیر شمالی خزر بار باید وارد بندر اوکتائو شود، از آنجا بار تخلیه و با کشتی به غرب دریای خزر منتقل و بار آن طرف دریا تخلیه و به ریل منتقل شود و زمان این انتقال حدود 12 روز است. هر تخلیه و بارگیری زمان و هزینه انتقال بار را افزایش می‌دهد اما کل مسیر شرق به غرب ایران به اندازه طی کردن شرق به غرب دریای خزر است و مزیت مسیر ایران پیوستگی جاده و ریل است و نیاز نیست بار چندین مرتبه تخلیه و بارگیری شود.
دولت چه برنامه‌های جدیدی برای بازگشت ایران به محور ترانزیتی منطقه دارد؟
ترانزیت برنامه‌ای پویا است که از جغرافیای سیاسی تأثیر می‌گیرد. مهم‌ترین اقدام دولت این است که سیاستگذاری ترانزیتی را به سیاستگذاری پویایی تبدیل کند تا بتوانیم در جریان رقابت مسیرهای ترانزیتی، دست بالا را داشته باشیم و سهم خودمان را از بازار به دست بیاوریم. دولت در تلاش است با سیاست همگرایی و توسعه روابط با کشورهای همسایه و نزدیک به توسعه روابط تجاری و اقتصادی در کنار سایر مؤلفه‌ها در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی بپردازد.